Η καταξιωμένη τραγουδοποιός σε καιρούς σκοτεινούς, γράφει και τραγουδά μια μπαλάντα για την αγάπη, που έχει την δύναμη να κρατά τα όνειρα ζωντανά. «Εκεί βρίσκεται όλο το φως που μας λείπει», όπως λέει και η ίδια, ακολουθώντας τον ίδιο δρόμο που μας είχε προτείνει και στην αρχή αυτής της πανανθρώπινης περιπέτειας, με το προηγούμενο της single, με τίτλο «Για πάντα».
Η Φρόσω Στυλιανού μίλησε στο protothema.gr για τη νέα το νέο της τραγούδι το οποίο όπως λέει είναι αφιερωμένο στη μαμά της...
Πώς φεύγουνε τα χρόνια, μαμά... Αφιερώνεις αυτό το τραγούδι στην μαμά σου; Μα είναι γραμμένο γι’ αυτήν. Η μαμά μου είναι η πιο σπουδαία γυναίκα που ξέρω. Μεγαλώνοντας, την καταλαβαίνω όλο και περισσότερο, αν και πάντα «νιώθω παιδί, κι ας χωράει στην αγκαλιά μου», όπως λέω στο τραγούδι. Μου λείπει πολύ, τώρα ειδικά που δεν μπορούμε εύκολα να ταξιδέψουμε, όπως και ο πατέρας μου. Μου αρκεί όμως που είναι και οι δύο τους καλά. Το τραγούδι το αφιερώνω στην μαμά μου και σε όλες τις μαμάδες του κόσμου. Σκέφτομαι έντονα αυτές τις μέρες και τις φιλενάδες μου, που έγιναν κι αυτές μητέρες, πόσο έγνοια έχουν τις δικές τους μανούλες και πως κάποια στιγμή θα χωράνε κι αυτές στην αγκαλιά των παιδιών τους.
«Πριν τα σαράντα, κι η καρδιά σου είναι γεμάτη». Είναι σπουδαίο μια νέα γυναίκα στην τρίτη δεκαετία της ζωής της να αισθάνεται κιόλας πως η καρδιά της είναι γεμάτη... Σε όλη μου την ζωή συμπορεύομαι με την αγάπη. Είχα την ευλογία να πάρω όλη την αγάπη του κόσμου από τους γονείς μου όσο ήμουν παιδί, οπότε μου είναι πολύ εύκολο να την αναγνωρίζω, να την επιζητώ και να την κουβαλάω μέσα μου και στην ενήλικη ζωή μου. Τίποτα δεν έχει περισσότερο φως, τίποτα δεν δίνει μεγαλύτερο νόημα στα πράγματα. Οπότε ναι, ό,τι κι αν συμβαίνει γύρω και εντός σου, η αγάπη σε κρατά σε ένα ύψος που ορίζει τελικά την ποιότητα της ζωής σου. Καμιά γυναίκα, κανένας άνθρωπος, δεν θέλω να ξεχνά αυτή την παράμετρο στα χρόνια της ανηφόρας. Ζούμε σε μια εποχή, και το λέω αυτό ανεξάρτητα από την συνθήκη της πανδημίας, όπου οι νέοι των τριάντα και των σαράντα δεν έχουν απαραίτητα λύσει θέματα επιβίωσης, καριέρας, οικογένειας κλπ. Όλο αυτό το βάρος της εκκρεμότητας, δεν είναι τίποτα άλλο παρά η σαρκοβόρα κοινωνία, που κάθεται πάνω στο σβέρκο σου και σε ρωτάει εμμονικά «γιατί δεν έκανες ακόμα παιδί, γιατί δεν έχεις δικό σου σπίτι, λεφτά, στρωμένη δουλειά κλπ, σ’ αυτή την ηλικία». Ειδικά η γυναίκα, βουλιάζει μέσα σε μια λίμνη απο στερεότυπα, που δεν την αφήνει να χαρεί την νεότητα της, την δημιουργικότητα της, την ίδια της την δύναμη.
«Την ομορφιά μου προσπαθώ να εκτιμήσω», αυτό εννοείς και στο τραγούδι... Ακριβώς. Προσπαθώ στα δύσκολα να μην ξεχνάω αυτά που έχω και που θεωρώ δεδομένα. Γιατί δεν είναι. Ένα μόνο χέρι νιώθω πως μπορεί να σε τραβήξει στην επιφάνεια όταν πνίγεσαι, κι αυτό είναι το χέρι της αγάπης. Αυτή η αστραφτερή δύναμη, που καθαρίζει, τροφοδοτεί, ενεργοποιεί και εξαγνίζει, είναι παντού. Την παίρνεις από την οικογένεια σου, τους φίλους, τον σύντροφο σου, την δουλειά σου, τα χόμπυ σου και βεβαίως απο τον εαυτό σου. Αν νιώθεις αγάπη για τον δικό σου αλλά και για τον ξένο- γιατί το πρώτο είναι εύκολο-, αν έχεις αγάπη γι’ αυτό που κάνεις και για τον τόπο που βρίσκεσαι, αν έχεις αγάπη για την ζωή την ίδια, κάθε μέρα, τότε δεν αλλοτριώνεσαι, δεν ξεπουλιέσαι, δεν οπισθοχωρείς. Πέφτεις και ξανασηκώνεσαι.
Η σεξουαλική παρενόχληση και η βία στο χώρο του θεάματος Μίλησες ειδικά για την γυναίκα. Δεν θα μπορούσα να μην σε ρωτήσω ποια είναι η γνώμη σου για την τρέχουσα επικαιρότητα, σε σχέση με τις καταγγελίες για σεξουαλική παρενόχληση και κακοποίηση γενικότερα, στον χώρο του θεάτρου. Η σεξουαλική παρενόχληση, η λεκτική και η σωματική βία, η κατάχρηση εξουσίας και ο σεξισμός, βρίσκονται παντού. Όχι μόνο στον χώρο του θεάτρου, και λυπάμαι για όλο αυτό το βαρύ σύννεφο που σκεπάζει τώρα το θέατρο. Τίποτα όμως δεν αλλάζει και δεν εξυγιαίνεται χωρίς θυσία… Αυτή η βρωμερή συνθήκη, είναι αποκύημα παλιότερων εποχών, που όμως καλά κρατεί και στις μέρες μας. Παντού. Και συνήθως την πληρώνουν οι γυναίκες, οι ομοφυλόφιλοι, οι πρωτάρηδες στη δουλειά, οι άνθρωποι τελοσπάντων που βρίσκονται κατά την γνώμη κάποιων, σε αδύναμη θέση. Στηρίζω απόλυτα, όλους τους ανθρώπους, γυναίκες και άντρες που βγήκαν με γενναιότητα και μίλησαν, είτε για να καταγγείλουν, είτε για να στηρίξουν συναδέλφους. Κάθε σοβαρή, έγκυρη καταγγελία, μας φέρνει ακόμα πιο κοντά στην εποχή όπου όλη αυτή η σαπίλα θα αποτελεί παρελθόν. Ως εργάτης και λάτρης της τέχνης, σχολιάζοντας τις συγκεκριμένες καταγγελίες, έχω να πω πως καλλιτέχνης είναι αυτός που αγαπά και σέβεται την ζωή γενικότερα. Οι άνθρωποι που διέπραξαν αυτά τα εγκλήματα - γιατί περί εγκλημάτων πρόκειται - έχουν ταλέντο και ευφυΐα, αλλά μόνο καλλιτέχνες δεν είναι. Ο καλλιτέχνης αγαπά και σέβεται τον άνθρωπο, την φύση, την τέχνη του, την ζωή. Ο καλλιτέχνης είναι ευαίσθητος, ανήσυχος, ρομαντικός. Έχει ενσυναίσθηση, καθαρότητα. Το πνεύμα του και το σώμα του βρίσκονται σε άμεση σύνδεση και αρμονία. Ο αληθινός καλλιτέχνης πορεύεται με αξιοπρέπεια και ήθος. Είναι ευγενής και ευγενικός. Τίποτα απ’ όλα αυτά δεν χαρακτηρίζει κάποιον που χρησιμοποιεί τακτικές για να καταχραστεί την εξουσία του, που παρενοχλεί σεξουαλικά, που βρίζει, που γίνεται χυδαίος, που χειροδικεί, που εκβιάζει ηθικά ή με όποιον άλλο τρόπο. Εκεί μιλάμε καταρχάς για ψυχική διαταραχή και επιβάλλεται τέτοιες περιπτώσεις να απομακρύνονται απο κάθε εργασιακό χώρο. Άσε που τελικά, είναι όλα θέμα παιδείας. Και εντιμότητας. Γιατί, για να τα λέμε όλα με τ’ όνομα τους, υπάρχουν παντού αυτοί που ευνοούν, αλλά και αυτοί που ευνοούνται. Μήπως το να δέχεσαι εύνοια με υπόγειες, αντικαλλιτεχνικές τακτικές, δεν είναι βία, όταν αδικούνται κατάφορα τα παιδιά που προχωρούν με το σπαθί τους; Την κύρια ευθύνη βέβαια, σε κάθε περίπτωση, την έχει ξεκάθαρα αυτός που έχει την εξουσία. Όμως και ο αποδέκτης, όταν απολαμβάνει τα οφέλη, αλλά και ο σιωπηρός παρατηρητής, είναι ξεκάθαρα συνεργοί. Αν θες να δεις την ποιότητα ενός ανθρώπου, δες πώς συμπεριφέρεται σε αυτόν από τον οποίο δεν έχει να πάρει κάτι. Απλά τα πράγματα! Βία είναι επίσης, όταν περιθωριοποιείται αυτός που μιλά, διεκδικεί, αντιδρά, προσπαθεί να κρατήσει ψηλά τον ηθικό και καλλιτεχνικό του πήχη.
Εσύ έχεις βιώσει σεξουαλική παρενόχληση στο εργασιακό σου περιβάλλον; Όχι, ευτυχώς. Κι εδώ είναι που στεναχωριέμαι. Όλο αυτό παίρνει μπάλα και όλους τους υπόλοιπους, υπέροχους άντρες που υπάρχουν εκεί έξω. Άντρες με τους οποίους γελάμε, κάνουμε παρέα, μοιραζόμαστε στιγμές, ζωές, όνειρα. Στα σχεδόν δεκαπέντε χρόνια που ζω στην Αθήνα και συναναστρέφομαι με πολύ περισσότερους άντρες παρά γυναίκες στον εργασιακό μου χώρο, έχω γνωρίσει και έχω συνεργαστεί με ανθρώπους καθόλα έντιμους και αξιοπρεπείς, που με σεβάστηκαν, μου εξέφρασαν τον όποιο θαυμασμό τους με ευγένεια και μου φέρθηκαν άψογα. Και αντίστροφα φυσικά. Υπήρξαν και δυο τρεις περιπτώσεις, όπου ήρθα αντιμέτωπη με σεξισμό, αλλά αυτά τα χειρίζομαι ατάκα κι επί τόπου που λένε, οπότε δεν πρόλαβαν να εξελιχθούν σε κάτι σοβαρό. Άσε που η μοναδική κακή εμπειρία που είχα σε δουλειά, ήταν όταν ήμουν πολύ μικρή, με γυναίκα. Κατά τ’άλλα, έχω περάσει ευλογημένα χρόνια σε όλη μου την διαδρομή. Δυστυχώς ο σεξισμός και η κατάχρηση εξουσίας υπάρχει, ας μην γελιόμαστε. Και χαίρομαι που έγινε μια αρχή για να εξυγιανθούν πολλοί κλάδοι. Και ο δικός μας. Αλλά η αλήθεια είναι πως αυτά τα φρικιαστικά πράγματα που ακούγονται περί βιασμών, αυνανισμών κλπ, δεν έχω ακούσει να συμβαίνουν στον χώρο της μουσικής. Και εύχομαι αυτή η μία, τραγική περίπτωση που βγήκε πρόσφατα στο φως, να αποτελεί εξαίρεση.
«Ψάχνω παντού τον Χατζιδάκι και τον Γκάτσο, κι όλο κοιτάω αυτά που γράφω μ’ ενοχή». Ενοχή γιατί; Γιατί αυτοί οι σπουδαίοι δημιουργοί, όπως και άλλοι, έθεσαν τον πήχη πολύ ψηλά. Και τώρα τί; Ποιός απο όλους εμάς τους νέους δημιουργούς, μπορεί να σταθεί σ’ αυτό το ύψος; Και δεν εννοώ ότι περιμένω απο κάποιον σήμερα να γράψει αντίστοιχα πράγματα. Δεν αισθάνομαι ενοχή για τα τραγούδια που γράφω, επειδή δεν μπορούν να αγγίξουν τα αριστουργήματα της κληρονομιάς μας. Αλοίμονο. Αυτοί οι δημιουργοί είναι ο φάρος μας, η προσευχή μας. Αισθάνομαι ενοχή γιατί δεν είμαι σίγουρη ότι βαδίζω στον δρόμο που χάραξαν, ως προς την διαδικασία της δημιουργίας. Ζούμε σε μια εποχή όπου το απίστευτα εθιστικό ναρκωτικό της τηλεόρασης και των social media μας αποκοιμίζει αργά και αθόρυβα. Προσπαθώ πάρα πολύ να είμαι σε εγρήγορση. Να ζω τα σημεία των καιρών με μέτρο. Πάντα αναρωτιέμαι, πώς θα ήμουν και τί μουσική θα έγραφα, αν δεν υπήρχαν όλες αυτές οι επικίνδυνες για την αισθητική και τον χαρακτήρα μας παρεμβολές. Εκεί είναι η ενοχή, εκεί είναι και το μαύρο της εποχής που λέω στο τραγούδι. Γιατί «η εποχή, μας ρίχνει μαύρο να σωπάσουμε», όχι μόνο γιατί τώρα δεν μπορεί κανένας καλλιτέχνης να δουλέψει, αρα να μιλήσει με την τέχνη του, αλλά και γιατί όλο αυτό το «ντίτζιταλ» χρώμα του φαίνεσθαι και της οθόνης, είναι πιο μαύρο κι απ’ το σκοτάδι το ίδιο. Προσπαθούμε με νύχια και με δόντια να αφουγκραζόμαστε τον έξω κόσμο κι όχι αυτόν του facebook, αλλά τώρα δεν υπάρχει ούτε εξω κόσμος! Υπάρχει sms για σουπερμάρκετ, φαρμακείο και τράπεζα. Αλλά και πριν απ’ αυτό, πάλι πίσω απ’ τις οθόνες ήμασταν. Όλα μεθοδευμένα... Δεν ξέρω πώς το έκαναν οι μεγάλοι μας δημιουργοί, σε εποχές ακόμα πιο δύσκολες. Ίσως τότε να μην υπήρχαν οι σημερινές σειρήνες, ίσως οι παρέες τους να έφτιαχναν ιστορία ενώ οι δικές μας ανταλλάσσουν like...Τι να πω...Πιστεύω πολύ στις παρέες, στις ζυμώσεις, στις συζητήσεις με ανθρώπους που μοιράζεσαι τις ίδιες ανησυχίες, τα ίδια όνειρα. Θέλω να βγούμε απ’ το καβούκι μας, όσο κι αν επιμένει ένα παγκόσμιο σύστημα στον ατομικισμό. Και το λέω πρώτα στον εαυτό μου. Βρες τους ανθρώπους που σου ταιριάζουν, επικοινώνησε, βγες για ένα κρασί, αντάλλαξε δίσκους όπως γινόταν παλιά. Αντάλλαξε ιδέες, στιχάκια, γνώμες. Κανένας δεν γίνεται καλύτερος μόνος του.
Σ’ αυτό το τραγούδι νιώθεις παρόλ’ αυτά, ότι τα κατάφερες; Εννοώ να συντονιστείς με το συναίσθημα της εποχής. Με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο, ανήκω στην εποχή μου. Το «Γράμμα» είναι ένα τραγούδι γραμμένο με το σώμα και το αίμα μου. Με δάκρυα και με σφιγμένη γροθιά ταυτόχρονα. Δεν σκέφτηκα την εποχή. Είμαι η εποχή. Οπότε ναι. Θεωρώ πως συντονίστηκα μοιραία, χωρίς προσπάθεια, γιατί δεν διαφέρω απο άλλες γυναίκες της γενιάς μου. Πιστεύω πως πολλοί άνθρωποι νιώθουν όπως εγώ.
Κι αυτή η άποψη πως τώρα ο κόσμος δεν είναι καλά, και άρα θέλει να ακούει χαρούμενα τραγούδια; Μπορεί να ισχύει κι αυτό. Δεν λειτουργώ όμως έτσι όταν γράφω. Καταθέτω το συναίσθημα μου και ελπίζω να βρίσκονται εκεί έξω ψυχές που να μπορεί να τους μιλήσει η μουσική μου, ο στίχος μου, η φωνή μου. Επίσης, δεν νομίζω να ισχύει για όλους αυτή η διαδικασία- placebo του «χαρούμενου». Για κάποιους λειτουργεί θεραπευτικά και λυτρωτικά, κάτι που θα τους εντείνει το υπάρχον συναίσθημα, ούτως ώστε να επέλθει μία κάποιου είδους κάθαρση. Ας πούμε εγώ, όταν είμαι στις μαύρες μου, δεν υπάρχει περίπτωση να δω κωμωδία ή να βάλω «ανεβαστική» μουσική για να νιώσω καλύτερα! Δεν μου βγαίνει. Και δεν θα νιώσω καλύτερα. Δεν κουκουλώνω το συναίσθημα μου. Θέλω να το ζω το ζόρι μου. Έτσι βγαίνω πιο δυνατή. Και πιο αισιόδοξη μπορώ να σου πω!
Μα και το νόημα του τραγουδιού είναι αισιόδοξο τελικά. «Μα μέσα σ’ όλα αυτά είμαι τόσο τυχερή, κοίτα πώς μπαίνει απ’ τα παράθυρα η αγάπη». Μα φυσικά. Δεν έχω γράψει ποτέ τραγούδι, όσο μελαγχολικό κι αν είναι, που να μην έχει «καλό τέλος». Πάντα καταλήγω στο φως, στην ελπίδα, στα όνειρα που γίνονται αληθινά. Μακάρι κάποια στιγμή να μπορέσω να γράψω και κάτι πολύ «ξεσηκωτικό», αρκεί να είναι αληθινό και να μου βγει αυθόρμητα. Μόνο έτσι! Ίσως το κατάφερα λίγο με τις «Άλλες μέρες». Παρόλ’ αυτά, αν και είμαι ψυχαναγκαστική σαν άνθρωπος, αρνούμαι να μπω σε μια διαδικασία ψυχαναγκαστικής χαράς ή γενικότερα επιβεβλημένου συναισθήματος.
Πάντως μιλώντας για το φως στα τραγούδια σου, αν θυμάμαι καλά, και μέσα στην πρώτη καραντίνα, της προηγούμενης άνοιξης, είχες βγάλει το «Για πάντα», ένα πολύ φωτεινό τραγούδι, μ’ ένα βίντεοκλιπ που εστιάζει στην αποδοχή, στην ομορφιά της διαφορετικότητας. Είμαι συνεπής στην αγάπη. Όπως είπα και στην αρχή, ειδικά τώρα, είναι το μόνο που μπορεί να μας κρατήσει όρθιους. Προς Θεού, μην ξεχάσουμε το μαζί! Μην συνηθίσουμε. SOS και πάλι SOS. Δεν υπάρχει τίποτα σαν την αγκαλιά, τα πιασμένα χέρια, την χαρά της κοινής εμπειρίας. Ας έχουμε την υγεία μας και μετά πάλι παντού μαζί, να μην χωράμε!
Έχουν μπει σχέδια σου στον πάγο λόγω της κατάστασης; Μα θέλει και ρώτημα; Η ζωή ολόκληρη. Έχουμε να δουλέψουμε ένα χρόνο, έχουν μείνει πίσω οι μαθητές μου στο ωδείο, τα live, έχουν μείνει πίσω και δύο δίσκοι. Ο ένας της συνθέτριας Νάτιας Έλληνα, σε υπέροχες ενορχηστρώσεις και επιμέλεια του Σταύρου Λάντσια, όπου έχω την χαρά να ερμηνεύω τα τραγούδια του album, και ο άλλος, που δεν ξεκίνησε καν, ενώ θα είχε τελειώσει μέχρι τώρα, είναι η καταγραφή μίας προσωπικής μου εργασίας, όπου συνεργάζομαι με τρεις σπουδαίους μουσικούς, τους Ανδρέα Αποστόλου, Γιώτη Κιουρτσόγλου και Στέφανο Δημητρίου. Περιμένουμε να επιτραπούν οι μετακινήσεις για να μπούμε στούντιο. Είχα προγραμματίσει και μια σειρά σεμιναρίων πάνω στην επιστήμη και την ανατομία της φωνής, που έμεινε κι αυτό στην άκρη μέχρι νεωτέρας. Μέχρι τότε η δημιουργία συνεχίζεται, γιατί δεν επιτρέπω σε καμία συνθήκη να μου στερήσει τον βιωματικό μου χρόνο πάνω στην γη.
Τουλάχιστον βλέπω να υπάρχουν νέες κυκλοφορίες τραγουδιών από καλλιτέχνες αυτή την περίοδο. Βέβαια, και χαίρομαι πολύ για αυτό. Βλέπω συναδέλφους να μάχονται σε πείσμα των καιρών και να φτιάχνουν όμορφα πράγματα. Απόλαυσα το χιούμορ του Θέμου Σκανδάμη στο τραγούδι του «Έχει φύγει το παιδί», ενθουσιάστηκα με τον υπέροχο δίσκο της Irini Qn «Χωρίς τόξο στην αρένα», μου αρέσουν πολύ τα καινούρια τραγούδια του Θοδωρή Μαυρογιώργη και περιμένω πώς και πώς κάτι απίθανες διασκευές που ετοιμάζει η Λαμπρινή Καρακώστα. Είμαι περήφανη για την γενιά μου. Όλα τα παιδιά είναι μαχητές και παλεύουν με ευγένεια και ήθος.
«Κι αφού τα όνειρα ακόμα κυνηγώ, στους ανεμόμυλους κρεμάω τα λερωμένα. Κι ίσως μια μέρα να ‘χει φύγει ο καπνός κι από τα μπαρ, βρεθώ ξεκούραστη και νέα». Τι είν’ αυτό που μας κρατάει νέους; Η συνεχής κίνηση.
Λαχταριστές και απολαυστικές, οι ΙΟΝ PROTEIN μας χαρίζουν ενέργεια τα οφέλη της πρωτεΐνης αλλά και εξαιρετική γεύση και γίνονται η νέα καθημερινή μας συνήθεια
Το νέο συνδυαστικό πακέτο της Protergia προσφέρει χαμηλές και σταθερές τιμές για 12 μήνες στην ηλεκτρική ενέργεια και το φυσικό αέριο εταιρειών με μικρή ισχύ και καταναλώσεις.
