Eurobank : Αυξήσεις επιτοκίων, όταν τελειώσουν τα πακέτα στήριξης

Σε αυξήσεις επιτοκίων και, μάλιστα, σε επιθετικές θα προχωρήσουν οι κεντρικές τράπεζες προκειμένου να αντιμετωπίσουν τον κίνδυνο του αποπληθωρισμού και της στασιμότητας στην ανάπτυξη. Η δε ελληνική οικονομία θεωρείται από τις πλέον εκτεθειμένε στις συνέπειες της κρίσης, λόγω του διαχρονικά σημαντικά υψηλότερου πληθωρισμού σε σχέση με τις άλλες οικονομίες της Ευρώπης. 

Οι συγκεκριμένες εκτιμήσεις, μεταξύ άλλων, εκφράζονται στη νέα έκδοση που παρουσίασε η Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών και Προβλέψεων της Eurobank EFG, όπου φιλοξενείται άρθρο του Δρς. Τάσου Αναστασάτου, Senior Economist της Διεύθυνσης Οικονομικών Μελετών της Eurobank EFG, με τίτλο: «Η Ελληνική Νομισματική Πολιτική και τα Διδάγματα για τις Χώρες της Νέας Ευρώπης». 

Σύμφωνα με την σχετική ανάλυση, η ελληνική εμπειρία μέχρι την ΟΝΕ μπορεί να συνοψιστεί σε τέσσερα διδάγματα πολιτικής.  

Πρώτον, η ανακούφιση με νομισματικά μέσα των δυσμενών διαταραχών προσφοράς πρέπει να αποφεύγεται. Η αύξηση του πληθωρισμού που θα προκύπτει ως απόρροια αυτής θα τείνει να ενσωματώνεται στις πληθωριστικές προσδοκίες (και άρα τους μισθούς) και να επιμένει. Αυτό αυξάνει το κόστος του αποπληθωρισμού και, δευτερογενώς, πλήττει την ανάπτυξη. Αυτό το δίδαγμα αποκτά νέο περιεχόμενο στην παρούσα συγκυρία της χρηματοπιστωτικής κρίσης. Είναι σαφές ότι τα πακέτα ανόρθωσης των οικονομιών με ενέσεις ρευστότητας στις αγορές και δημοσιονομικά μέσα –αν αυτά είναι νομισματικά χρηματοδοτούμενα- αυξάνουν την προσφορά χρήματος.  

Την παρούσα στιγμή, αναφέρεται, στην μελέτη, αυτό είναι δικαιολογημένο, δεδομένου του πρωτοφανούς εύρους και βάθους της κρίσης. Η προτεραιότητα της οικονομικής πολιτικής είναι η αποτροπή μίας βαθιάς και εμμένουσας ύφεσης. Άλλωστε, η κατάρρευση της εμπιστοσύνης στη διατραπεζική αγορά περιορίζει το τμήμα της νομισματικής βάσης που σχετίζεται με τα τραπεζικά δάνεια.  

Μακροχρονίως ωστόσο, είναι σημαντικό η πιστωτική επέκταση να σταθεροποιηθεί σε έναν διατηρήσιμο ρυθμό ώστε να προασπιστεί η υγεία του χρηματοπιστωτικού συστήματος και να ελεγχθούν οι διαφορές πληθωρισμού. Επομένως, όταν η εμπιστοσύνη αποκατασταθεί, οι κεντρικές τράπεζες θα πρέπει να είναι έτοιμες να προχωρήσουν σε επιθετικές αυξήσεις επιτοκίων και αντίστροφες Πράξεις Ανοιχτής Αγοράς. Ειδάλλως, μία οξεία και επίμονη αύξηση του πληθωρισμού πρέπει να αναμένεται.  

Δεύτερον, η χρήση μίας σταθερής συναλλαγματικής ισοτιμίας ως «άγκυρας» μπορεί να συνεισφέρει στον μετριασμό των πληθωριστικών προσδοκιών. Αυτό είναι πολύ σημαντικό για χώρες με ιστορικό υψηλού πληθωρισμού και αποτυχημένων αντιπληθωριστικών προσπαθειών, όπως είναι και οι χώρες της ΝΕ σήμερα.  

Τρίτον, η αυξανόμενη διεθνής κινητικότητα κεφαλαίων φέρνει νέες επενδυτικές ευκαιρίες αλλά επίσης μπορεί να περιπλέξει την άσκηση της νομισματικής πολιτικής. Επομένως, είναι φρόνιμο η μακροοικονομική σταθεροποίηση να έχει προχωρήσει επαρκώς πριν αρθούν οι έλεγχοι στις κινήσεις κεφαλαίων. Πολιτικές αντιμετώπισης των εισροών κεφαλαίων όπως η απορρόφηση της πλεονάζουσας ρευστότητας (sterilization) βοηθούν στην αποτροπή ανεπιθύμητων επιδράσεων στη συναλλαγματική ισοτιμία έως ότου εφαρμοστεί ένα συνεπές μίγμα πολιτικής. Ωστόσο, τελικά, η συνέπεια των πολιτικών είναι το μόνο λυσιτελές μέτρο. Άλλως, η αντιστροφή των εισροών και η κατάρρευση του νομίσματος είναι θέμα χρόνου, όπως καταδεικνύει η παρούσα κρίση με επώδυνο τρόπο για κάποιες χώρες. Η κρίση αποδεικνύει επίσης ότι η απορρύθμιση των χρηματοοικονομικών αγορών γενικότερα πρέπει να συνοδεύεται από σώφρονα εποπτεία ώστε ο χρηματοοικονομικός τομέας να μην αναλαμβάνει υπερβολικούς κινδύνους.            

Τέταρτον, είναι κρίσιμο για κάθε πολιτική να απολαμβάνει του προνομίου της συναίνεσης των πολιτών.. Η πορεία προς την ΟΝΕ υποστηρίχθηκε από τους πολίτες διότι πείστηκαν ότι το ευρώ παρείχε αξιόπιστη εναλλακτική λύση στις αποτυχημένες κυβερνητικές πολιτικές για την επίτευξη δημοσιονομικής και νομισματικής πειθαρχίας και την εξασφάλιση της σταθερότητας του νομίσματος.  

Σύμφωνα με την μελέτη του συνεργάτη της Eurobank, h παρούσα κρίση φέρνει στην επιφάνεια με δραματικό τρόπο το γεγονός ότι τα οφέλη αυτά έρχονται με το κόστος της απώλειας της ευελιξίας και των εργαλείων πολιτικής τα οποία είναι χρήσιμα για την αντιστάθμιση μακροοικονομικών διαταραχών. Η νομισματική και η συναλλαγματική πολιτική δεν σχεδιάζονται πλέον με βάση τις εθνικές ιδιαιτερότητες αλλά τις πανευρωπαϊκές ανάγκες.  

Από το 2002, η Ελλάδα καταγράφει έναν ρυθμό πληθωρισμού ο οποίος υπερβαίνει συστηματικά τον μέσο όρο αυτού των υπόλοιπων κρατών-μελών. Οι αιτίες είναι πολλαπλές: στρεβλώσεις στις αγορές προϊόντων και παραγωγικών συντελεστών, άρση των πιστωτικών περιορισμών σε συνδυασμό με πτώση επιτοκίων, διαρθρωτικές αδυναμίες της Ελληνικής οικονομίας και βραδύτητα της πολιτικής διαδικασίας εφαρμογής των διαρθρωτικών αλλαγών.  

Το πρόβλημα όμως είναι ότι εντός μίας νομισματικής ένωσης, οι υποτιμήσεις έναντι των υπόλοιπων εταίρων δεν είναι εφικτές. Επομένως, οι διαφορές πληθωρισμού σωρεύονται και μεταφράζονται σε πραγματική ανατίμηση του νομίσματος, πλήττοντας την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας. Ήδη, το εξωτερικό έλλειμμα της Ελλάδας έχει εκτοξευθεί στο 14% του ΑΕΠ και το εξωτερικό χρέος της χώρας έχει ξεπεράσει το 100% του ΑΕΠ.  

“Δεδομένου ότι η τρέχουσα κρίση ασκεί πιέσεις στην οικονομική δραστηριότητα, πολλαπλασιάζονται οι κίνδυνοι η ταχεία ανάπτυξη της Ελληνικής οικονομίας, η οποία τα πρόσφατα χρόνια είχε βασιστεί σε μεγάλο βαθμό στην εγχώρια ζήτηση, να αποδειχτεί μη διατηρήσιμη”, αναφέρεται χαρακτηριστικά στην μελέτη.