Ο ΦΠΑ εκτόξευσε τις τιμές παρά τις μειώσεις

Το αδιέξοδο της πολιτικής Παπακωνσταντίνου και την ασφυξία, παρά τις περί του αντιθέτου προσπάθειες των επιχειρήσεων, στο οποίο εκατομμύρια καταναλωτές έχουν περιέλθει αποδεικνύει έρευνα του Ινστιτούτου Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών (ΙΕΛΚΑ)  που παρουσιάζει τα αποτελέσματα οργανωμένης  έρευνας της εξέλιξης των τιμών των προϊόντων του οργανωμένου λιανεμπορίου τροφίμων στην Ελλάδα το πρώτο τετράμηνο του 2011 (Ιανουάριος-Απρίλιος). Η έρευνα βασίζεται στα πρωτογενή δεδομένα που παρέχει το παρατηρητήριο τιμών (www.e-prices.gr) της Γενικής Γραμματείας Εμπορίου (Υπουργείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και Ανταγωνιστικότητας).

Ο σταθμισμένος δείκτης τιμών προϊόντων λιανεμπορίου τροφίμων που προκύπτει (996 κωδικοί) δείχνει ότι η οι προσπάθειες μείωσης των τιμών από τις εταιρίες που παρατηρήθηκε όλο το 2010 συνεχίζεται και το πρώτο τετράμηνο του 2011. Όταν υπολογιστεί η εξέλιξη των τιμών χωρίς τις αυξήσεις του ΦΠΑ, ο γενικός δείκτης του οργανωμένου λιανεμπορίου τροφίμων παρουσιάζει μία μείωση -0,66% σε σχέση με τον Δεκέμβριο του 2010 και πτώση -1,77% σε σχέση με τον Ιανουάριο του 2010 (με τις αυξήσεις του ΦΠΑ παρουσιάζει μία αύξηση της τάξης του 1,8%). Παρά ταύτα, η συνολική επιβάρυνση που πλέον ο καταναλωτής υφίσταται έχει σαφώς να κάνει με την ακολουθούμενη πολιτική. Μια πολιτική που συνεχίστηκε το τελευταίο διάστημα με αυξήσεις στα αναψυκτικά και τα νερά, παρά τον ορατό κίνδυνο απώλειας 1.450 θέσεων εργασίας σε αυτή τη βιομηχανία αλλά και την τελική επιβάρυνση εκ νέου των καταναλωτών.

Η πορεία του  γενικού δείκτη τιμών μπορεί να εξηγηθεί εξετάζοντας την πορεία των επιμέρους δεικτών. Βλέπουμε λοιπόν στο διάγραμμα που ακολουθεί πως οι τιμές τράβηξαν την ανηφόρα αποκλειστικά λόγω της ευθύνης της κυβερνητικής πολιτικής. Όλοι οι δείκτες ακολούθησαν άνοδο, εκτός αυτού των προϊόντων καθαριότητας, που υπό την πίεση της ραγδαίας μείωσης της κατανάλωσης, οι βιομηχανίες αναγκάστηκαν να μειώσουν τις τιμές. Ο γενικός δείκτης του λιανεμπορίου παρουσιάζει αύξηση καθώς τα νοικοκυριά επιβαρύνθηκαν, αυτό όμως συνέβη αποκλειστικά λόγω των αυξήσεων σε φόρους.

Όσον αφορά  τους επιμέρους δείκτες σημαντική  είναι η ήταν η συνεχής πτώση του δείκτη τιμών των ειδών καθαριότητας και υγιεινής από το Αύγουστο του 2010 μέχρι τον Απρίλιο του 2011 κατά -0,93%, η οποία τον Μάρτιο του 2011 είχε φτάσει ακόμα και στο -1,89%. Συγκριτικά με τον Δεκέμβριο του 2010 η πτώση είναι -0,20 (σύγκριση Απριλίου 2011-Δεκεμβρίου 2010). Περισσότερο σημαντικές όμως είναι έντονες τάσεις συγκράτησης τιμών που παρουσιάζει ο δείκτης «Τροφίμων και μη αλκοολούχων ποτών», ο οποίος από τον Δεκέμβριο 2010 ως τον Απρίλιο 2011 αυξήθηκε μόλις κατά 0,91%, όταν τα προϊόντα που περιλαμβάνει είχαν μία νέα αύξηση του ΦΠΑ κατά 2% από την 1η Ιανουαρίου 2011. Συνολικά, από τον Μάρτιο του 2010 ως τον Απρίλιο του 2011 ο δείκτης έχει αυξηθεί κατά 1,61% παρά την αύξηση του ΦΠΑ στα συγκεκριμένα προϊόντα κατά 4%.

Περαιτέρω ανάλυση των τιμών του παρατηρητηρίου δείχνει ότι συγκρίνοντας τις τιμές των 996 κωδικών το Απρίλιο του 2011 με τον Δεκέμβριο 2010 χωρίς τις αυξήσεις του ΦΠΑ, τα αποτελέσματα δείχνουν ότι το 52% των προϊόντων μείωσαν ουσιαστικά την τιμή τους (Εικόνα 2), 15% την κράτησαν σταθερή και το 33% μόνο την αύξησαν.

Ενδιαφέρον  παρουσιάζει η σύγκριση των στοιχείων  του παρατηρητηρίου τιμών με τα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ. (Ελληνική Στατιστική Αρχή) τα οποία δείχνουν μία αύξηση του  δείκτη «Διατροφή και μη αλκοολούχα ποτά» κατά 2,55% από τον Μάρτιο 2010 ως τον Απρίλιο 2011 (εικόνα 4). Αυτή η διαφορά με τα αποτελέσματα του παρατηρητηρίου οφείλεται πρώτον στο ότι οι τιμοληψίες της ΕΛ.ΣΤΑΤ. δεν γίνονται μόνο στο οργανωμένο λιανεμπόριο τροφίμων (π.χ. σουπερμάρκετ), αλλά στο σύνολο του λιανεμπορίου τροφίμων (π.χ. λαϊκές αγορές, κρεοπωλεία, περίπτερα κλπ) και δεύτερον στην μεγαλύτερη βαρύτητα στον υπολογισμό του δείκτη των φρέσκων-νωπών προϊόντων για τα οποία στο παρατηρητήριο τιμών δεν υπάρχουν επαρκή δεδομένα. Ο δείκτης της ΕΛ.ΣΤΑΤ. «Διαρκή αγαθά, είδη νοικοκυριού και υπηρεσίες» δεν είναι ακριβώς συγκρίσιμος με τον δείκτη «Ειδών καθαριότητας και υγιεινής» καθώς περιλαμβάνει και οικιακές συσκευές, έπιπλα και λοιπά αγαθά, αλλά και αυτός έχει αυξηθεί κατά μόλις 1,75% παρά τις αυξήσεις του ΦΠΑ κατά 4%.

Σε  κάθε περίπτωση οι τιμές των συγκεκριμένων  προϊόντων στο οργανωμένο λιανεμπόριο τροφίμων είχαν πορεία χαμηλότερη του πληθωρισμού, αφού στην εξεταζόμενη περίοδο (Ιανουάριος 2010-Απρίλιος 2011) ο γενικός δείκτης τιμών αυξήθηκε κατά 7,22% ενώ ο αντίστοιχος του οργανωμένου λιανεμπορίου τροφίμων (όπως καταδεικνύεται από το παρατηρητήριο τιμών της Γεν. Γραμματείας Εμπορίου) ήταν χαμηλότερος αυτού κατά 5,4%.

1. Σύγκριση  μέσων τιμών Α’ τετραμήνου 2011 με Α’ τετράμηνου 2010: πραγματικές μειώσεις πάνω από 2%

Χαρακτηριστική  είναι η εικόνα 3, στην οποία συγκρίνονται συνολικά οι δείκτες τετραμήνου για το Α’ τετράμηνο 2010 και 2011 (με βάση =100 το τετράμηνο Ιανουάριος-Απρίλιος 2010), ώστε να εξεταστεί συνολικά η μέση εξέλιξη των τιμών τις δύο περιόδους. Ο γενικός δείκτης τιμών είναι υψηλότερος κατά 1,26% το 2011 σε σχέση με το 2010, όμως ο δείκτης τιμών χωρίς τις αυξήσεις του ΦΠΑ είναι σημαντικά χαμηλότερος, σχεδόν κατά 2%. Ο δείκτης τροφίμων και μη αλκοολούχων ποτών χωρίς τις αυξήσεις ΦΠΑ είναι χαμηλότερος κατά περίπου 1,8%, ενώ ο δείκτης ειδών καθαριότητας και υγιεινής κατά 2,2%. Φαίνονται έτσι τάσεις στην τιμολογιακή πολιτική των επιχειρήσεων για απορρόφηση της αύξησης του ΦΠΑ.

Περαιτέρω ανάλυση των τιμών του παρατηρητηρίου δείχνει ότι συγκρίνοντας την μέση τιμή των 996 κωδικών το Α’ τετράμηνο 2010 με αυτή του Α’ τετραμήνου 2011 χωρίς τις αυξήσεις του ΦΠΑ, τα αποτελέσματα δείχνουν ότι το 59% των προϊόντων μείωσαν ουσιαστικά την τιμή τους (Εικόνα 5).

Ενδεικτικά, από τα 1.076 προϊόντα του παρατηρητηρίου με διαθέσιμες τιμές (συμπεριλαμβανομένων αλκοολούχων, κρεάτων, φρούτων και λαχανικών) τα 620, δηλαδή το 58% των προϊόντων είχαν εξέλιξη τιμής μικρότερη από αυτή του πληθωρισμού από το Α’ τετράμηνο του 2010 ως το Α’ τετράμηνο του 2011 και από του 996 κωδικούς που συμπεριλήφθησαν στην ανάλυση οι 582 (58%) είχαν μικρότερη εξέλιξη.

Τα αποτελέσματα αυτά αποδεικνύουν ότι οι τάσεις συγκράτησης τιμών που παρατηρήθηκαν όλο το 2010 συνεχίζονται και στις αρχές του 2011 παρά τις συνεχείς αυξήσεις του ΦΠΑ το 2010 και τις αρχές του 2011.

2. Μετρήσεις στοιχείων

Οι τιμοληψίες που παρέχει το Παρατηρητήριο Τιμών της Γενικής Γραμματείας Εμπορίου προέρχονται από σχεδόν 1.000 σημεία πώλησης πανελλαδικώς και αφορούν περισσότερα από 1.500 προϊόντα του κλάδου του οργανωμένου λιανεμπορίου τροφίμων. Οι τιμές παρέχονται κάθε δύο εβδομάδες. Τα στοιχεία αυτά, που είναι δημοσίως γνωστά στην ιστοσελίδα www.e-prices.gr, επεξεργάζονται λεπτομερώς από το ΙΕΛΚΑ, προκειμένου να παραχθούν οι αναλύσεις της παρούσας μελέτης1.

Η παρούσα  ανάλυση περιλαμβάνει 996 κωδικούς προϊόντων2 για τους οποίους υπάρχουν επαρκή στοιχεία σε γενικούς δείκτες εξέλιξης τιμών (δηλαδή κωδικοί για τους οποίους υπάρχουν συνεχή στοιχεία τιμών για όλους τους μήνες από τον Ιανουάριο 2010 έως και τον Φεβρουάριο 2011). Οι Δείκτες τιμών υπολογίζονται με βάση τον σταθμισμένο μέσο των κατηγοριών λαμβάνοντας υπ’ όψιν τον όγκο των πωλήσεων ανά υποκατηγορία. Οι δείκτες με την ένδειξη «χωρίς τις αυξήσεις ΦΠΑ» υπολογίζονται με βάση τις τιμές χωρίς τον ΦΠΑ, ο οποίος τον τελευταίο χρόνο παρουσιάζει συνεχείς αυξήσεις3.