Συνέδριο ΕΝΑ: Τα σχέδια του οικονομικού think tank του ΣΥΡΙΖΑ για «αναπτυξιακό κράτος» και «επιχειρηματικούς θύλακες»

Στην κεντρική έννοια του «αναπτυξιακού κράτους» που θα σχεδιάσει και θα προωθήσει την αλλαγή του παραγωγικού υποδείγματος στην Ελλάδα εστίασε το συνέδριο «Για μια προοδευτική ατζέντα της επόμενης δεκαετίας» που διοργάνωσε το Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών «ΕΝΑ»

Στόχος του συνεδρίου σύμφωνα με τον σύμβουλο Στρατηγικού Σχεδιασμού του ΕΝΑ, Δημήτρη Λιάκο, ήταν τόσο η ανάδειξη των προκλήσεων που καλείται να αντιμετωπίσει η χώρα τα επόμενα χρόνια, έπειτα από την εκδήλωση πολύχρονων, αλλεπάλληλων και πολυεπίπεδων κρίσεων, όσο και η κατάθεση συγκεκριμένων προτάσεων πολιτικής σε προοδευτική κατεύθυνση.

Στο συνέδριο συμμετείχαν κατά κύριο λόγο στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ και πρόσωπα κοντά στο συγκεκριμένο πολιτικό χώρο, αλλά και ομιλητές από τον ευρύτερο χώρο της Αριστεράς και της Κεντροαριστεράς.

Το «ΕΝΑ» δημιουργήθηκε το 2017 με πρωτοβουλία του τότε αντιπροέδρου της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ Γιάννη Δραγασάκη και  είναι μια δεξαμενή σκέψης που επεξεργάζεται και καταθέτει στον δημόσιο διάλογο τεκμηριωμένες προτάσεις προοδευτικής πολιτικής.

Δραγασάκης: Τα συμπεράσματα

Στο κλείσιμο του συνεδρίου ο κ. Δραγασάκης υπογράμμισε ότι το συμπέρασμα που προέκυψε από τις εργασίες είναι ότι χρειάζεται αναδιοργάνωση του παραγωγικού υποδείγματος και τούτο επειγόντως, διότι το 2030 λήγει η «περίοδος χάριτος» που έχει εξασφαλίσει η ρύθμιση του δημοσίου χρέους. 

Τόνισε χαρακτηριστικά ο κ. Δραγασάκης: «Εάν δεν αλλάξει το παραγωγικό υπόδειγμα έτσι ώστε η ελληνική οικονομία να αποκτήσει ανθεκτικότητα και βιωσιμότητα, η χώρα θα παραμείνει ουραγός της Ευρώπης, πηγαίνοντας από κρίση σε κρίση και από λιτότητα σε λιτότητα. Για να αλλάξει το παραγωγικό μοντέλο χρειάζεται ισχυρό Κράτος, δεδομένου ότι η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι δεν υπάρχει χώρα στον κόσμο που να άλλαξε το παραγωγικό της μοντέλο χωρίς να διαθέτει αναπτυξιακό κράτος». 

Ο κ. Δραγασάκης υπογράμμισε ότι το τραγικό δυστύχημα των Τεμπών έδειξε ότι η Ελλάδα δεν διαθέτει τέτοιο μηχανισμό, φέρνοντας με τραγικό τρόπο στο προσκήνιο την αναγκαιότητα μετασχηματισμού του Κράτους. 

Στα συμπεράσματα του συνεδρίου ο κ. Δραγασάκης περιέλαβε και τα εξής σημεία: 

• Το οικονομικό μοντέλο αλλάζει διεθνώς και η έμφαση δίνεται πλέον στην ανθεκτικότητα και τη βιωσιμότητα των οικονομιών σε σχέση και με την κλιματική αλλαγή. 
• Στην Ελλάδα υπάρχει ιδιαιτερότητα, διότι το μοντέλο δεν είναι βιώσιμο. Είναι πολύ πιο ενεργοβόρο από το μέσο επίπεδο της Ευρώπης, η χώρα είναι ευάλωτη σε ακραία καιρικά φαινόμενα και υποψήφια για ερημοποίηση, ενώ  βρίσκεται στις τελευταίες χώρες με βάση το βαθμό προετοιμασίας. 
• Η οικονομία βασίζεται σε χαμηλές αμοιβές και δεν παράγει και τους πόρους που είναι αναγκαίοι για να χρηματοδοτήσει π.χ. τον τομέα της Υγείας και άλλους κοινωνικούς τομείς. 
• Έχουμε χρονια αποβιομηχάνιση, μικρή παραγωγική βάση, μεγάλη εξάρτηση από τουρισμό και κατασκευές, τεράστιο επενδυτικό κενό, μικρό κομμάτι με ένταση γνώσης. 
• Μόλις εμφανίστηκε μια μικρή ανάπτυξη, εμφανίστηκε έλλειμμα στο ισοζύγιο πληρωμών. Αυτό είναι ένα «καμπανάκι» κινδύνου, διότι το συγκεκριμένο έλλειμμα που ήταν η μια από τις δύο αιτίες που οδήγησαν στην πτώχευση. 
• ΟΙ μεταρρυθμίσεις είναι επείγουσε, διότι υπάρχει ο «διάδρομος» μέχρι το τέλος της δεκαετίας που είναι εξασφαλισμένη η ρύθμιση του χρέους, ενώ υπάρχουν ακόμα διαθέσιμοι ευρωπαϊκοί πόροι. 
• Εάν γίνουν οι αναγκαίες αλλαγές την περίοδο 2024-2027 μπορούμε να γυρίσουμε σελίδα με μεγάλη προσπάθεια, αλλά εάν όχι η χώρα κινδυνεύει να πάει και πάλι στα βράχια, πρέπει να πούμε την αλήθεια στον ελληνικό λαό. 
• Τις προηγούμενες δεκαετίες η κατάσταση κύλησε λόγω αρχικά της υποτίμησης με την ένταξη στο ευρώ και στη συνέχεια της εσωτερικής υποτίμησης. 
• Πρέπει να αποκτήσει το κράτος βιομηχανική πολιτική, αλλά δεν υπάρχουν σήμερα δομές σχεδιασμού τέτοιας πολιτικής. 
• Θα πρέπει να δούμε και κατά πόσον υπάρχει θεσμική δυνατότητα να ψηφίζονται με αυξημένες πλειοψηφίες από τη Βουλή ρυθμίσεις για ζητήματα που χρειάζονται μακροχρόνια δέσμευση, έτσι ώστε να μην ανατρέπονται οι πολιτικές με κάθε κυβέρνηση. 
• Ένα εθνικό σχέδιο για το σιδηρόδρομο, για παράδειγμα, χρειάζεται εφαρμογή για δεκαετίες και δεν μπορεί μια κυβέρνηση να ανατρέπει ό,τι έχτισε η προηγούμενη. 
• Τα μέτρα φορολογίας που ελήφθησαν τα περισσότερα διευρύνουν τις ανισότητες. Δεν είναι δυνατόν σήμερα να φορολογούμε με 5% περίπου τα μερίσματα, μια χώρα υπερχρεωμένη με μεγάλες ανισότητες. Δεν είναι δυνατόν να απαλλάσσουμε από το φόρο τη μεταβίβαση, τις γονικές παροχές μεγάλων περιουσιών. Αυτή είναι η προτεραιότητα σε αυτήν τη χώρα; Είναι ανάγκη να ξαναδούμε το φορολογικό σύστημα και την κατανομή των φορολογικών βαρών”.

Για την έννοια του αναπτυξιακού κράτους μίλησε ο Γιώργος Σταθάκης, καθηγητής Οικονομικών, πρώην υπουργός Ανάπτυξης, ο οποίος ανάμεσα σε άλλα ανέφερε τα εξής:

• Η Ελλάδα πρέπει να δημιουργήσει ένα ισχυρό αναπτυξιακό κράτος το οποίο θα υποστηρίξει την αλλαγή του παραγωγικού προτύπου, ανάμεσα σε άλλα βοηθώντας επιχειρηματικούς θύλακες σε κρίσιμους στρατηγικούς τομείς και με την αξιοποίηση των ΣΔΙΤ.
• Σημερα κανένα υπουργείο δεν έχει αναπτυξιακή διάσταση. Αντίθετα το ελληνικό Κράτος παρέμεινε γραφειοκρατικό και αντιαναπτυξιακό, με αντιφατικούς νόμους. 
• Χρειάζεται ανασυγκρότηση του αναπτυξιακού κράτους, αντιγράφοντας και παλιές συνταγές, όπως το έκανε ο Καραμανλής τη δεκαετία του 50 όπου δεν έκανε οριζόντιες αλλαγές, αλλά έφτιαξε θύλακες και μια ισχυρή γραφειοκρατία η οποία προχώρησε το σχέδιο. 
• Πρέπει να ανασυγκροτήσουμε την ιδέα ότι ο καλός μηχανικός θα πάει στο Δημόσιο. Όπως ήταν οι μηχανικοί της ΔΕΗ το 1960 που αισθάνονταν πιονέροι που εξηλέκτριζαν τη χώρα. 
• Όλες οι οικονομίες σήμερα κατ’ ουσίαν είναι συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Το πρόβλημα στην Ελλάδα είναι ότι οι συμπράξεις αυτές έγιναν χωρίς το Δημόσιο να έχει λόγο στο σχεδιασμό. 
• Το αναπτυξιακό κράτος βρίσκεται στο επίκεντρο της συζήτησης διεθνώς, στις ΗΠΑ, την Ευρώπη, την Ιαπωνία, για την προσαρμογή των οικονομιών στην κλιματική κρίση και την πράσινη μετάβαση. 
• Στις ΗΠΑ η ανάπτυξη των νέων πράσινων τεχνολογιών θα γίνει με ισχυρή βιομηχανική πολιτική, η οποία ήδη προβληματίζει τις μισές εταιρείες στην Ευρώπη για το αν πρέπει να επενδύσουν στις ΗΠΑ. 

Για την αλλαγή του αναπτυξιακού προτύπου μίλησε ο βουλευτής και τομεάρχης Ανάπτυξης του ΣΥΡΙΖΑ Αλέξης Χαρίτσης, ο οποίος υπογράμμισε ότι βρίσκεται σε αποδρομή το μοντέλο των trickle down economics που όπως είπε αποτελεί το ιδεολόγημα της κυβέρνησης Μητσοτάκη και με βάση το οποίο υποτίθεται ότι η ανάπτυξη θα διαχυθεί από πάνω προς τα κάτω.  Ακόμα και ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν το επικρίνει, τόνισε.

Ο κ. Χαρίτσης είπε ότι η λογική του ΣΥΡΙΖΑ αντιστρατεύεται αυτήν την αχαλίνωτη κερδοσκοπία και βασίζεται σε ένα νέο αναπτυξιακό πρότυπο και την εμπέδωση της οικονομικής δικαιοσύνης.

Ανάμεσα σε άλλα ο κ. Χαρίτσης ανέφερε ότι:

•  Χρειαζόμαστε ισχυρότερο και πιο αναπτυξιακό κράτος, υλοποίηση ολοκληρωμένων δημοσιων συμπεριληπτικών πολιτικών και όχι αποσπασματικών παρεμβάσεων, διαβούλευση, λογοδοσία, και επιδίωξη συναινέσεων, οικονομικό πλουραλισμό, μια νέα σχέση ισορροπίας μεταξύ κρατικού, ιδιωτικού και κοινωνικού στο πεδίο της οικονομίας.
• Η μείωση των ανισοτήτων είναι προϋπόθεση για ένα βιώσιμο αναπτυξιακό μοντέλο, αύξηση της εγχώριας παραγόμενης αξίας.
• Αν δεν μπούμε σε λογική ενίσχυσης της παραγωγής θα βρεθούμε σε δυσμενέστερη θέση. 
• Η ιστορική στιγμή είναι πολύ κρίσιμη, διότι ο ΣΥΡΙΖΑ έχει τη δυνατότητα να εφαρμόσει πολιτικές χωρίς τους καταναγκασμούς που υπήρχαν στο παρελθόν, αλλά η μεγαλύτερη πίεση είναι η αναγκαιότητα για ένα νέο αναπτυξιακό πρότυπο. 

Η κυρία Βάλια Αρανίτου, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας και επιστημονική υπεύθυνη του ΙΝΕΜΥ της ΕΕΣΕ αναφέρθηκε στο ρόλο των μικρών επιχειρήσεων, οι οποίες όπως είπε καλύπτουν μεγάλο ποσοστό απασχόλησης και πρέπει να θεωρηθούν ως ένα πλεονέκτημα της ελληνικής οικονομίας και όχι ως ένα εμπόδιο. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται άνθηση στον τομέα της δημιουργικής βιομηχανίας, με πρωτογενή παραγωγή σε τομείς όπως ένδυση, υπόδηση, κοσμήματα και θα μπορούσαν οι τομείς αυτοί να ενισχυθούν και να συμβάλλουν στην ευρύτερη παραγωγική ανασυγκρότηση. 

Ο κ. Λόης Λαμπριανίδης, πρώην γενικός γραμματέας Ιδιωτικών Επενδύσεων στο υπουργείο Ανάπτυξης υπογράμμισε ότι η ελληνική οικονομία βασίζεται στην «φτηνή ανάπτυξη», με χαμηλες αμοιβές και ότι χρειάζεται ένα συνολικό σχέδιο ανασυγκρότησης το οποίο θα βασίζεται στην οικονομία της γνώσης. 

Το σχέδιο αυτό δεν υπάρχει έτοιμο σε κάποιο συρτάρι, όπως χαρακτηριστικά είπε ο κ. Λαμπριανίδης, αλλά πρέπει να διαμορφωθεί εξαρχής, με μεγάλες αλλαγές στο Κράτος αλλά και μέσα από πολιτικό σχεδιασμό, συνεννοήσεις και συναινέσεις.