Crash test στα οικονομικά μέτρα ΠΑΣΟΚ και ΣΥΡΙΖΑ - Στο «στόχαστρο» ΦΠΑ, μερίσματα και υπερκέρδη
Ακτινογραφία των βασικών σημείων και θέσεων που προβάλλουν στις δημόσιες τοποθετήσεις τους τα κόμματα για τη φορολογία - Κίνδυνος, αντί για επιπλέον έσοδα, να ανοίξουν τρύπες στον Προϋπολογισμό
Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη
«Λεφτά... δεν υπάρχουν» τουλάχιστον από αυξήσεις σε φόρους μερισμάτων και γονικές παροχές, με τα οποία ΠΑΣΟΚ και ΣΥΡΙΖΑ ευαγγελίζονται παροχές και ελαφρύνσεις δισεκατομμυρίων για τη μεσαία τάξη. Καθημερινά όλο και περισσότερα νέα οικονομικά μέτρα μπαίνουν στο μπλέντερ των εκλογών του Ιουνίου, θυμίζοντας εποχές 2010 και 2015. Ο κίνδυνος όμως είναι να ανοίξουν τρύπες στον Προϋπολογισμό αντί να τον στηρίξουν, φέρνοντας και νέα μέτρα, όπως τότε. Ανακύπτει έτσι ζήτημα κρυφής ατζέντας άλλων φόρων, εφόσον όσα εξαγγέλλονται δεν επαρκούν ή θα ναυαγήσουν.
Η Βαβέλ των οικονομικών εξαγγελιών τις τελευταίες ημέρες αποκαλύπτει και την απόσταση που χωρίζει τα όποια οικονομικά μέτρα (ασχέτως τού αν είναι δίκαια ή μη) από την οικονομική αποτελεσματικότητα και αποδοτικότητα που απαιτούνται προκειμένου να λειτουργούν προς όφελος των πολλών, ειδικά των οικονομικά ευάλωτων και των μεσαίων στρωμάτων, ώστε να μην αποδειχθούν επιζήμια και παγίδα γι’ αυτούς που έπρεπε να βοηθήσουν - όπως συνέβαινε καθ’ όλη τη δεκαετία των μνημονίων.
Μέτρα αρεστά, αλλά όχι άριστα
Κλείσιμο
Το «ΘΕΜΑ» επιχειρεί μια ακτινογραφία των βασικών σημείων και θέσεων που προβάλλουν στις δημόσιες τοποθετήσεις τους τα κόμματα για τη φορολογία.
Στο επίκεντρο βρέθηκαν τις τελευταίες ημέρες κυρίως τρία φορολογικά μέτρα αύξησης φόρων: στα μερίσματα, στις γονικές παροχές και στα υπερκέρδη των επιχειρήσεων. Οι προτάσεις αυτές από τα κόμματα που τις εισηγούνται, αλλά και τον ΟΟΣΑ τον οποίο επικαλούνται, σκοπό έχουν να χρηματοδοτήσουν παρεμβάσεις υπέρ της μεσαίας τάξης για την επόμενη τετραετία.
Λίγο προτού κληθούν οι πολίτες για τις δεύτερες κάλπες, τα δεδομένα είναι τα εξής:
■ Μετά από μια τριετία παγκόσμιας κρίσης στην Ε.Ε. επιστρέφουν ξανά το Σύμφωνο Σταθερότητας, η απαγόρευση ελλειμμάτων άνω του 3% και οι δεσμεύσεις για πρωτογενή πλεονάσματα. Για το 2024 οι νέοι δημοσιονομικοί κανόνες βάζουν κόφτη αύξησης δαπανών στη χώρα μας στα 2,5 δισ. ευρώ. Και σε αυτά τα όρια δεν χωράνε τόσα πολλά προεκλογικά μέτρα που πέφτουν στο τραπέζι.
■ Μετά την πόλωση που προηγήθηκε και το αποτέλεσμα της πρώτης αναμέτρησης που ανέτρεψε τον πολιτικό χάρτη αναδεικνύοντας τρίτο πόλο το ΠΑΣΟΚ, υπήρξε προσπάθεια των πολιτικών σχηματισμών να αρθρώσουν έναν περισσότερο προγραμματικό λόγο για το οικονομικό μοντέλο διακυβέρνησης που προτείνουν.
■ Η πολιτική στροφή ξεκίνησε πριν από τις εκλογές της 21ης Μαΐου, από τις δηλώσεις Κατρούγκαλου (που του στοίχισαν τη διαγραφή του από το ψηφοδέλτιο του κόμματος) για τις θέσεις του ΣΥΡΙΖΑ στο Ασφαλιστικό και τις εισφορές των επαγγελματιών. Ακολούθησαν επίσης αναφορές σε «μεσαία τάξη» των 5.000 ευρώ τον χρόνο κ.λπ.
Μετά τις εκλογές στο προσκήνιο ήρθαν και δηλώσεις υποψηφίων του ΠΑΣΟΚ όπως της κυρίας Ελένης Χρονοπούλου και του κ. Παναγιώτη Δουδωνή για νέους φόρους σε μερίσματα, γενικές παροχές και υπερκέρδη επιχειρήσεων. Κερασάκι στην τούρτα ήταν η δήλωση ετέρου υποψηφίου, του κ. Στέφανου Παραστατίδη, περί αύξησης στον ΕΝΦΙΑ.
Γλώσσα λανθάνουσα ή αλήθεια όμως και πριν αλέκτορα φωνήσαι οι δηλώσεις αυτές είτε (αυτο)διαψεύδονται, είτε ελέγχονται ως οικονομικά μη αποδοτικές και επικίνδυνες για τον σκοπό που εξαγγέλλονται. Δώρο άδωρο
Από έρευνα στοιχείων και ανάλυση επιπτώσεων, την οποία έκανε το «ΘΕΜΑ» με βάση τα ετήσια στατιστικά στοιχεία φορολογικών δηλώσεων (έως το 2021 που είναι δημοσιευμένα από την ΑΑΔΕ), προκύπτει ότι:
Α Φόρος στα μερίσματα
Ο συντελεστής φόρου μερισμάτων αποδεικνύεται «ασανσέρ» αφού ανεβοκατέβαινε συνεχώς μεταξύ 5%- και 25% την τελευταία δεκαετία. Τα έσοδα όμως από φόρο μερισμάτων δεν πολλαπλασιάζονταν ποτέ, αντιθέτως έπεφταν όταν ο συντελεστής ανέβαινε. Είτε με 5%, είτε και με 10%, είτε με 15% κυμαίνονταν από 115 εκατ., 120 εκατ. έως 200 εκατ. ευρώ ετησίως, όλα κι όλα συνολικά. Και μόνο ότι ο συντελεστής άλλαζε σχεδόν χρόνο παρά χρόνο (από 5% έως και 25%) δείχνει πόσο εύθραυστα, αλλά και λίγα είναι τα έσοδα αυτά.
Παρά τον ντόρο ότι έτσι θα αυξηθούν τα έσοδα του κράτους, ώστε μια κυβέρνηση να μπορεί να μειώσει τους φόρους εισοδήματος των μισθωτών, οι μεγαλύτερες εισπράξεις έρχονταν όταν ο συντελεστής φόρου μειωνόταν! Ρεκόρ εισπράξεων 197 εκατ. ευρώ καταγράφεται το 2020, όταν μειώθηκε από 10% σε 5%. Αντιθέτως, το 2013, όταν ο φόρος ήταν 20%, τα έσοδα ήταν σχεδόν μηδενικά, ούτε 20 εκατ. ευρώ. Ενώ και το 2014, όταν μειώθηκε από 20% σε 10%, έφτασε στα 160 εκατ. ευρώ! Μόνο το 2018 (για μερίσματα 2017) που ίσχυσε φόρος 15% το Δημόσιο εισέπραξε ένα σοβαρό ποσό ύψους 166 εκατ. ευρώ.
Το αποτέλεσμα τέτοιων αυξήσεων, αν δεν ήταν καταστροφικό για τα έσοδα, στην καλύτερη περίπτωση δεν ξεπερνούσε τα 30-50 εκατ. ευρώ τον χρόνο, ποσό ασήμαντο όμως σε σχέση με τα έσοδα που χρειάζεται το κράτος (ούτε 1‰ από τα 55 δισ. ευρώ των φορολογικών εσόδων ετησίως). Και προφανώς, δεν αρκούν για να χρηματοδοτήσουν ούτε μείωση του φόρου μισθωτών, ούτε βέβαια ένα νέο οικονομικό πρόγραμμα τετραετίας ύψους δισεκατομμυρίων ευρώ.
Η Ελένη Χρονοπούλου
Ως αντίλογος σε όλα αυτά προβάλλεται ότι:
α) «Τα έσοδα ήταν χαμηλά λόγω ύφεσης στα χρόνια των μνημονίων»: Αυτό καταρρίπτεται από το γεγονός ότι η μεγαλύτερη είσπραξη φόρου μερισμάτων καταγράφεται το 2021 για τα μερίσματα του 2020, που ήταν η χειρότερη χρονιά στην ιστορία της Νεότερης Ελλάδας, με ύφεση 10% σε έναν χρόνο!
β) «Ο συντελεστής 5% είναι ο δεύτερος χαμηλότερος στον ΟΟΣΑ και πρέπει να αυξηθεί»: Οντως είναι χαμηλός, αν και μηδενικό συντελεστή έχουν κυρίως οι Βαλτικές χώρες, που έχουν ανάγκη προσέλκυσης επιχειρήσεων από το εξωτερικό. Η Ελλάδα έχει ελάχιστες μεγάλες επιχειρήσεις και δεν έχει την πολυτέλεια να χάσει κι αυτές, καθώς πρέπει να τρέχει με διψήφιους ρυθμούς αύξησης ξένων επενδύσεων για μία δεκαετία ώστε να καλύψει το επενδυτικό και παραγωγικό κενό του παρελθόντος (ΙΟΒΕ).
Σε περίοδο όμως όπου επιχειρήσεις επιστρέφουν μαζικά από Κίνα και αναζητούν εγκατάσταση στην Ευρώπη, ο ΟΟΣΑ υποστηρίζει ότι ο φορολογικός ανταγωνισμός πρέπει να σταματήσει γιατί μακροπρόθεσμα χάνουν όλοι (race to bottom). Ακόμα όμως και αν αύξαναν και άλλες χώρες ταυτόχρονα τον φόρο μερισμάτων και όχι μόνο η Ελλάδα, τότε κράτη όπως η Γερμανία, η Γαλλία και η Γερμανία θα είχαν και πάλι τεράστιο αριθμό μεγάλων επιχειρήσεων, ενώ η Ελλάδα θα έσβηνε από τον χάρτη. Ο υψηλός συντελεστής επίσης στη χώρα μας ευνοεί τις αλλοδαπές έναντι των ελληνικών, λόγω διακρατικών συμβάσεων αποφυγής φορολογίας με το εξωτερικό.
γ) «Το μέτρο θίγει ελάχιστους και δεν πρέπει να απασχολεί τη μεσαία τάξη»: Αντιθέτως, όλους τους αφορά, αν σκεφτεί κανείς ότι επηρεάζει την οικονομία, αλλά και τα κρατικά ταμεία. Το μέτρο αφορά χιλιάδες επιχειρήσεις (Α.Ε., Ο.Ε., Ε.Ε., ΙΚΕ), καθώς τα περισσότερα από τα 4 δισ. ευρώ μερίσματα του 2021 δεν προήλθαν από εισηγμένες (διένειμαν 1,8 δισ.), αλλά από λοιπές επιχειρήσεις, εκτός Χρηματιστηρίου. Θίγεται έτσι και η μεσαία επιχειρηματικότητα, με αβέβαιο εισπρακτικό όφελος.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που φέρνει στο φως σήμερα το «ΘΕΜΑ», το 2021 μόλις 102 πάμπλουτοι δήλωσαν 250 εκατ. ευρώ από μερίσματα. Το όφελος από αυτούς με φόρο 15% αντί 5% θα ήταν, θεωρητικά, 25 εκατ. ευρώ (θα πλήρωναν 37,5 εκατ. αντί 12,5 εκατ. ευρώ, δηλαδή 2,5 εκατ. παραπάνω ο καθένας). Την ίδια χρονιά όμως εισπράχθηκαν και δηλώθηκαν συνολικά μερίσματα 4 δισ. ευρώ, υπερτριπλάσια από κάθε άλλη χρονιά την τελευταία δεκαετία. Εισέρρευσαν δισεκατομμύρια ευρώ έτσι στην αγορά μέσα στην κρίση, αλλά και 200 εκατ. στα κρατικά ταμεία.
Αν ο συντελεστής ήταν υψηλότερος, τα έσοδα αυτά δεν θα έρχονταν ποτέ. Και αυτό διότι, όπως ίσως αγνοούν πολλοί, οι επιχειρήσεις επιλέγουν οι ίδιες αν θα διανείμουν μέρισμα ή όχι - όπως αποδείχθηκε το 2013 που τα μερίσματα μηδενίστηκαν! Αν αναγκαστούν να μη δώσουν μέρισμα λόγω υπερφορολόγησης, ακολουθούν άλλες επιλογές ή πρακτικές για να διασωθούν, χωρίς να φοροδιαφύγουν: επιστροφή κεφαλαίου που είναι αφορολόγητη (0%), διανομή μικρότερων μερισμάτων ή ακόμα και αλλαγή χώρας.
δ) «Το μέτρο είναι δίκαιο, ώστε να φορολογείται πλησιέστερα με άλλα εισοδήματα και κυρίως των μισθωτών»: Πέρα από δίκαιο, θα ήταν και ωφέλιμο αν τα κόμματα έλεγαν πώς θα αξιοποιήσουν τα οφέλη για να μειώσουν -και πόσο- τον φόρο μισθωτών με τον τρόπο αυτό. Ωστόσο, στα προεκλογικά προγράμματα μόνο ο ΣΥΡΙΖΑ μιλά για αύξηση αφορολόγητου στα 10.000 ευρώ, που μεταφράζεται σε όφελος 90-220 ευρώ τον χρόνο το πολύ (9% στα πρώτα 10.000 ή 22% αν έχουν παιδί κ.λπ.).
Αφορά 2,5-3 εκατομμύρια μισθωτούς και συνταξιούχους που δηλώνουν πάνω από 8.636 ευρώ ετησίως και καλούνται να πληρώσουν συνολικά 5,3 δισ. φόρο εισοδήματος (ή κατά μέσον όρο 1.800 ευρώ ο καθένας). Χρειάζονται άρα τουλάχιστον 200-300 εκατ. ευρώ επιπλέον από μερίσματα ή άλλους φόρους για να καλυφθεί το κόστος. Αν προστεθεί η κατάργηση του τέλους επιτηδεύματος και άλλων φόρων, το κόστος αυξάνεται.
Προφανώς, τα τυχόν 30 ή 50 εκατ. από μερίσματα -αν προκύψουν και δεν λείψουν- δεν βοηθούν πολύ. Πουθενά δεν αναφέρουν επίσης τα κόμματα πόσο θα μειώσουν τους συντελεστές φόρου στους μισθωτούς, που είναι το οικονομικά και κοινωνικά αποτελεσματικό - και θα έπρεπε να είναι αυτοσκοπός. Πιθανότατα γιατί γνωρίζουν ότι το όποιο εισπρακτικό όφελος θα ήταν ασήμαντο προκειμένου να προβληθεί ως ελάφρυνση για τον μικρομεσαίο φορολογούμενο.
Β Φόρος υπερκερδών
ΠΑΣΟΚ και ΣΥΡΙΖΑ συγκλίνουν στο ότι απαιτείται έκτακτη φορολόγηση στα υπερκέρδη των επιχειρήσεων ενέργειας, διυλιστηρίων και όχι μόνο ίσως. Μιλούν για 2,5 δισ. ευρώ κέρδη, προτού καν δηλωθούν όμως ώστε να φορολογηθούν. Ωστόσο ισχύει ήδη με νόμο της προηγούμενης κυβέρνησης έκτακτη φορολόγηση κατά 650 εκατ. ευρώ που θα εισπραχθούν από τον Ιούνιο και μετά. Αρα το δυνητικό όφελος από την εξαγγελία μειώνεται ή μηδενίζεται.
Ακόμα όμως και όλα αυτά τα 2,5 δισ. αν δέσμευε με φόρο το κράτος (100%), τέτοια θηριώδη υπερκέρδη δεν θα υπάρξουν ξανά, λόγω της ραγδαίας πτώσης των τιμών ενέργειας και του πληθωρισμού από τον Ιανουάριο και μετά. Τα έσοδα αυτά είναι εξ ορισμού έκτακτα, «μιας χρήσεως» (one off) και δεν θα επαναληφθούν το 2024 και μετά.
Ετσι, ακόμα και αν φέτος κάλυπταν κάποιες παροχές, τα υπερέσοδα θα έλειπαν από το 2024 και μετά. Συνεπώς, δεν μπορούν να δικαιολογήσουν εξαγγελίες και προγράμματα τετραετίας, αφού θα άνοιγε μαύρη τρύπα έως 2,5 δισ. ευρώ τον χρόνο (ένας ΕΝΦΙΑ!) στον κρατικό προϋπολογισμό, η οποία θα έπρεπε να καλυφθεί από άλλους νέους φόρους.
Γ Φόρος στις γονικές παροχές
Υπερκοστολογημένο μέτρο φαντάζει και η φορολόγηση στις γονικές παροχές. Μέχρι πρόπερσι (προτού αλλάξει και ο φόρος στη γονική παροχή μηδενιστεί) απέφερε στο κράτος μόλις 25-26 εκατ. ευρώ όλα κι όλα.
Ακόμα και αν το αφορολόγητο όριο περιουσίας μειωθεί από 800.000 σήμερα σε 400.000 ενδεχομένως, το μέτρο δεν φαίνεται να μπορεί να αποφέρει πάνω από 10-12 εκατ. ευρώ το πολύ. Με δύο γονείς (διαθέτες) το αφορολόγητο φτάνει στα 800.000 ευρώ.
Το όφελος για το ταμείο του κράτους μπορεί έτσι να είναι μικρότερο από 10 εκατ. ευρώ. Και, πάντως, πιθανότερο είναι να πλήξει όσους έχουν μεσαίες περιουσίες (π.χ. δύο ή τρία ακίνητα αξίας 200.000-300.000 ευρώ) παρά εκείνους που έχουν τεράστιες (πάνω από 1-1,5 εκατ.) και πληρώνουν ήδη φόρο.
Υπεισέρχεται το εξής θέμα όμως: αν έχει και πρέπει ένα παιδί να πληρώνει ξανά φόρο για τα ακίνητα ή τα χρηματικά ποσά που του δίνει ο γονιός του, για τα οποία έχει ήδη αυτός φορολογηθεί με άμεσους και έμμεσους φόρους περιουσίας αλλά και εισοδήματος - έως 45% ή και παραπάνω σε όσα έβγαζε! Χωρίς καμία αγοραπωλησία και κέρδος για το παιδί, θα συνεχίζει να πληρώνει ΕΝΦΙΑ για ακίνητα ή φόρους για να καταναλώσει ή να επενδύσει τα χρήματα - ακόμα και τέλη ή τεκμήρια ή φόρους πολυτελείας για αντικείμενα μεγάλης αξίας.
Αυτό επί μία δεκαετία εμπόδιζε να αξιοποιηθούν εν ζωή περιουσίες και ακίνητα. Και μπορεί να ξανασυμβεί στερώντας το Δημόσιο και την οικονομία από έσοδα, μεταβιβάσεις και επενδύσεις.
Οδηγός εκλογών 2023: Πώς ψηφίζω - Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε για την ΝΕΑ εκλογική αναμέτρηση
Εκλογές 2023: Όλες οι ειδήσεις για την ΝΕΑ εκλογική αναμέτρηση, τον προεκλογικό αγώνα των κομμάτων, τις δημοσκοπήσεις, τα αποτελέσματα των εκλογών, τα exit polls.
