Oι γιάπιδες φταίνε για την κρίση

Η κρίση είναι δημιούργημα των πάλαι ποτέ «γκουρού» των αγορών. Οι ακριβοπληρωμένοι 30άρηδες γιάπις χρηματιστές και τραπεζίτες των μεγάλων επενδυτικών οίκων της Νέας Υόρκης και του Λονδίνου, οι κυνικά επιθετικοί traders και τα μεγαλοστελέχη των τραπεζών με τις ευλογίες των διοικήσεων, αλλά και οι διεθνείς οίκοι αξιολόγησης ευθύνονται για την κρίση που ρίχνει σε ύφεση την παγκόσμια οικονομία.

Τη διαπίστωση αυτή έκανε χθες ο καθηγητής του πενεπιστημίου Κολούμπια κ. Τσάρλς Καλομοίρης μιλώντας σε κλειστή εκδήλωση της Ενωσης Ελληνικών Τραπεζών ενώπιον ακροατηρίου από ανώτερα στελέχη των τραπεζών, της κεφαλαιαγοράς νομικούς και εκπροσώπους επιχειρήσεων.

Ο κ. Καλομοίρης ανέφερε ότι οι ειδικοί στην αγορά τιτλοποιήσεων γνώριζαν ότι υπήρχε πρόβλημα πολύ πριν την κρίση.  Επέκρινε ιδιαίτερα τους αξιολογικούς οίκους, των οποίων η βαθμολόγηση ήταν πολύ θετική για τα πακέτα τιτλοποιήσεων.  Ανέφερε ότι στα υποδείγματά τους θεωρούσαν ότι σε περίπτωση χρεοκοπίας των στεγαστικών δανείων υψηλού κινδύνου, οι τράπεζες θα έχαναν μόνον το 6% του κεφαλαίου του δανείου και όχι το 20% που ήταν ο σωστός αριθμός. 

Η υπόθεση του 6% προήλθε από την εμπειρία της ύφεσης του 2001- 2002, όμως τότε η αγορά ακινήτων είχε ανοδική πορεία και οι τράπεζες πράγματι έχασαν 6%.  Η εμπειρία όμως αυτή ήταν ένα σπάνιο φαινόμενο, αφού σπάνια σε περιόδους ύφεσης η αγορά ακινήτων ανεβαίνει. Σύμφωνα με τον κ. Καλομοίρη οι εταιρείες και οι τράπεζες που προχώρησαν στις τιτλοποιήσεις των subprime συνειδητά υποεκτίμησαν τον κίνδυνο κραχ.

Απληστία

Επενδυτικές τράπεζες hedge funds και εταιρείες ενυπόθηκου δανεισμού, αν και γνώριζαν, συμμετείχαν και αγόραζαν τα τιτλοποιηθέντα με απώτερο στόχο το κέρδος. Όπως υπογραμμίζει, οι τιτλοποιήσεις έγιναν χωρίς έλεγχο και σωστή στάθμιση του κινδύνου, επειδή θεωρούσαν ότι σε περίπτωση κρίσης οι απώλειες θα ήταν μικρές. Όταν κατάλαβαν ότι έχασαν το παιχνίδι, οι διεθνείς αγορές είχαν μπει ήδη στη δίνη της κρίσης.

Οσον αφορά στις επιπτώσεις της κρίσης ο κ. Καλομοίρης θεωρεί ιδιαίτερα επίφοβη την πτώση του αμερικανικού χρηματιστηρίου επειδή πιστεύει ότι αυτή μπορεί να οδηγήσει σε πολύ μεγαλύτερη μείωση στην κατανάλωση.  Ωστόσο εμφανίστηκε αισιόδοξος για την οικονομία των ΗΠΑ και απαισιόδοξος για την Ευρώπη, η οποία κατά τη γνώμη του πάσχει από πρόβλημα ανταγωνιστικότητας και παραγωγικότητας.

Ίσως δεν το πίστεψαν…

Στην ίδια εκδήλωση μίλησε επίσης ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Πειραιά και οικονομικός σύμβουλος της Eurobank Γκίκας Χαρδούβελης, ο οποίος όμως θεωρεί οτι οι επενδυτές που αγόρασαν τους τίτλους subprime αψήφησαν την πιθανότητα ενός κραχ στις αγορές και παρασύρθηκαν από τις τότε υψηλές αποδόσεις τους. Η απληστία οδήγησε στον εφησυχασμό και στο κυνήγι του βραχυπρόθεσμου κέρδους.

Το κραχ δεν ήταν προβλέψιμο ούτε από τους επενδυτές αλλά ούτε και από τους εποπτικούς φορείς.  Αν το κραχ ήταν τόσο εύκολα προβλέψιμο οι επενδυτές δεν θα είχαν πιαστεί στον ύπνο και θα είχαν πουλήσει νωρίτερα. Άλλωστε, πουθενά σε κανένα επίσημο κείμενο των εποπτικών φορέων την εποχή εκείνη δεν γίνεται αναφορά στις τιτλοποιήσεις ή στο υψηλό ποσοστό μόχλευσης του μεγάλων επενδυτικών τραπεζών του εξωτερικού.

Η κρίση ακόμα μας ταλαιπωρεί και θα μας ταλαιπωρεί, σύμφωνα με τον κ. Χαρδούβελη, και αυτό φαίνεται ξεκάθαρα από την πίεση που εξακολουθεί να υφίσταται η διατραπεζική αλλά και όλες εν γένει οι αγορές. Η διαφορά ακάλυπτου με καλυμμένο δανεισμό για 3 μήνες στη διατραπεζική, για παράδειγμα, συνεχίζει να είναι περίπου 0,80%.   Η διαφορά δεν θα μειωθεί όσο οι τράπεζες προσπαθούν να μειώσουν το ύψος του ενεργητικού τους με πωλήσεις, όσο δηλαδή διαρκεί η από-μόχλευση. Φυσικά δεν θα μειωθεί όσο διαρκεί και η πτώση των τιμών των ακινήτων στις ΗΠΑ.   Το ίδιο πρόβλημα υπάρχει παντού στις αγορές. Τα ομόλογα των αναπτυσσόμενων χωρών συνεχίζουν να έχουν μια μεγάλη διαφορά στην απόδοση.

Ωστόσο κατά τον κ. Χαρδούβελη σήμερα η κατάσταση είναι πολύ πιο δραματική διότι σε όλα τα αρνητικά έχει προστεθεί και ο πληθωρισμός.  Η άνοδος του πληθωρισμού πιέζει τις κεντρικές τράπεζες προς μια αυστηρότερη νομισματική πολιτική, δηλαδή προς αύξηση των επιτοκίων, η οποία αντιβαίνει την προσπάθεια βελτίωσης των άσχημων συνθηκών στις αγορές. Μάλιστα ο κ. Χαρδούβελης υποστήριξε τη θεωρία ότι το σοκ του πληθωρισμού σχετίζεται με το σοκ στις χρηματοοικονομικές αγορές. 

Φαίνεται να οφείλονται και τα δύο στο μακροοικονομικό περιβάλλον της προηγούμενης περιόδου και των τότε ανισορροπιών και το ανερχόμενο πρόβλημα του παγκόσμιου στασιμοπληθωρισμού αποτελεί βαθύτερο φαινόμενο και φως στην άκρη του τούνελ θα αργήσουμε να δούμε.  Το 2009 θα είναι μια δύσκολη χρονιά με ακόμα χαμηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης.

Έτσι κι αλλιώς, χαμηλότερα!

Όσο για την Ελλάδα, οι δύο αυτές αρνητικές διαταράξεις, τα δύο σοκ, επιδρούν επίσης αρνητικά. Εκτιμά οτι  ο ρυθμός ανάπτυξης το 2008 με δυσκολία θα υπερβεί το 3% και το 2009 θα πέσει κάτω από το 3%.  Ο μέσος πληθωρισμός του 2008 φαίνεται να πλησιάζει το 4,5%. Ωστόσο ο κ. Χαρδούβελης δεν κρύβει την ανησυχία του θεωρώντας οτι ειδικά για την Ελλάδα αυτά τα δύο σοκ είναι απλός προάγγελος πιο μόνιμων χαμηλότερων ρυθμών ανάπτυξης.

Το βαθύτερο πρόβλημα είναι η προσγείωση στους ρυθμούς ανάπτυξης λόγω έλλειψης ανταγωνιστικότητας. Η ελληνική οικονομία αναμένονταν να προσγειωθεί λόγω του πολύ υψηλού ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών, 14% του ΑΕΠ το 2007, και του δραματικού ελλείμματος ανταγωνιστικότητας.  Οι δύο παγκόσμιες αρνητικές διαταράξεις  έφεραν την προσγείωση λίγο νωρίτερα. 

Το δυστύχημα πάντως είναι οτι οι ίδιοι άνθρωποι που ευθύνονται για την κρίση, καλούνται τώρα να τη διαχειρισθούν, χωρίς όμως να διαθέτουν την παραμικρή εμπειρία από κρίσεις και δυσκολίες. Το πρόβλημα αναγνωρίζουν και οι διοικήσεις των ελληνικών τραπεζών, καθώς ο μέσος όρος ηλικίας των στελεχών τους τα τελευταία χρόνια έχει μειωθεί σημαντικά μεταξύ 30 – 40 ετών. Τα στελέχη αυτά έχουν εμπειρία μόνον από την χρυσή εποχή των εύκολων υπερεκερδών και σήμερα ουσιαστικά δεν ξέρουν που πατούν και που βρίσκονται.