Joker: Η σκοτεινή κινηματογραφική ιστορία που σαρώνει στα σινεμά

Το βέβαιο είναι ότι ο Χοακίν (προφέρεται Wha-keen) Φίνιξ θα αγκαλιάσει το Οσκαρ. Το επίσης βέβαιο είναι ότι το «Joker», που ήδη προβάλλεται, θα αναδειχθεί στην πιο ανατρεπτική και διφορούμενη ιστορία της φετινής κινηματογραφικής παραγωγής.

Μόνο τα στοιχεία εξάλλου των πρώτων τεσσάρων ημερών προβολής - από την περασμένη Πέμπτη μέχρι την Κυριακή 6 Οκτωβρίου - με 135.000 εισιτήρια στην Ελλάδα δείχνουν τον αντίκτυπο που έχει προκαλέσει η νέα απεικόνιση του μεγάλου εχθρού του Μπάτμαν. Πολύ περισσότερο, δε, σε όλο τον κόσμο όπου τις πρώτες ημέρες προβολής η αξία των εισιτηρίων που έκοψε ο Joker σε όλο τον κόσμο υπολογίστηκε σε 234 εκατομμύρια δολάρια.

Και το ακόμα πιο σίγουρο είναι ότι αυτή η σκοτεινή, η ανάποδη ταινία του Τοντ Φίλιπς όχι μόνο θα προκαλέσει συζητήσεις και λογομαχίες, αλλά και θα τιμηθεί με πολλές υποψηφιότητες στην επερχόμενη τελετή των Οσκαρ.

Ομως το πιο απίστευτο είναι ότι η θηριώδης αμερικανική Warner Bros αποφάσισε να επενδύσει έναν σκασμό από δολάρια σε μια παραγωγή όπου, ούτε λίγο ούτε πολύ, οι εγκαταλειμμένοι, περιφρονημένοι και απελπισμένοι αυτού του κόσμου κραυγάζουν ομαδικά: «Θάνατος στους πλούσιους!»

Οπως έλεγε και κάποια μαρξιστική ψυχή: «Οι καπιταλιστές είναι ικανοί να σου πουλήσουν το σκοινί με το οποίο θα τους κρεμάσεις». Κι όμως, δεν είναι έτσι ακριβώς. Επειδή οι εξεγερμένοι του Gotham City, δηλαδή της Νέας Υόρκης, ούτε προλετάριοι, ούτε απεργοί, μα ούτε κομμουνιστές είναι.

Ο τάφος του Batman

Οπως λέει και ο σκηνοθέτης αλλά και σεναριογράφος Τοντ Φίλιπς: «Ο Joker είναι ο τύπος που θέλει να είναι κανονικός, αλλά, όπως ένα σκυλί που το κλωτσάει το αφεντικό του, αργά ή γρήγορα αλλάζει. Εχει πάντα ένα κομμάτι μέσα του που προσπαθεί να είναι αληθινό με τον εαυτό του και σιγά-σιγά στην ιστορία το βλέπουμε να βγαίνει».

Το οδοιπορικό σύλληψης, σχεδιασμού και εκτέλεσης της εν λόγω ανατρεπτικής και σκοτεινής ιστορίας πάει κάπως έτσι. Ο Τοντ Μπούντζι, δηλαδή Τοντ Φίλιπς, σήμερα κοντά στα πενήντα, πλήρως αφοσιωμένος στην κωμωδία. Απόδειξη, ο ταμειακός θησαυρός με τον τίτλο «Hangover». Οπου εκεί, εκτός των άλλων, ανέδειξε τις ξεκαρδιστικές επιδόσεις του «δικού μας» Ζακ Γαλυφιανάκη. Απόδειξη, επίσης το «Μη σπρώχνεις, έρχομαι» (Due Date) πάλι με την τρέλα του Γαλυφιανάκη. Οπου ο σκύλος του φτάνει σε σουρεαλιστική αποθέωση ολοκληρωτικού αυνανισμού εντός του αυτοκινήτου του ήρεμου και «κανονικού» Ρόμπερτ Ντάουνι τζούνιορ.

Η κωμωδία για τον Φίλιπς πορεύεται και «συνουσιάζεται» αποκλειστικά με το εξωφρενικό, το σκοτεινό, το απρόβλεπτο και το μη κανονικό. Κάπως έτσι και παρέα με τον Σκοτ Σίλβερ αποφασίζουν να αρπάξουν από τον λαιμό τον Batman, και αφού τον «πνίξουν» και τον εξαφανίσουν, να αναθεωρήσουν πλήρως τον χαρακτήρα και την προσωπικότητα του Joker. Σαν να λένε: «Ποιος Batman και κουραφέξαλα; Ο Joker είναι ο μοναδικός, κεντρικός ήρωας και αντιήρωας, αυτός και μόνο αυτός θα είναι το σύμβολο εκατομμυρίων απελπισμένων ανθρώπινων ερειπίων».

Η προσωπικότητα και ο χαρακτήρας αυτού του κλόουν περιγράφεται από τον ίδιο τον σκηνοθέτη με τα εξής λόγια: «Μου αρέσει η πολυπλοκότητα του Joker και ένιωσα ότι η προέλευσή του έχει ενδιαφέρον, αφού κανένας δεν το έχει κάνει. Οπότε, ο Σκοτ Σίλβερ κι εγώ γράψαμε την εκδοχή ενός σύνθετου και πολύπλοκου χαρακτήρα και πώς μπορεί να εξελιχθεί ή να καταστραφεί. Αυτό με ενδιέφερε, όχι απλώς μια ιστορία με τον Joker, αλλά η ιστορία τού πώς έγινε ο Joker».

«Δεν είναι όμορφο να σκοτώνεις;»

Τι είναι ο Αρθουρ Φλεκ, δηλαδή ο Joker; Υιοθετημένος, κακοποιημένος, περιφρονημένος, εγκαταλειμμένος, περιθωριοποιημένος, θυμωμένος, εξοργισμένος, δολοφονικός: «Ολοι οι Jokers σκοτώνουν! Δεν είναι όμορφο;».
Και γιατί είναι αποφασισμένοι να σκοτώσουν; «Επειδή έχω την εντύπωση πως η κατάσταση έχει ξεφύγει από κάθε έλεγχο». Αλλωστε, συμπληρώνει, «παίρνεις ό,τι σου αξίζει». Και τι αξίζει στον Τόμας Γουέιν, τον άρχοντα, το απόλυτο αφεντικό, τον πανίσχυρο μαικήνα του Gotham City; Death!

Αυτή η νοσηρή αλλά ταυτόχρονα σκοτεινή και στο βάθος ελκυστική τραμπάλα ανάμεσα στο γέλιο και τον θάνατο, είναι το εφαλτήριο του Joker: «Αρχικά θέλει να κάνει τους ανθρώπους να γελάσουν, να χαμογελάσουν. Και μετά αναρωτηθήκαμε γιατί να είναι κλόουν. Αποφασίσαμε ότι είναι κλόουν γιατί η μητέρα του τού έλεγε πάντα ότι έπρεπε να φέρνει το γέλιο και τη χαρά στον κόσμο. Ολα ξεκίνησαν από αυτό το σημείο».
Γι' αυτό είναι κλόουν και ονειρεύεται να γίνει stand-up comedian. Θέλει να κάνει τον κόσμο χαρούμενο. Αλλά το τοξικό περιβάλλον, η έλλειψη συμπόνοιας και ευγένειας της κοινωνίας στο Γκόθαμ Σίτι τον διαλύουν. Αυτό δημιουργεί τον Joker.

Ετσι το ανεξέλεγκτο, ανάρμοστο γέλιο του Αρθουρ Φλεκ, που μάταια προσπαθεί να το συγκρατήσει, δεν κερδίζει τη συμπάθεια των γύρω του, και τον εκθέτει σε γελοιοποίηση και αποξένωση. «Η μητέρα μου πάντα λέει να χαμογελάω και να δείχνω χαρούμενος». Και στο φινάλε καταλήγει: «Νόμιζα πως η ζωή μου ήταν μια τραγωδία, αλλά τώρα καταλαβαίνω πως είναι μια κωμωδία».
Δεν μπορείς παρά να συμφωνήσεις με τους δημιουργούς ότι ο Αρθουρ είναι ο τύπος που βλέπεις στον δρόμο και τον αποφεύγεις ή τον πατάς! Και όσο περισσότερο τον χλευάζουν, τον λοιδορούν, τον περιφρονούν και τον «πατάνε», τόσο εκείνος χαμογελάει και στο τέλος ως ασυγκράτητος δολοφόνος ορμάει.

Καλύτερος από τον «Ταξιτζή»

Ο Τόμας Γουέιν, πατέρας του Μπρους, δηλαδή του Batman, που στην εν λόγω ταινία εμφανίζεται για ένα λεπτό σε ηλικία γύρω στα οκτώ, είναι ο χειρότερος, ο απόλυτος εχθρός του. Επειδή είναι πλουτοκράτης, πανίσχυρος, απρόσιτος. Και επειδή ίσως να είναι ο βιολογικός του πατέρας, έχοντας, κάποια στιγμή, συνάψει στιγμιαία σεξουαλική σχέση με τη μητέρα του. Ενα υποβαθμισμένο, «αόρατο» και διαταραγμένο πλάσμα. Ενα σκουπίδι της κοινωνίας. Οπως σκουπίδι είναι και ο γιος της ο Αρθουρ. Κάπου εκεί, στα ανθρώπινα σκουπίδια, ο Τοντ Φίλιπς πέφτει στην αγκαλιά του «Ταξιτζή» του Μάρτιν Σκορσέζε με πρωταγωνιστή τον Ρόμπερτ Ντε Νίρο. Οπως ο taxi driver περιφέρεται στη σκοτεινή και βρώμικη Νέα Υόρκη της δεκαετίας του '70, έτσι και ο Αρθουρ. Αλλωστε τιμής ένεκεν ο ίδιος ο Ντε Νίρο παίζει βασικό ρόλο στον «Joker».

Περί αυτού καμία αμφιβολία. Αλλωστε ο σκηνοθέτης ευθέως αναφέρεται στον «Ταξιτζή» (αλλά και στο «Σέρπικο»): «Πήραμε στοιχεία και τα τοποθετήσαμε στο διαλυμένο Gotham City του 1981 και έτσι βγάλαμε την ταινία από το πλαίσιο των κόμικς που έχουμε δει στις ταινίες μέχρι σήμερα».

Στις αρχές της δεκαετίας του ’80, η πόλη βρίσκεται σε αναταραχή. Δεν πρόκειται όμως για κάποια εγκληματική οργάνωση που ρισκάρει τα πάντα για τα συμφέροντά της. Είναι περισσότερο μια διάχυτη ατμόσφαιρα παρακμής.

Εχασε 25 κιλά τρώγοντας ένα μήλο την ημέρα

Ομως η πιο πειστική αναφορά και πλάγια ταύτιση με τον «Ταξιτζή» προέρχεται από την ερμηνευτική σφραγίδα με την ονομασία Χοακίν Φίνιξ. Για την προετοιμασία του ρόλου του έπρεπε να χάσει σχεδόν 25 κιλά. Εν ολίγοις, έγινε πετσί και κόκαλο. Πώς τα κατάφερε; Απλώς τρώγοντας μόνο ένα μήλο την ημέρα.

Οταν ο Τοντ Φίλιπς έγραφε το σενάριο, στο μυαλό του είχε καρφωθεί το όνομα του Χοακίν Φίνιξ. Χωρίς αυτόν η ταινία θα είχε καταντήσει μετριότητα. Ο Φίλιπς και ο Φίνιξ ανέπτυξαν μια ιδιαίτερη σχέση στα γυρίσματα, καθώς συνεργάστηκαν στενά για να ανακαλύψουν και να ορίσουν τα λεπτά σημεία της διττής φύσης του Αρθουρ. Η αφήγηση του ίδιου του Αρθουρ είναι διφορούμενη, δεν λέει πάντα την αλήθεια, και έτσι η ταινία αφήνει την ιστορία του ανοιχτή σε ερμηνείες, όπως και η ίδια η εμπειρία του ήρωα.

Ποιος είχε την ιδέα γι' αυτή τη μεταμόρφωση; Φυσικά ο σκηνοθέτης: «Ηθελα ο χαρακτήρας να μοιάζει με έναν πεινασμένο, άρρωστο λύκο». Ο Χοακίν Φίνιξ είναι ένας από τους πιο χαρισματικούς, αλλά και τους πιο αδικημένους σύγχρονους αστέρες του Χόλιγουντ. Αν και ο ίδιος κάνει ό,τι μπορεί προκειμένου να ξεσκονίσει από πάνω του κάθε ίχνος χρυσόσκονης του star system. Μέχρι σήμερα μετράει τρεις υποψηφιότητες, Ανάμεσά τους για τον ρόλο του στον «Μονομάχο». Και πάντα διαθέσιμος για κάθε ιστορία που είναι ανάποδη, με εκρηκτικούς, αντισυμβατικούς, περιθωριακούς χαρακτήρες. Οπως είναι ο ίδιος στην προσωπική του ζωή.

Με διαζύγιο από κάθε έννοια κανονικότητας. Κολυμπώντας στο αλκοόλ και στις ουσίες. Με καθόλου κολακευτική ιδέα για την εμφάνισή του: «Εγώ να αρέσω στις γυναίκες; Αποκλείεται! Απορώ τι μου είχε βρει η Λιβ Τάιλερ». Μπορεί να έχει δίκιο. Αλλωστε, εκτός των άλλων, μετά βίας φτάνει το 1 μέτρο και τα 73 εκατοστά. Ασε τις ενδυματολογικές του επιλογές. Περίπου σαν άστεγος, αδέκαρος και άνεργος.

Ο Χοακίν Φίνιξ με πραγματικό όνομα Χοακίν Ράφαελ Μπότομ. Γεννημένος στο Σαν Χουάν του Πουέρτο Ρίκο από Αμερικανούς γονείς. Με μεγαλύτερο αδερφό τον Ρίβερ Φίνιξ που εγκατέλειψε τον μάταιο τούτο κόσμο σε ηλικία μόλις 23 ετών. Χαραμίστηκε. Λόγω ανυπόφορης και αθεράπευτης εξάρτησης από ναρκωτικές ουσίες. Η ταινία «Το δικό μου Αϊνταχο» του Γκας Βαν Σαντ, το χρονικό του προαναγγελθέντος θανάτου του

Εμπρός της Γης οι κολασμένοι!

Ο Χοακίν, λοιπόν, για να θυμηθούμε, είναι ο Τζόνι Κας στο «Walk the Line». Εκτός από τις ουσίες, το αλκοόλ και τις ιδιόμορφες σχέσεις του με τις γυναίκες, ο πραγματικός χαρακτήρας του προσιδιάζει με εκείνες πολλών ηρώων που έχει ερμηνεύσει μέχρι σήμερα. Γι' αυτό είναι τόσο πειστικός. Η περίπτωση του Joker τού ταιριάζει. Ο κατάλληλος ρόλος στον κατάλληλο άνθρωπο.

Η περίπτωση ενός κλόουν, ενός γελωτοποιού, ενός «αόρατου» πλάσματος που πίσω από τις μπογιές και τη μάσκα στο πρόσωπό του κρύβονται η τραγωδία και ο απέραντος, ανεξέλεγκτος θυμός του, ήταν η καλύτερη και πιο καταλυτική επιλογή πλήρους ανατροπής και ολοσχερούς γκρεμίσματος του Batman, καθώς και της μυθολογίας που ακολουθεί όλους τους super heroes των κόμικς. «Ο Joker είναι πραγματικός, αυθεντικός, καθημερινός. Οπως κάθε ανθρώπινο “μίασμα” και σκουπίδι σ' αυτόν τον κόσμο τον χλιδάτο και λαμπερό».

Γι' αυτό η έκρηξή του δικαιώνεται στα μάτια των θεατών. Γι’αυτό εκλαμβάνεται η άλλη όψη των παλιών λαϊκών ηρώων. Σαν να λέει «μπορεί ο Joker να είσαι εσύ».«Υπήρχαν στιγμές που σκεφτόμουν ότι ο Αρθουρ θα απολάμβανε να αλλάξει την ιστορία του για να επηρεάσει το πώς νιώθει κάποιος γι' αυτόν και άλλες φορές ότι θα την άλλαζε γιατί πιστεύει πως αυτή είναι η αλήθεια. Συνήθως αυτό είναι ενοχλητικό».Μόνο ενοχλητικό; Οπως λέει και η Διεθνής «Εμπρός της Γης οι κολασμένοι». Kill them All. Αν η προφητεία του Joker επαληθευτεί, η μελλοντική εξέγερση θα είναι εντελώς τυφλή. Και ανάμεσα στα θύματά της θα είναι πολλοί. Καθώς και κάθε νομενκλατούρα κομμουνιστική!