Οι Τούρκοι έρχονται... μέσω σινεμά και Netflix

«Οι Τούρκοι έρχονται-Το σπαθί της δικαιοσύνης». Ο διθυραμβικός αυτός τίτλος θα μπορούσε κάλλιστα να αποδίδεται σε μιας από τις αμέτρητες ομιλίες του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, στις οποίες ως σύγχρονος σουλτάνος καυχιέται για την πειρατική εκστρατεία του στην Ανατολική Μεσόγειο. Πρόκειται όμως για τον τίτλο της νέας τουρκικής υπερπαραγωγής για τα έργα και τις ημέρες του σφαγέα της Κωνσταντινούπολης, του σουλτάνου Μωάμεθ Β' του Πορθητή.

Η πολυαναμενόμενη ταινία, που προβάλλεται αυτές τις μέρες στις κινηματογραφικές αίθουσες της Τουρκίας, τη στιγμή που το γεωτρύπανο Πορθητής τρυπάει στις θαλάσσιες περιοχές της Κύπρου, αποτελεί ένα ακόμα επεισόδιο της τουρκικής προπαγάνδας μέσα από την κινηματογραφική βιομηχανία εξυπηρετώντας την αναθεωρητική εξωτερική πολιτικής της.

Η προβολή της συγκεκριμένης ταινίας έχει προκαλέσει ντελίριο ενθουσιασμού στην Τουρκία με το τρέιλερ της να καταγράφει 18 εκατομμύρια επισκέψεις στα κοινωνικά δίκτυα σε μία ευρύτερη ατμόσφαιρα εθνικιστικού παροξυσμού, που τροφοδοτείται από την ηγεσία της χώρας. Η ταινία αναφέρεται στην επέλαση των Akinci της επίλεκτης ομάδας πολεμιστών του Μωάμεθ Β' στα Βαλκάνια μετά την Αλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453. Οι διαβόητοι επιδρομείς της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας έμειναν στην ιστορία για την σκληρότητά τους με την ταινία να περιστρέφεται γύρω από τις μάχες, που έδωσαν κατά του Σέρβου βασιλιά Λάζαρου. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Τούρκος πρόεδρος ονόμασε «Akinci» το νέο μεγάλο μη επανδρωμένο βομβαρδιστικό αεροσκάφος, έναν φονικό «επιδρομέα», που κατασκευάζει ο γαμπρός του.

Ο σουλτάνος Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής πριν κατακτήσει το σύνολο της νότιας βαλκανικής προσαρτώντας την Αλβανία, την Βοσνία, τη Σερβία και τη Βουλγαρία είχε εκστρατεύει εναντίον της Πελοποννήσου, την οποία και υπέταξε, κατέλαβε τη Λέσβο και την Τραπεζούντα, ανακηρύχτηκε νικητής στον Ενετουρκικό πόλεμο και οργάνωσε την απόβαση στην Ιταλία, που δεν ολοκληρώθηκε λόγω του αιφνίδιου θανάτου του. Παραγωγός της ταινίας, που θα προβληθεί σε 20 χώρες από τις ΗΠΑ έως την Ιαπωνία, δεν είναι άλλος από τον ευνοούμενο του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, Μεχμέτ Μποζντάγ, με το τρέιλερ της ταινίας στην προσωπική σελίδα του να έχει 2,5 εκατομμύρια προβολές. Ο 37χρονος παραγωγός και σεναριογράφος ηγείται της κινηματογραφικής και τηλεοπτικής αναβίωσης του οθωμανισμού τα τελευταία χρόνια.

Το σήριαλ «Diriliş Ertuğrul», που υπογράφει και αναφέρεται στην ίδρυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, προβλήθηκε σε αραβικές και λατινοαμερικανικές χώρες με τον πρώην πρόεδρο της Βενεζουέλας Νικολάς Μαδούρο να έχει δηλώσει ότι το παρακολουθεί φανατικά. Μάλιστα, ο ίδιος ο πρόεδρος της Τουρκίας ταξίδεψε στα τέλη του 2017 στο Κατάρ με το προεδρικό αεροσκάφος μαζί με τους πρωταγωνιστές της σειράς.

Επιδρομή του νεοθωμανισμού έχουμε αυτές τις μέρες και στο δημοφιλέστερο συνδρομητικό κανάλι του κόσμου. Η σειρά-ντοκιμαντέρ «Οθωμανική Αυτοκρατορία», που μέσω του Netflix προβάλλεται σε 190 χώρες, παρουσιάζει τον σουλτάνο Μωάμεθ Β', ο οποίος «ξεκινά επική εκστρατεία για την κατάληψη της βυζαντινής πρωτεύουσας Κωνσταντινούπολης και διαμορφώνει ιστορία εκατοντάδων χρόνων μετά». Η άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453 και η σφαγή που ακολούθησε βαφτίζονται ως «νέα εποχή για την Οθωμανική Αυτοκρατορία». Η σειρά παρουσιάζει το χρονικό της Αλωσης της Κωνσταντινούπολης από τη στιγμή που ο Μωάμεθ Β' ανέβηκε στον θρόνο στέλνοντας «ξεκάθαρο μήνυμα στον Βυζαντινό αυτοκράτορα Κωνσταντίνο». Ακολουθεί η μάχη για την κατάκτηση της Πόλης με το τελευταίο ντοκιμαντέρ να έχει τον τίτλο, «Μέσα από τις στάχτες: Οθωμανικά κανόνια διαλύουν τα τείχη της πόλης και οι βενετικές ενισχύσεις φτάνουν πολύ αργά. Ο Μωάμεθ φέρνει μια νέα εποχή για την Οθωμανική Αυτοκρατορία».

Η άνθιση των εθνικιστικών τηλεοπτικών σειρών και των κινηματογραφικών παραγωγών στην Τουρκία χρονολογείται από το 2010 και εντάσσεται στην απόφαση της πολιτικής ηγεσίας της γείτονα να επενδύει συστηματικά ιδεολογική εκμετάλλευση τους. Για το λόγο αυτό δημιουργήθηκε μια «εθνική» κινηματογραφική βιομηχανία έτοιμη να υπηρετήσει την ελίτ της χώρας και τους νεοθωμανικούς σχεδιασμούς της. Το ευρωπαϊκό και φυσικά το ελληνικό τηλεοπτικό κοινό βομβαρδίζεται από την περίοδο εκείνη με τουρκικές σειρές καθώς αποτελούν φθηνό τηλεοπτικό προϊόν, το οποίο όμως εισφέρει τεράστια οικονομικά έσοδα στην τουρκική οικονομία. Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι η μικρή και μεγάλη οθόνη εξελίσσονται σε έναν βασικό βραχίονα προώθησης της τουρκικής προπαγάνδας και της αναβίωσης ενός ένδοξου παρελθόντος, μια προσπάθεια, που στις αρχές της περασμένης δεκαετίας, θεωρήθηκε από πολλούς ως τουλάχιστον γραφική.

Την εποχή εκείνη ξεχωρίζει η σειρά «Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής», των Γιαγμούρ και Ντουρούλ Ταϋλάν, που προβάλλεται σε περισσότερες από 30 χώρες διεθνώς, οι περισσότερες εκ των οποίων στα Βαλκάνια, τη Μέση Ανατολή, τη Βόρειο Αφρική και τον Καύκασο. Η σειρά κατακτά αμέσως το τουρκικό κοινό παρουσιάζοντας την ζωή του σουλτάνου Σουλεϊμάν Α' και της σκλάβας και μετέπειτα γυναίκας του Χουρέμ Σουλτάν. Προκαλεί όμως αντιδράσεις στους κόλπους των υπερσυντηρητικών ισλαμιστών και εξοργίζει τον Τούρκο πρόεδρο, ο οποίος δίνει επίσημα την «γραμμή», πάνω στην οποία θα πρέπει να κινούνται οι παραγωγές για τα ιστορικά πρόσωπα του τουρκικού έθνους: «Ο Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής πέρασε όλη του την ζωή πάνω στο άλογο. Δεν είναι ο χαρακτήρας που απεικονίζεται στην τηλεοπτική σειρά», προτάσσοντας τις επεκτατικές πολιτικές του και όχι τις ίντριγκες στο χαρέμι.

Σε κάθε περίπτωση, παρά την «αστοχία» της και τις επανειλημμένες «νουθεσίες» του προέδρου του ίδιου και κυβερνητικών αξιωματούχων προς τους παραγωγούς μέσω λογοκρισίας, η σειρά προσέφερε πολύτιμες υπηρεσίες στην τουρκική προπαγάνδα, όπως αποδείχτηκε. Αλλωστε, οι χώρες στις οποίες προβλήθηκε έχουν πληθυσμούς, που αποτελούν πεδίο άσκησης επιρροής της τουρκικής διπλωματίας και πολιτικής. Δεν είναι τυχαίο ότι το καλοκαίρι του 2014 ο Τούρκος πρόεδρος μιλώντας σε ακροατήριο 15.000 Τούρκων στην καρδιά της Ευρώπης, στη Βιέννη, δήλωσε ότι οι Τούρκοι της Ευρώπης είναι «τα εγγόνια του σουλτάνου Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπή». Το σίριαλ όμως αυτό κινητοποίησε και τα αντανακλαστικά κύκλων στην Ελλάδα, οι οποίοι διέκριναν ότι στην καρέκλα του σκηνοθέτη φιλοδοξεί να καθίσει το βαθύ κράτος της Αγκυρας και ο ίδιος το πρόεδρος της Τουρκίας, όπως και έγινε στη συνέχεια.

Αν υπάρχει μία ταινία-σταθμός στην προπαγανδιστική προσπάθεια της Τουρκίας να αναβιώσει το οθωμανικό παρελθόν της σίγουρα μιλάμε για το έπος, «Η Αλωση 1453». Η μεγαλύτερη τουρκική κινηματογραφική παραγωγή έθεσε το 2012 το εθνικιστικό πλαίσιο στην έβδομη τέχνη. «Ο Λόγος του Προφήτη μας: Μια μέρα η Κωνσταντινούπολη οπωσδήποτε θα κατακτηθεί. Ο στρατηγός που θα την κατακτήσει θα είναι ένας ωραίος στρατηγός και ο στρατός του ένας ωραίος στρατός...», λόγια από το τρέιλερ της ταινίας, που στοίχισε 600.000 δολάρια, με το συνολικό κόστος της παραγωγής να φτάνει τα 17 εκατομμύρια δολάρια. Οι εθνικιστική κύκλοι της Αγκυρας παραληρούν βλέποντας το τρέιλερ. «Εγώ δεν μοιάζω με τους προηγούμενους σουλτάνους, εγώ είμαι ο σουλτάνος Μωάμεθ. Γνωρίζω ότι θα περάσουμε αυτά τα τείχη. Προτού γονατίσουμε τον εχθρό δεν θα μαρτυρήσουμε» με τους επιδρομείς να φωνάζουν «ο Θεός είναι μεγάλος».

Η «εισβολή» της τουρκικής προπαγάνδας σε διεθνές επίπεδο μέσω του κινηματογράφου και της τηλεόρασης με υπερπαραγωγές για την Οθωμανική Αυτοκρατορία είναι προφανές ότι εξυπηρετεί τον μεγαλοϊδεατισμό του Τούρκου προέδρου στον παγκόσμιο χάρτη φιλοδοξώντας να ηγηθεί του μουσουλμανικού κόσμου. Ομως οι τηλεοπτικές και κινηματογραφικές παραγωγές επιστρατεύονται και για τη διακίνηση και εμπέδωση των θέσεων της Αγκυρας σε όλο το φάσμα της εξωτερικής και εσωτερικής πολιτικής της κυρίως όμως της στρατιωτικής μηχανής της. Μάλιστα, κάποιες φορές οι ταινίες προηγούνται των γεγονότων. Οπως στην περίπτωση της παραγωγής, «Μπορντό μπερέ-Αφρίν», μια ταινία με θέμα τις πολεμικές επιχειρήσεις των τουρκικών ειδικών δυνάμεων στη συριακή πόλη, που προβλήθηκε στις κινηματογραφικές αίθουσες 5 μέρες μετά την εισβολή των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων στη βόρεια Συρία!

Στο ίδιο πνεύμα και η σειρά, «Boru»,στο NETFLIX, που αφηγείται την ιστορία μιας επίλεκτης στρατιωτικής μονάδας που δίνει μάχες κατά Κούρδων τρομοκρατών αλλά και προδοτών γκιουλενιστών. Στο επεισόδιο όπου οι Κούρδοι τρομοκράτες κρατούν ομήρους μαθητές και καθηγητές οι χάρτες στη σχολική αίθουσα παρουσιάζουν την Κύπρο ολόκληρη τουρκική. Στην Κύπρο αναφέρεται και η ταινία, «Ματωμένα Χριστούγεννα», με στόχο να προσφέρει νομιμοποίηση στην εισβολή στο νησί. Στο σκληρό φιλμ παρουσιάζονται οι Ελληνοκύπριοι να προετοιμάζουν την εξόντωση των Τουρκοκυπρίων. Οι σκηνές με ενόπλους, που φέρουν διακριτικά της ΕΟΚΑ, να εισβάλλουν σε σπίτι δολοφονώντας αδιακρίτως άμαχο πληθυσμό σοκάρουν.

Εκτός όμως από τις τουρκικές παραγωγές, η Αγκυρα καταφέρνει τους προπαγανδιστικούς σκοπούς της και μέσω του Χόλυγουντ. Οπως η παραγωγή, «Ο Οθωμανός υπολοχαγός», που εξόργισε τους Ελληνες και Αρμένιους καθώς κατά το σενάριο δεν υπήρξε η γενοκτονία των Αρμενίων. Εντονες ήταν και οι αντιδράσεις της ελληνικής ομογένειας της Αυστραλίας για την ιστορική ταινία, «Ο Ραβδοσκόπος», με πρωταγωνιστή και σκηνοθέτη τον Ράσελ Κρόου. Η παραγωγή για τη μάχη της Καλλίπολης απεικόνιζε τους ελληνικού πληθυσμούς της Ανατολικής Θράκης ως βαρβάρους και αιμοβόρους και όχι ως θύματα της βίας των Νεοτούρκων.