«Ο Έλληνας βάτραχος»: Ένας μονόλογος του Δημήτρη Ποταμίτη στο Vault Theatre Plus
16.03.202313:26
Μια παράσταση μετά την καταστροφή, μια παράσταση για τη ζωή, για τις αξίες του ανθρώπου, για την αναγέννηση με την Αννίτα Κούλη σε σκηνοθεσία Αυγουστίνου Ρεμούνδου - Κάθε Δευτέρα και Τρίτη στις 21:15
Μετά από μια βιβλική καταστροφή, μια γυναίκα μισολιπόθυμη, ξυπνάει, μεταξύ λάσπης και σκουπιδιών και συνειδητοποιεί ότι βρίσκεται πάνω στα μάρμαρα της στέγης του Παρθενώνα. Ο βράχος της Ακρόπολης, μετά τον κατακλυσμό, έχει μετατραπεί σε νησί αφού ολόκληρη η Ελλάδα έχει πια βυθιστεί. Δίπλα της, απομεινάρια ενός πολιτισμού που χάθηκε.
Όλα δείχνουν πως μόνο αυτή έχει επιζήσει. Αναζητώντας στους λαβύρινθους του μυαλού της, τη στιγμή της καταστροφής, αναρωτιέται αν ο κύκνος με το όνομα Αίσωπος, την έκρυψε στα φτερά του μαζί με τον μύθο του και την έσωσε… Βρίσκει έναν βάτραχο, τον ονομάζει Διογένη, τον διορίζει φίλο της και κάθε μέρα, μέσα από ένα μύθο, του μαθαίνει όλη την νεότερη Μυθολογία των Ελλήνων. Έτσι αρχίζει ένα ταξίδι με δέκα αλληγορικούς μύθους, ψάχνοντας να καταλάβει και η ίδια τους λόγους που οδήγησαν ολόκληρη τη χώρα στο βυθό.
Η παράσταση είναι ένα λυρικό ταξίδι αυτογνωσίας – αυτοκριτικής, που με όχημα την Ελληνική Μυθολογία, καταγράφει την άνοδο και την πτώση των ανθρώπων, την εξιλέωση και την αναβίωση. Την αναγέννηση.
Σημείωμα του σκηνοθέτη
Διαβάζοντας τον «Έλληνα Βάτραχο», διέκρινα αμέσως ένα κείμενο διαχρονικό, προφητικό, που ενώ γράφεται στη δεκαετία του ΄90 - ουσιαστικά σε μια περίοδο ανάπτυξης της χώρας – μιλά για μια Ελλάδα που χάνεται μέσα στην καταναλωτική ευτέλεια και στη σαχλαμάρα του θεάματος. Όπως το σατυρικό δράμα αντλεί τη θεματολογία του μέσα από την Ελληνική μυθολογία, έτσι και ο Δημήτρης Ποταμίτης, σαν τον Αριστοφάνη, μέσα από τους μύθους του παρελθόντος, προβλέπει το μέλλον. Διανύει την περίοδο από τη σύσταση του νέου ελληνικού κράτους μέχρι και τη δεκαετία του ’90 που γράφτηκε το κείμενο. Βλέπει τον Έλληνα της κρίσης, τον Έλληνα της πανδημίας, τον «Έλληνα βάτραχο». Διορατικός και σαρκαστικός, υπενθυμίζει στην ελληνική κοινωνία τις ανεπάρκειες και τα τραύματά της και ψάχνει τρόπους για την αναγέννηση της Ελλάδας. Μέσα από μία γραφή, λυρική, συμβολική αλλά πάνω από όλα σατυρική και με πολύ χιούμορ, ο Δημήτρης Ποταμίτης μας χαρίζει ένα κλασικό έργο.
Μπαίνοντας βαθιά μέσα στο έργο και με μεγάλη προσοχή, προτίμησα να προσθέσω κάποια ελάχιστα στοιχεία – λέξεις – που γεφυρώνουν την περίοδο από το 1995 έως σήμερα, που εκ των πραγμάτων λείπουν από τον μονόλογο. Προσπαθώντας να κρατήσω το ύφος που υιοθετούσε ο Ποταμίτης στις παραστάσεις του, δημιούργησα μια παράσταση με κύρια στοιχεία το παιχνίδι, τη σάτιρα, την παρωδία και την γκροτέσκα καρικατούρα. Αφαίρεσα καταγγελτικά στοιχεία που σκοτείνιαζαν το έργο, έτσι ώστε η παράσταση να ακροβατεί μεταξύ γελοίου και σοβαρού, λαϊκής παράδοσης και κλασικού δράματος, Καραγκιόζη και καρτούν.
Η μουσική παίζει κυρίαρχο ρόλο. Πρωτότυπες συνθέσεις, στίχοι από τον «Ύμνο εις την Ελευθερίαν» καθώς και δημοτικά τραγούδια που διασκεύασε με μία ιδιαίτερη και σύγχρονη ματιά ο Νικόλας Καρίμαλης (Razastarr), συνδέουν το παρελθόν με το παρόν.
Τέλος, επέλεξα ο κεντρικός ήρωας Χ να παιχτεί από γυναίκα, αφού μια μητρική παρουσία συμβολικά σηματοδοτεί την έννοια της αναγέννησης.
Η παράσταση είναι φόρος τιμής στον θεατράνθρωπο Δημήτρη Ποταμίτη.
Αυγουστίνος Ρεμούνδος
Σημείωμα του συγγραφέα
«Θεωρώ χρήσιμο για την πληρέστερη κατανόηση των αιτιών που οδήγησαν στη συγγραφή τούτου του έργου, αλλά και για πιο σαφή αποκωδικοποίηση της παραβολής που αποτελεί, τις πιο κάτω διευκρινήσεις:
Ο μοναδικός επιζήσας νεοέλλην από μια «επιστημονικής φαντασίας» καταστροφή ξυπνά την επόμενη μέρα επί των ερειπίων. Τρελός με μια αυτόνομη, δική του λογική, προσεγγίζει τη νεοελληνική πραγματικότητα και τα αίτια της καταστροφής, κατασκευάζοντας προσωπικούς μύθους από υλικά ιστορίας, μνήμες συλλογικές και προσωπικές.
Στο έργο, το πολιτικό γίνεται βαθιά προσωπικό, και το προσωπικό καθορίζει το πολιτικό γίγνεσθαι, επιβεβαιώνοντας ευθύνες και συνενοχές του καθενός μας. Τελικά το έργο δεν είναι παρά μια σημειολογική σπουδή πάνω στην ιθαγενή περιπέτεια.
Ο τρόπος μυθοπλασίας του ήρωα είναι παραληρηματικός, όχι μόνο λόγω της φαινομενικής τρέλας του, αλλά γιατί τα πάντα είναι άρρηκτα δεμένα μεταξύ τους σαν κρίκοι μιας αλυσίδας, σαν κόμποι σε ηλεκτροφόρα καλώδια, που σε όποιο σημείο της αν τα ενώσεις, θα παράγουν σπίθα. Η λογική διαδοχή εδώ δεν έχει καμιά σημασία. Αντίθετα μπορεί να υπεραπλούστευε και να εγκεφαλοποιούσε τα υλικά ενός οικοδομήματος, που στηρίζει την κατασκευή του στην χημεία και όχι στα μαθηματικά. Γιατί, αν νοσεί ο νεοελληνικός μας βίος, η νόσος του είναι αποτέλεσμα βίαιων, ετερόκλητων και τυχάρπαστων χημικών προσμίξεων, κι όχι λογικών ή μαθηματικών εκτιμήσεων και υπολογισμών.
Τέλος θα ήθελα να δηλώσω ότι δεν έχω άλλο στο νου μου «πάρεξ ελευθερία και γλώσσα», δηλαδή Ελλάδα. Κι αν είμαι κάποτε πικρός, είμαι από αγάπη. Η αυτοκριτική, μόνο αν είναι βασανιστική μπορεί να είναι ωφέλιμη. Άλλωστε ο χειρότερος εχθρός του πατριωτισμού, δεν είναι ο σοβινισμός;»