Από την Εθνική Λυρική Σκηνή - Στις 27, 28, 30 και 31 Ιουλίου 2019
Δεύτερη καλοκαιρινή παραγωγή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής για το 2019 είναι η δημοφιλέστατη Τραβιάτα του Τζουζέππε Βέρντι, η οποία παρουσιάζεται για πρώτη φορά στο Ηρώδειο. Ο άτυχος έρωτας της «Κυρίας με τις καμέλιες» για τον Αλφρέντο Ζερμόν, όπως τον εμπνεύστηκε και τον μελοποίησε ο Τζουζέππε Βέρντι μέσα από μελωδίες μοναδικής δύναμης, οι οποίες γράφονται ανεξίτηλα στο μυαλό και στην καρδιά, θα ζωντανέψει σε μια νέα παραγωγή σε μουσική διεύθυνση Λουκά Καρυτινού και σκηνοθεσία Κωνσταντίνου Ρήγου.
Η Τραβιάτα θα αποτελέσει το οπερατικό ντεμπούτο του σκηνοθέτη, χορογράφου και διευθυντή του Μπαλέτου της Εθνικής Λυρικής Σκηνής Κωνσταντίνου Ρήγου, ο οποίος στην πολυετή πορεία του, εκτός από τη χορογραφική του δραστηριότητα, έχει σκηνοθετήσει με μεγάλη επιτυχία από θεατρικές παραστάσεις μεγάλης κλίμακας, όπως Bossa Nova, Τιτανικός, Τα κόκκινα φανάρια και Άνεμος (στο Εθνικό Θέατρο), Ρωμαίος και Ιουλιέττα, έως μεγάλες παραγωγές μιούζικαλ, όπως Καμπαρέ, Rocky Horror Show, Ερωτόκριτος κ.ά.
Ο Ρήγος, ακολουθώντας το πνεύμα της συγκλονιστικής μουσικής του Βέρντι, υπογράφει μια σκηνοθεσία που εστιάζει στην «καταναγκαστική ηδονή» η οποία μοιάζει να πνίγει όλους τους πρωταγωνιστές της ιστορίας, καθώς και στην ασφυξία της οικονομικής δοσοληψίας που καθορίζει τα πάντα στις ζωές των ηρώων. Ένα ψυχογράφημα της Βιολέττας Βαλερύ, από την αυγή του έρωτα έως το σκοτάδι του θανάτου, μέσα σε ένα περιβάλλον «μινιμαλιστικού» μπαρόκ. Είκοσι ένα χρόνια μετά την εμβληματική του χορογραφία πάνω στην Κυρία με τις καμέλιες στο Διεθνές Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας και στο Θέατρο Αμόρε, ο Κωνσταντίνος Ρήγος ξανασυναντά τη «διάσημη εταίρα της παριζιάνικης κοινωνίας», με την οποία σχετίστηκε ο Αλέξανδρος Δουμάς υιός και για την οποία έγραψε το θεατρικό του έργο, στην οπερατική της εκδοχή.
Η όπερα περιγράφει τον έρωτα μιας εταίρας με γόνο καλής οικογένειας του Παρισιού. Η σχέση προκαλεί την αντίδραση της οικογένειας του νέου, το ζευγάρι χωρίζει και ξανασυναντιέται λίγο πριν τον θάνατο της κοπέλας.
Η πρεμιέρα της Τραβιάτας στις 6 Μαρτίου 1853 στο Τεάτρο Φενίτσε της Βενετίας αναφέρεται συνήθως ως μια από τις μεγαλύτερες αποτυχίες στην ιστορία της όπερας. «Η Τραβιάτα ήταν ένα φιάσκο, μην ψάχνεις να βρεις δικαιολογία, απλώς έτσι είναι», έγραφε την επομένη κιόλας, στις 7 Μαρτίου 1853, ο Βέρντι στον εκδότη του Τίτο Ρικόρντι. Ενάμιση αιώνα αργότερα, το αριστούργημα του Βέρντι αναγνωρίζεται ως ένα από τα πιο δημοφιλή έργα του ρεπερτορίου με εκατοντάδες παραστάσεις κάθε χρόνο στις όπερες όλου του κόσμου και με χιλιάδες θεατών να τις παρακολουθούν εκστατικά.
Για τη νέα μεγάλη παραγωγή της Τραβιάτας, η Εθνική Λυρική Σκηνή έχει εξασφαλίσει καταξιωμένους Έλληνες και ξένους πρωταγωνιστές με διεθνή αναγνώριση.
Η σπουδαία Λιζέτ Οροπέσα, η οποία ερμηνεύει τον ομώνυμο ρόλο στην πρώτη διανομή, είναι μια από τις πιο περιζήτητες σοπράνο παγκοσμίως. Τα τελευταία χρόνια έχει διαγράψει μια θεαματική πορεία στις μεγαλύτερες όπερες του πλανήτη, ενώ φέτος έλαβε δύο από τα σημαντικότερα βραβεία της όπερας. Μετά την αποθέωση σε Λονδίνο, Παρίσι, Μαδρίτη, η Οροπέσα κάνει αυτή την εποχή το ντεμπούτο της στη Σκάλα του Μιλάνου, ενώ μετά το Ηρώδειο θα ερμηνεύσει την Τραβιάτα σε Αρένα της Βερόνας, Μετροπόλιταν της Νέας Υόρκης και Τεάτρο Ρεάλ της Μαδρίτης. Μάλιστα τη σεζόν 2019/20, εκτός από την Τραβιάτα, θα ερμηνεύσει και τη Μανόν στη Μετροπόλιταν, αλλά και Λουτσία στο Μόναχο και Ροζίνα στο Παρίσι.
Τον Αλφρέντο της πρώτης διανομής θα ερμηνεύσει ο Σαϊμίρ Πίργκου, ένας από τους σημαντικότερους τενόρους διεθνώς, ο οποίος έχει αποδώσει με μεγάλη επιτυχία τον ρόλο, μεταξύ άλλων, σε Παρίσι, Βιέννη, Βερόνα, Λονδίνο, Βερολίνο, Νέα Υόρκη, Σαν Φρανσίσκο, Ζυρίχη, Αμβούργο, Φλωρεντία.
Στον ρόλο του Τζόρτζιο Ζερμόν ο κορυφαίος Έλληνας βαρύτονος Δημήτρης Πλατανιάς, ο οποίος ολοκληρώνει μια σεζόν γεμάτη μεγάλες επιτυχίες και διθυραμβικές κριτικές στις όπερες του Σαν Φρανσίσκο, του Μονάχου, του Αμβούργου, του Λονδίνου και της Μαδρίτης.
Στη δεύτερη διανομή την Τραβιάτα θα ερμηνεύσει η εξαιρετική Εκατερίνα Σιούρινα, η οποία έχει πραγματοποιήσει μια θριαμβευτική διαδρομή στις μεγαλύτερες σκηνές του κόσμου. H Σιούρινα ερμήνευσε τον ρόλο με μεγάλη επιτυχία πριν από λίγους μήνες στην Κρατική Όπερα της Βιέννης, ενώ στη σημαντική της πορεία συναντούμε εξαιρετικές εμφανίσεις σε Μετροπόλιταν Νέας Υόρκης, Βασιλική Όπερα Λονδίνου, Εθνική Όπερα των Παρισίων, Βαυαρική Όπερα του Μονάχου, Γερμανική Όπερα Βερολίνου, αλλά και Γενεύη, Βρυξέλλες, Τορόντο, Σύδνεϋ, Βερόνα, Ζάλτσμπουργκ κ.α. Στον ρόλο του Αλφρέντο ο Αλεξέι Ντόλγκοφ, τον οποίο το ελληνικό κοινό χειροκρότησε πρόσφατα στη Λουτσία ντι Λαμμερμούρ σε σκηνοθεσία Κέιτι Μίτσελ. Ο Ντόλγκοφ έχει πολύ σημαντική πορεία σε ευρωπαϊκές και αμερικάνικες όπερες, όπως σε αυτές της Μόσχας, του Βερολίνου, της Ρώμης, της Νέας Υόρκης, της Ουάσινγκτον, του Χιούστον, του Μονάχου, της Βαρκελώνης, της Μαδρίτης, των Βρυξελλών κ.ά. Τον ρόλο του Τζόρτζιο Ζερμόν στη δεύτερη διανομή θα ερμηνεύσει ο σπουδαίος Έλληνας βαρύτονος Τάσης Χριστογιαννόπουλος, o οποίος τον έχει ερμηνεύσει σε Βρυξέλλες, Ντύσσελντορφ, Φρανκφούρτη, Γενεύη, Νάντη, καθώς και στο Φεστιβάλ του Γκλάιντμπορν.
Ο σκηνοθέτης, κ. Ρήγος σημειώνει για το έργο:
“Στην Τραβιάτα του Τζουζέππε Βέρντι διακρίνει ξεκάθαρα κανείς μια φλέβα νοήματος που εξακολουθεί να χτυπά έντονα σήμερα: αυτήν της υποχρέωσης της ηδονής. Ο κόσμος της Βιολέττας, που στροβιλίζεται στο βαλς, αγωνιά για το τέλος του πάρτι, για το πέρας της ηδονής: το βαλς είναι η μουσική μετωνυμία αυτής της αγωνίας. Ακόμη και όταν αποσύρεται από την κοσμική ζωή, ακόμη κι όταν πεθαίνει, η Βιολέττα εξακολουθεί να είναι εσωτερικά συντονισμένη στον ρυθμό του βαλς, μέσα στο οποίο αφήνει την τελευταία της πνοή. Στην Τραβιάτα η ηδονή δεν καταδικάζεται ηθικά αλλά γίνεται αντικείμενο παρατήρησης. Η δομή του έργου, όπου τις σκηνές της τρυφηλής ζωής τις διαδέχονται ο χωρισμός και ο θάνατος, αποτελεί από μόνη της μια στοχαστική διαπίστωση, ένα οπερατικό memento mori. Και τι είναι πιο κοντά στον σημερινό ηδονισμό, που βρίσκεται πλέον στο επίκεντρο μιας κοινωνίας του θεάματος και της κατανάλωσης; Η Τραβιάτα, παρουσιασμένη στον ιστορικό χώρο του Ηρωδείου, εντάσσεται σε μια απαιτητική όσο και ενδιαφέρουσα συνθήκη: πρέπει κανείς να βρει την ισορροπία μεταξύ των σκηνών της επιδεικτικής ευδαιμονίας και των στιγμών της ιδιωτικότητας. Οι τοίχοι του αρχαίου Ωδείου είναι εγγυητές της διαχρονίας και εντάσσουν υποχρεωτικά την αφήγηση στον μεγάλο χρόνο. Στον ενδιάμεσο αυτό χώρο, μεταξύ παρελθόντος και μέλλοντος, η Βιολέττα μοιάζει σταματημένη σε μια εποχή μετέωρη, προσφέροντας στον θεατή την ιστορία της, προϊόν κι αυτή προς κατανάλωση, όπως ήταν και η ίδια. Ο χώρος του Ηρωδείου μοιράζεται ανάμεσα στα κλειστά δωμάτια (που αντιπροσωπεύουν το εσωτερικό ψυχικό τοπίο της ηρωίδας) και στον κόσμο / σκηνή της καταναγκαστικής ηδονής, όπου δεσπόζει ένα τεράστιο τραπέζι. Οι δύο κόσμοι εξελίσσονται παράλληλα, ενώ η ηρωίδα καθρεφτίζεται στο alter ego της, δίνοντας έτσι υπόσταση στην εσωτερική της διχοτομία, που αποτελεί ίσως και το πιο σημαντικό αφηγηματικό στοιχείο του έργου. Η Τραβιάτα είναι η Βιολέττα, γι’ αυτό και η εστίαση στην αποτύπωση των συναισθημάτων της μεγεθύνεται και προβάλλεται στον φθαρμένο από τον χρόνο τοίχο του Ηρωδείου. Ο έρωτας, στο ασφυκτικό πλαίσιο που επιβάλλει ο κοινωνικός στιγματισμός της Βιολέττας, είναι το μόνο στοιχείο υπέρβασης σε μια πορεία που παρουσιάζεται ως προδιαγεγραμμένη (όπως προδιαγεγραμμένος είναι ο θάνατος από την αρρώστια). Το δίπολο Έρως / Θάνατος, που την ίδια εποχή απασχολούσε τον Βάγκνερ στον Τριστάνο, δεν έχει εδώ υπαρξιακή αλλά κοινωνική θεμελίωση. Η Βιολέττα δεν μπορεί να υπερβεί τον στιγματισμό της, παρά μπορεί μόνο να αποθεωθεί μέσα από τη συγχώρεση που προσφέρει στον κόσμο που την καταδίκασε να είναι ένας πολύτιμος κρίκος στην αλυσίδα της καταναγκαστικής ηδονής.”
Η Τραβιάτα με μια ματιά
Ο συνθέτης
Ο Τζουζέππε Βέρντι, ο διασημότερος συνθέτης του ιταλικού Ρομαντισμού, γεννήθηκε στο Λε Ρόνκολε της βόρειας Ιταλίας το 1813 και πέθανε στο Μιλάνο το 1901. Σπούδασε μουσική στο επαρχιακό Μπουσσέτο και στη συνέχεια στο Μιλάνο. Τα πρώτα του έργα γράφτηκαν μέσα στο επαναστατικό κλίμα της εποχής, απηχώντας ιδεολογικά τον αγώνα για την απελευθέρωση των ιταλικών κρατιδίων από τους Αυστριακούς και την ενοποίησή τους σε κυρίαρχη χώρα. Η ενασχόληση του Βέρντι με την πολιτική τον ανέδειξε σε εθνικό σύμβολο. Ως ακροστιχίδα το σύνθημα «Viva Verdi» σήμαινε «Ζήτω ο Βίκτωρ Εμμανουήλ βασιλιάς της Ιταλίας» / «Viva Vittorio Emanuele Re D’Italia». Το 1861 ο συνθέτης εξελέγη μέλος του πρώτου ιταλικού κοινοβουλίου. Διασημότερες όπερές του είναι οι Ναμπούκκο (1842), Μάκμπεθ (1847/1865), Ριγολέττος (1851), Ο τροβαδούρος (1853), Τραβιάτα / Η παραστρατημένη (1853), Η δύναμη του πεπρωμένου (1862), Αΐντα (1871), Οθέλλος (1887) και Φάλσταφ (1893).
Με τη μουσική του ο Βέρντι εξέφρασε σε αισθητικό επίπεδο το πνεύμα του ώριμου Ρομαντισμού και σε πολιτικό επίπεδο την επιθυμία των συμπατριωτών του να δουν την Ιταλία ελεύθερη και ενωμένη. Αγαπήθηκε από ιδιαίτερα πλατύ κοινό και απέκτησε εξαρχής δημοτικότητα που παραμένει αμείωτη μέχρι σήμερα. Στις ιστορικές, πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες του 19ου αιώνα, ο Βέρντι υπήρξε ο συνθέτης που έζησε εκείνη τη μοναδική στιγμή στην ιστορία της μουσικής κατά την οποία η υψηλή τέχνη έγινε ταυτόχρονα και λαϊκή.
Το έργο
Το ποιητικό κείμενο της τρίπρακτης όπερας Τραβιάτα –Η παραστρατημένη– υπογράφει ο Φραντσέσκο Μαρία Πιάβε (1810-1876). Βασίζεται στο θεατρικό έργο Η κυρία με τις καμέλιες (1852) του Αλέξανδρου Δουμά υιού (1824-1895) και αφορά την ιστορία της Μαρί Ντυπλεσσί (1824-1847), διάσημης «εταίρας» της παρισινής κοινωνίας, με την οποία σχετιζόταν ο ίδιος ο Γάλλος συγγραφέας. Ως μυθιστόρημα το έργο δημοσιεύτηκε το 1848, μόλις ένα χρόνο μετά τον θάνατο της 23χρονης Ντυπλεσσί από φυματίωση. Στο Παρίσι, πιθανώς τον Φεβρουάριο του 1852, ο Βέρντι παρακολούθησε τη θεατρική εκδοχή, επίσης του Δουμά υιού. Συνεπαρμένος, αποφάσισε για πρώτη φορά να απευθυνθεί στο κοινό μέσα από ένα θέμα σύγχρονο, στοχεύοντας σε ένα είδος κοινωνικής κριτικής.
Πρεμιέρες
Η παγκόσμια πρώτη παρουσίαση της όπερας πραγματοποιήθηκε στις 6 Μαρτίου 1853 στο περίφημο Μεγάλο Θέατρο ο Φοίνικας της Βενετίας. Στη συνέχεια ο Βέρντι επεξεργάστηκε αρκετά μέρη κυρίως της Β΄ Πράξης και παρουσίασε εκ νέου το έργο του στις 6 Μαΐου 1854 στο Θέατρο Αγίου Βενέδικτου της Βενετίας.
Στις 29 Οκτωβρίου 1855 η Τραβιάτα δόθηκε για πρώτη φορά στο Θέατρο Αγίου Ιακώβου –ή Σαντζάκομο– της Κέρκυρας, η οποία ήταν τότε πρωτεύουσα του Ηνωμένου Κράτους των Ιονίων Νήσων, προτεκτοράτου της Μεγάλης Βρετανίας ως το 1864. Στην Αθήνα η όπερα παρουσιάστηκε δύο χρόνια αργότερα, στις 31 Οκτωβρίου 1857. Από την Εθνική Λυρική Σκηνή η Τραβιάτα πρωτοπαρουσιάστηκε στο θερινό θέατρο της πλατείας Κλαυθμώνος στις 30 Ιουλίου 1942, με τη Μιρέιγ Φλερύ (Βιολέττα), τον Νίκο Γλυνό (Αλφρέντο) και τον Χριστόφορο Αθηναίο (Ζερμόν). Διηύθυνε ο Λεωνίδας Ζώρας.
Σύνοψη Α΄ Πράξη / Στην κατοικία της Βιολέττας Βαλερύ στο Παρίσι, Αύγουστος, περ. 1850. Κατά τη διάρκεια δεξίωσης ο Γκαστόνε, υποκόμης του Λετοριέρ, συστήνει στη Βιολέττα –νεαρή γυναίκα ελευθέριων ηθών, γνωστή στην παρισινή υψηλή κοινωνία– άλλον ένα θαυμαστή της: τον Αλφρέντο Ζερμόν. Έπειτα από πρόποση του ίδιου νεαρού, οι καλεσμένοι περνούν στην αίθουσα χορού. Η Βιολέττα, με εμφανή συμπτώματα φυματίωσης, μένει πίσω. Της παραστέκεται ο Αλφρέντο, ο οποίος της εξομολογείται τον μεγάλο του έρωτα. Όταν όλοι αποχωρούν, η Βιολέττα αναρωτιέται αν αυτός ο νέος με τα αγνά αισθήματα θα μπορούσε να τη λυτρώσει από τον τρόπο ζωής της. Β΄ Πράξη, 1η Σκηνή / Εξοχική κατοικία στα περίχωρα του Παρισιού, Ιανουάριος, περ. 1851. Η Βιολέττα και ο Αλφρέντο συζούν κιόλας τρεις μήνες. Όταν εκείνος μαθαίνει ότι η αγαπημένη του μεταπωλεί τα υπάρχοντά της για να τους συντηρεί, αποφασίζει να επιστρέψει στο Παρίσι προκειμένου να τακτοποιήσει τις υποθέσεις του. Κατά την απουσία του, ο πατέρας Ζερμόν επισκέπτεται κρυφά τη Βιολέττα. Της ζητά να εγκαταλείψει τον Αλφρέντο. Υποστηρίζει ότι η σχέση του γιου του με μια «εταίρα» απειλεί το μέλλον της κόρης του, η οποία και ετοιμάζεται να παντρευτεί. Συντετριμμένη, η Βιολέττα πείθεται να θυσιάσει τον έρωτά της. Όταν ο επιστρέφει ο Αλφρέντο, τον αποχαιρετά προφασιζόμενη πως φεύγει για λίγο. Αργότερα με ένα γράμμα τον πληροφορεί ότι τον εγκαταλείπει. Ο Ζερμόν προσπαθεί να καθησυχάσει τον γιο του, ωστόσο εκείνος, μη γνωρίζοντας την αλήθεια, ορκίζεται εκδίκηση. 2η Σκηνή / Στο μέγαρο της Φλόρας Μπερβουά στο Παρίσι. Καλεσμένοι διασκεδάζουν. Καταφτάνει ο Αλφρέντο και κατόπιν η Βιολέττα συνοδευόμενη από έναν παλαιότερο θαυμαστή της, το βαρόνο Ντουφόλ. Ο Αλφρέντο παίζει χαρτιά και κερδίζει μεγάλα ποσά. Ενώ οι καλεσμένοι έχουν αποσυρθεί για το δείπνο, ο Αλφρέντο και η Βιολέττα συνομιλούν μόνοι. Εκείνη φοβάται για τη ζωή του και τον παρακαλεί να φύγει. Για να τον πείσει, του λέει πως αγαπά τον βαρόνο. Ακούγοντας τα λόγια αυτά, οργισμένος, ο Αλφρέντο την προσβάλλει μπροστά στους καλεσμένους. Πετά με περιφρόνηση στα πόδια της τα χρήματα που κέρδισε στα χαρτιά, λέγοντας πως την αποπληρώνει για τις υπηρεσίες που του παρείχε στο παρελθόν. Ο πατέρας του τον επιτιμά για την ανάρμοστη συμπεριφορά του, ενώ ο Ντουφόλ ρίχνει το γάντι στον νεαρό. Γ΄ Πράξη / Στο υπνοδωμάτιο της Βιολέττας, Φεβρουάριος. Στη φθισική Βιολέττα απομένουν μονάχα λίγες ώρες ζωής. Διαβάζει ξανά ένα γράμμα του πατέρα Ζερμόν: Την ενημερώνει ότι ο γιος του κατέφυγε στο εξωτερικό, αφού τραυμάτισε τον βαρόνο κατά τη μονομαχία, αλλά θα επιστρέψει πολύ σύντομα στο πλευρό της, προκειμένου να ζητήσει συγγνώμη, καθώς γνωρίζει πλέον για την αυτοθυσία της. Απ’ έξω ακούγονται οι χαρούμενες φωνές των καρναβαλιστών.
Ο Αλφρέντο εμφανίζεται εγκαίρως, και οι δύο νέοι ξανασμίγουν πανευτυχείς. Ονειρεύονται να φύγουν μαζί από το Παρίσι. Μόλις όμως η Βιολέττα σηκώνεται για να ντυθεί, καταρρέει. Ο γιατρός σπεύδει κοντά της, αλλά είναι πια πολύ αργά. Καταφτάνει επίσης ο Ζερμόν, εκλιπαρώντας τη για συγχώρεση. Η Βιολέττα δίνει στον Αλφρέντο ένα μενταγιόν με το αναμνηστικό της πορτρέτο, με την ευχή να παντρευτεί μια σύντροφο αντάξιά του. Ύστερα ξεψυχά στην αγκαλιά του αγαπημένου της.
Πληροφορίες
Τζουζέππε Βέρντι
Τραβιάτα
27, 28, 30, 31 Ιουλίου 2019
Ώρα έναρξης 21.00
Ωδείο Ηρώδου Αττικού
Στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών