Ενεργειακός γρίφος: Οι τιμές σε αέριο και ρεύμα έπεσαν, η κρίση όμως παραμένει
10.07.202321:47
Η αγορά έχει αφήσει πίσω της τα χειρότερα, όμως διεθνείς αναλυτές εκτιμούν ότι το κόστος ηλεκτρισμού και καυσίμων μπορεί να βρεθεί και πάλι σε υψηλά επίπεδα - Πρόκληση για την κυβέρνηση ο ανασχεδιασμός στην αγορά με αιχμή τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας - Τι θα γίνει με τη ρήτρα αναπροσαρμογής
Ραγδαία αποκλιμάκωση των τιμών φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας καταγράφει το τελευταίο διάστημα η ελληνική αλλά και η ευρωπαϊκή αγορά, αφήνοντας πίσω της το εφιαλτικό ασανσέρ των τιμών που εκτόξευσε σχεδόν στα 700 ευρώ τη μεγαβατώρα την τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας πέρυσι τον Αύγουστο!
Πλέον οι τιμές του φυσικού αερίου, που επηρεάζουν καθοριστικά τους λογαριασμούς ρεύματος, έχουν προσγειωθεί στα 35 ευρώ ανά μεγαβατώρα (από 106 ευρώ τον Ιούλιο του 2022), παραμένουν όμως υψηλότερες από τα προ κρίσης επίπεδα, που ήταν μεταξύ 15 έως 20 ευρώ ανά μεγαβατώρα.
Οι νέες τιμές έχουν εξομαλύνει και την τιμή της κιλοβατώρας, η οποία για τον Ιούλιο στο οικιακό τιμολόγιο της ΔΕΗ διαμορφώθηκε στα 14 λεπτά για τις πρώτες 500 κιλοβατώρες, ενώ υπάρχουν προϊόντα στην αγορά που η τιμή (μαζί με την έκπτωση συνέπειας) είναι κάτω από τα 10 λεπτά, χαμηλότερα ακόμη και από τα προ κρίσης επίπεδα.
Στον τομέα του ηλεκτρισμού καταγράφεται άνοδος της ζήτησης λόγω υψηλών θερμοκρασιών και τουρισμού, κάτι που έχει επίπτωση στη χονδρεμπορική τιμή ηλεκτρικής ενέργειας.
Είναι ενδεικτικό ότι την πρώτη εβδομάδα του Ιουλίου έφτασε τα 103,39 ευρώ η μεγαβατώρα και ήταν σε υψηλότερα επίπεδα από τον προηγούμενο μήνα, όπου η μέση τιμή έκλεισε στα 91,49 ευρώ, αποτελώντας το χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων δύο ετών.
Η ισορροπία διατηρείται και στην αγορά καυσίμων, με την τιμή της αμόλυβδης την περασμένη εβδομάδα (4 Ιουλίου) να διαμορφώνεται στα πρατήρια λίγο πάνω από το 1,8 ευρώ το λίτρο από 2,392 ευρώ πέρυσι (-22%) και το ντίζελ κίνησης στο 1,5 ευρώ από 2,076 ευρώ τον Ιούλιο του 2022 (-24%), αφήνοντας ανεπηρέαστη την αγορά από τις ανακοινώσεις του ΟΠΕΚ για μείωση της παραγωγής πετρελαίου κατά 1 εκατομμύριο βαρέλια τον Ιούλιο.
Η πτώση αυτή αποδίδεται στην αισθητή υποχώρηση της τιμής του brend, που από τα 113,50 δολάρια το βαρέλι τον Ιούλιο του 2022 έκανε βουτιά φέτος στα 75,80 δολάρια. Οι προβλέψεις αναφέρουν ότι δεν θα ξεφύγουμε εύκολα από την περιοχή των 75 έως 80 δολαρίων, δίνοντας σινιάλο για ένα ήρεμο καλοκαίρι με διψήφια αύξηση στην κατανάλωση έπειτα από μια περίοδο υποτονικής ζήτησης, σε σχέση με τις αρχικές προσδοκίες εξαιτίας πολιτικών και κλιματολογικών παραγόντων.
Την εικόνα, όπως εκτιμά ο πρόεδρος του Συνδέσμου Εμπορίας Πετρελαιοειδών Ελλάδος και επικεφαλής της ΕΛΙΝΟΙΛ Γιάννης Αληγιζάκης, μπορεί να ανατρέψουν μέχρι τον Σεπτέμβριο μόνο απρόσμενες γεωπολιτικές εξελίξεις, μια παράταση στη διάρκεια μείωσης της παραγωγής του ΟΠΕΚ, αλλά και πιο αυστηροί κανόνες και μεγαλύτεροι έλεγχοι του πλαισίου των κυρώσεων της Ε.Ε. προς τη Ρωσία, η οποία εξάγει ανενόχλητη αργό και πετρελαϊκά προϊόντα στην Ευρώπη μέσω τρίτων χωρών (Ινδία, Τουρκία κ.ά.).
Με μια πρώτη ματιά, η Ευρώπη έχει αφήσει πίσω της την κορύφωση της ενεργειακής κρίσης που εκτοξεύτηκε στα ύψη όλο το 2022.
Αβεβαιότητα για το μέλλον
Μπορεί όμως να ισχυριστεί με ασφάλεια ότι η ενεργειακή κρίση έχει τελειώσει; Η απάντηση είναι αρνητική και σε αυτό συνηγορούν μια σειρά από παράγοντες που θα καθορίσουν τις τιμές των καυσίμων τους επόμενους μήνες και θα δείξουν τι διδαχτήκαμε από το πολύμηνο σφυροκόπημα των τιμών της σκληρής ενεργειακής κρίσης.
Από τις αρχές του 2023 οι τιμές της ενέργειας έχουν μειωθεί κατακόρυφα στην ευρωπαϊκή ήπειρο, εξαργυρώνοντας τα υψηλά επίπεδα αποθήκευσης φυσικού αερίου, τη μείωση της ζήτησης, αλλά και την εξοικονόμηση ενέργειας από τους καταναλωτές. Ωστόσο τα γκρίζα σύννεφα έρχονται από τον ασιατικό γίγαντα, την Κίνα, η οποία σύμφωνα με τους αναλυτές συνεχίζει με την ίδια ένταση τις εισαγωγές φυσικού αερίου, οι οποίες την κατατάσσουν στην κορυφή των εισαγωγέων υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) στον κόσμο για το 2023. Θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι η Κίνα εισάγει αέριο για τον ενεργειακό εφοδιασμό της σαν μην έχει περάσει η ενεργειακή κρίση, λένε με νόημα διεθνείς παρατηρητές.
Τις προηγούμενες ημέρες ο επικεφαλής του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας (ΙΕΑ), Φατίχ Μπιρόλ, δήλωσε ότι οι τιμές της ενέργειας θα μπορούσαν να εκτοξευθούν τον επόμενο χειμώνα αναγκάζοντας τις κυβερνήσεις να παρέμβουν και να επιστρατεύσουν ξανά τις επιδοτήσεις στους λογαριασμούς ρεύματος. Στις προβλέψεις υπάρχουν και ακραία σενάρια, που υποστηρίζουν ότι αν η Ρωσία διακόψει την τροφοδοσία με αέριο, τότε δεν πρέπει να αποκλειστεί ακόμη και το ενδεχόμενο ενός μπλακάουτ. Ο κ. Μπιρόλ επισήμανε ότι αν η κινεζική οικονομία αναπτυχθεί ταχύτερα και υπάρξει ένας σκληρός χειμώνας με χαμηλές θερμοκρασίες, οι τιμές του φυσικού αερίου θα μπορούσαν να αυξηθούν, ασκώντας ισχυρή πίεση στους καταναλωτές και κατ’ επέκταση στις εθνικές κυβερνήσεις.
Μέσα σε αυτό το ευμετάβλητο περιβάλλον επικρατεί έντονος προβληματισμός στην Ευρώπη, καθώς η αυξημένη ζήτηση από την Κίνα αναμένεται να επηρεάσει σημαντικά τις προσπάθειες για διατήρηση των τιμών σε χαμηλά επίπεδα προκειμένου να αποφευχθεί νέα εκτίναξη του πληθωρισμού.
Από την άλλη πλευρά, οι χαμηλότερες τιμές του φυσικού αερίου κινδυνεύουν να περιορίσουν την προσπάθεια της ενεργειακής εξοικονόμησης που συνέβαλε στον μετριασμό των τιμών.
Η νέα εικόνα
Η πορεία των τιμών συνιστά μεγάλη πρόκληση και για τη νέα κυβέρνηση, έχοντας στο τιμόνι του ΥΠΕΝ τον κ. Θεόδωρο Σκυλακάκη, έναν πολιτικό με γνώση της ενεργειακής κρίσης από τη θητεία στον υπουργείο Οικονομικών, που δείχνει να ενστερνίζεται τις ευρωπαϊκές επιταγές.
Η Κομισιόν έχει σημάνει το τέλος των επιδοτήσεων και παροτρύνει για τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις ώστε να περιοριστεί η εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα και να ενισχυθεί η διείσδυση των ΑΠΕ που θα φέρει φθηνότερα τιμολόγια. Ο νέος υπουργός θα κληθεί να αποφασίσει άμεσα για τον χρόνο εφαρμογής των νέων μέτρων όσον αφορά τη λειτουργία της αγοράς ηλεκτρισμού, αν δηλαδή η περίοδος έναρξης των νέων κανόνων θα είναι από την 1 Οκτωβρίου ή από την 1η Δεκεμβρίου που ζητούν οι πάροχοι ενέργειας και η Ρυθμιστική Αρχή (ΡΑΑΕΥ).
Τα έκτακτα μέτρα για την αντιμετώπιση του ενεργειακού κόστους λήφθηκαν πέρυσι το καλοκαίρι και έχει αποφασιστεί να τερματιστούν στα τέλη Σεπτεμβρίου. Στα μέτρα αυτά περιλαμβάνεται το πλαφόν στη χονδρεμπορική αγορά, καθορίζοντας μία ανώτατη τιμή αποζημίωσης ανά ηλεκτροπαραγωγό, η ελεύθερη μετακίνηση των καταναλωτών μεταξύ των δικτύων, η πρόβλεψη τιμών του επόμενου μήνα 10 μέρες πριν την εκπνοή του τρέχοντος και φυσικά η αναστολή της ρήτρας αναπροσαρμογής. Πρόκειται για μέτρα που παρά τις στρεβλώσεις που δημιούργησαν λειτούργησαν στην αγορά και όσο οι τιμές του φυσικού αερίου ήταν πολύ υψηλές, γέννησαν σημαντικές πηγές εσόδων που επέστρεψαν στους καταναλωτές μέσω των επιδοτήσεων.
Οι συνθήκες μετά την υποχώρηση των τιμών έχουν μεταβληθεί, με την αγορά της προμήθειας να ζητά την επιστροφή στα προ ενεργειακής κρίσης επίπεδα, αλλά με την πεποίθηση ότι εφόσον οι τιμές ξεκινήσουν μια νέα ανοδική πορεία, η Πολιτεία θα είναι σε θέση να κινητοποιήσει τους μηχανισμούς εκείνους που θα μετριάσουν το κόστος για τους καταναλωτές. Το κυνήγι του φθηνού τιμολογίου θα παραμείνει το ζητούμενο για τους καταναλωτές, χωρίς όμως να είναι σαφές με ποιον τρόπο θα το πετύχουν εν όψει της νέας γκάμας προϊόντων που έχουν σχεδιάσει οι πάροχοι ενέργειας. Στο νέο καλάθι θα περιλαμβάνουν σταθερά αλλά βραχείας διάρκειας τιμολογιακά προγράμματα (1 ή 3 μηνών), αλλά και τιμολόγια με ρήτρα αναπροσαρμογής, με βάση όμως αυστηρούς κανόνες και διαφανείς όρους.
Η επέλαση των ΑΠΕ
Ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας κατά την ανάγνωση στη Βουλή των προγραμματικών δηλώσεων τόνισε ότι η επιτάχυνση της διείσδυσης των ΑΠΕ στο ενεργειακό μείγμα αποτελεί βασική προτεραιότητα της νέας τετραετίας και θα αποτυπωθεί στους στόχους του εθνικού σχεδιασμού (ΕΣΕΚ).
Παρ' όλα αυτά, οι μονάδες φυσικού αερίου συνεχίζουν να κρατούν υψηλά ποσοστά στο μείγμα της ηλεκτροπαραγωγής, στο οποίο τους τελευταίους μήνες έχουν σαφές προβάδισμα οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ), παρά τις ημερήσιες μεταβολές ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες. Τον Μάιο, για παράδειγμα, τα αιολικά και τα φωτοβολταϊκά συστήματα συμμετείχαν περισσότερο από κάθε άλλη φορά στην ηλεκτροπαραγωγή. Το ποσοστό συμμετοχής τους στο ενεργειακό μείγμα ανήλθε στο 57,56%, ενώ οι θερμικές μονάδες (φυσικό αέριο και λιγνίτης) περιορίστηκαν στο 35,33% της συνολικής παραγωγής ρεύματος.
Το πρόβλημα με τις ΑΠΕ είναι η στοχαστικότητά τους, η αδυναμία τους δηλαδή να παράγουν όλη την ώρα ενέργεια που καθιστά αναγκαίες τις συμβατικές μονάδες ορυκτών καυσίμων (φυσικού αερίου, λιγνίτη), οι οποίες καλούνται να συνδράμουν το δίκτυο όταν δεν φυσάει ή δεν έχει ήλιο. Πρόκειται για προβλήματα που θα επιλύσουν τα συστήματα αποθήκευσης, τα οποία όμως θα χρειαστεί χρόνος για να πάρουν τη θέση τους στο ηλεκτρικό σύστημα της χώρας.
Προβλέψεις για κούρσα άνω των 100 ευρώ
Για να επανέλθουμε όμως στις προβλέψεις για τις τιμές ενέργειας, οι απόψεις από τους περισσότερους εγχώριους αλλά και διεθνείς αναλυτές μιλούν για άνοδο τον προσεχή χειμώνα με υψηλές τιμές και το 2024, που κάποιοι επεκτείνουν έως και το 2027! Το μόνο ενθαρρυντικό στοιχείο είναι ότι οι τιμές δεν εκτιμάται ότι θα έχουν την ένταση της περσινής χρονιάς, αν και σημειώνεται ότι θα είναι αυξημένες και τουλάχιστον διπλάσιες από τα τρέχοντα επίπεδα.
Προβλέψεις του έγκυρου οίκου της Goldman Sachs αναφέρουν ότι η τιμή του φυσικού αερίου την περίοδο Ιουλίου-Οκτωβρίου θα κυμανθεί στα 82 ευρώ η μεγαβατώρα, από 92 ευρώ που ήταν η αρχική πρόβλεψη λόγω χαμηλότερης από την αναμενόμενη ζήτηση φυσικού αερίου την περίοδο της άνοιξης.
Ο διεθνής οίκος εκτιμά ότι ο συνδυασμός του ρίσκου των καιρικών συνθηκών τη χειμερινή περίοδο 2023-2024 με μία αλόγιστη κατανάλωση ενέργειας θα μπορούσε να πυροδοτήσει μια νέα κούρσα ανόδου της τιμής του φυσικού αερίου πάνω από τα επίπεδα των 100 ευρώ ανά μεγαβατώρα.
Την εκτίμηση ότι οι τιμές του φυσικού αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας θα παραμείνουν σε υψηλά επίπεδα στην Ευρώπη, τουλάχιστον μέχρι το 2027, προέβλεψε τις προηγούμενες μέρες και ο γαλλικός ενεργειακός όμιλος της Engie, χαρακτηρίζοντας παροδική την ηρεμία στις αγορές μετά την ιστορική κρίση του 2022. Χρησιμοποιώντας ένα εργαλείο ανάλυσης δεδομένων (EnergyScan), η γαλλική εταιρεία εκτιμά ότι το φυσικό αέριο θα διαπραγματεύεται μεταξύ 50 και 60 ευρώ τη μεγαβατώρα (MWh) μέχρι το 2026-2027, όταν η τιμή του στην αγορά TTF του Αμστερνταμ ήταν κάτω από 20 ευρώ κατά μέσο όρο πριν από το 2020.
Οσον αφορά την ηλεκτρική ενέργεια, προβλέπει ότι η μεγαβατώρα δεν θα πρέπει να πέσει κάτω από το όριο των 100 ευρώ έως το 2027 στα χρηματιστήρια ενέργειας. Πρόκειται για ένα ποσό σαφώς μικρότερο από το ρεκόρ του 2022, όταν η μέση χονδρεμπορική τιμή ρεύματος στην Ελλάδα ήταν στα 279,39 ευρώ/MWh, από 116,02 ευρώ/MWh το 2021.
Ο γαλλικός όμιλος σχολιάζει και την επιχείρηση LNG που έστησε η Ε.Ε. τον προηγούμενο χρόνο προκειμένου να αντικαταστήσει τα δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα που εισήγαγε με αγωγούς από τη Ρωσία πριν από τον πόλεμο στην Ουκρανία. Υπολογίζεται ότι οι εισαγωγές από τα 27 κράτη-μέλη αυξήθηκαν από περίπου 100 τεραβατώρες (TWh) τον Ιούνιο του 2021 σε σχεδόν 150 TWh τον Ιούνιο του 2022 και τον Ιούνιο του 2023.
Σκληρός ανταγωνισμός
Ωστόσο, η παγκόσμια αγορά εμφανίζεται εκτεθειμένη και ασταθής όσον αφορά τις τιμές προσφοράς, με αποτέλεσμα η Ευρώπη να ανταγωνίζεται με άλλες περιοχές του πλανήτη για να εξασφαλίσει τις διαθέσιμες ποσότητες, οι οποίες σε μια πιθανή αύξηση της ζήτησης και ενός ψυχρού χειμώνα θα παραμένουν περιορισμένες, οδηγώντας σε αύξηση των τιμών. Τις τελευταίες εβδομάδες το LNG είναι άφθονο, κυρίως λόγω της μείωσης της ζήτησης τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Ασία.
Οι τιμές του υγροποιημένου φυσικού αερίου διαπραγματεύονται στην Ευρώπη γύρω στα 35 ευρώ η μεγαβατώρα, περίπου στο 1/10 της τιμής αγοράς που καταγράφηκε τον Αύγουστο του 2022, όταν είχε κορυφωθεί στα 340 ευρώ.
Στην πραγματικότητα, ο πολύ ήπιος χειμώνας επέτρεψε στην Ευρώπη να μην εξαντλήσει τα αποθέματά της σε LNG, που συσσωρεύτηκαν επειγόντως το καλοκαίρι του 2022. Οι υπόγειες αποθήκες είναι πλέον γεμάτες κατά 68%, περίπου 27 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα περισσότερα από την ίδια περίοδο πέρυσι, σημειώνει η νορβηγική Rystad Energy σε πρόσφατη αναφορά της.
Η μεγάλη πρόκληση, όμως, είναι η Ασία. Η ασιατική ήπειρος αντιπροσωπεύει περίπου τα 2/3 της αγοράς LNG, επομένως μια διακύμανση, έστω και μικρή, αυτού του μεριδίου αγοράς θα είχε σημαντικό αντίκτυπο στην Ευρώπη.
«Συνολικά, οι μεγάλες αβεβαιότητες παραμένουν στη ζήτηση. Δεν ξέρουμε αν η πτώση που παρατηρήθηκε τους τελευταίους μήνες θα συνεχιστεί. Ουσιαστικά περπατάμε πάνω σε... αυγά», υποστηρίζουν οι αναλυτές.