"Το μονοπώλιο ΟΠΑΠ περιορίζει την ελεύθερη παροχή υπηρεσιών"

H χορήγηση στον ΟΠΑΠ του αποκλειστικού δικαιώματος διεξαγωγής, διαχείρισης και λειτουργίας τυχερών παιγνίων επιβάλλει περιορισμούς τόσο στην ελεύθερη παροχή υπηρεσιών όσο και στην ελευθερία εγκατάστασης.

Σε αυτό το συμπέρασμα κατέληξε η Γενική Εισαγγελέας του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ελεανόρ Σάρπστον εξετάζοντας τα ερωτήματα που υπέβαλε το Συμβούλιο της Επικρατείας στο Δικαστήριο για την έκδοση προδικαστικής απόφασης σε σχέση με την ελληνική νομοθεσία, η οποία παρέχει το αποκλειστικό δικαίωμα διεξαγωγής, διαχείρισης οργάνωσης και λειτουργίας των τυχερών παιγνίων σε μία μόνον επιχείρηση. 

Παράλληλα, η εισαγγελέας υποστηρίζει ότι στο εθνικό δικαστήριο εναπόκειται να κρίνει αν η ελληνική νομοθεσία επιδιώκει το αποκλειστικό δικαίωμα διεξαγωγής, διαχείρισης, οργάνωσης και λειτουργίας τυχερών παιγνίων σε μία και μόνη επιχείρηση, η οποία έχει τη μορφή εισηγμένης στο Χρηματιστήριο ανώνυμης εταιρίας. Σύμφωνα με τη γενική εισαγγελέα, το εθνικό δικαστήριο θα πρέπει ακόμη να κρίνει αν η νομοθεσία αυτή όντως εξυπηρετεί το σκοπό αυτό κατά συνεπή και συστηματικό τρόπο.

Οι εταιρείες Stanleybet, William Hill και Sportingbet εγκατεστημένες στο Ηνωμένο Βασίλειο, ζήτησαν από τις αρμόδιες ελληνικές αρχές να τους επιτραπεί η άσκηση δραστηριότητας παροχής υπηρεσιών στοιχημάτων στην Ελλάδα ή να αναγνωρισθεί η νομιμότητα της έναρξης της δραστηριότητας αυτής. Πρόκειται για υπηρεσίες όπως η διεξαγωγή, διαχείριση, οργάνωση και λειτουργία στοιχημάτων σταθερής ή μη απόδοσης επί γεγονότων αθλητικού ή μη χαρακτήρα, μέσω δικτύου πρακτόρων και μέσω Διαδικτύου.

Οι ελληνικές αρχές απέρριψαν σιωπηρώς τις αιτήσεις αυτές με την αιτιολογία ότι, κατά τους νόμους 2433/1996 και 2843/2000 και κατά τη σύμβαση του 2000 μεταξύ του Ελληνικού Δημοσίου και του ΟΠΑΠ, έχει χορηγηθεί στον ΟΠΑΠ μέχρι το 2020 αποκλειστικό δικαίωμα διεξαγωγής, οργανώσεως και λειτουργίας τυχερών παιγνίων στην Ελλάδα (ΠΡΟ-ΠΟ κ.ά)

Το Συμβούλιο της Επικρατείας είναι της γνώμης ότι υπάρχουν δύο σκοποί της ακολουθούμενης από κράτος μέλος πολιτικής οι οποίοι μπορούν να δικαιολογήσουν τα εθνικά μέτρα που θεσπίζουν περιορισμούς στον τομέα των παιγνίων: α) η μείωση της προσφοράς τυχερών παιγνίων ή β) η καταπολέμηση της συναφούς εγκληματικότητας, μέσω της ασκήσεως ελέγχου επί των δραστηριοποιούμενων στον τομέα αυτόν επιχειρήσεων, ώστε να διασφαλισθεί ότι οι εν λόγω δραστηριότητες ασκούνται μόνο εντός των ελεγχομένων κυκλωμάτων.

Όσον αφορά τους πιθανούς δικαιολογητικούς λόγους το Δικαστήριο έχει κρίνει παγίως ότι οι ηθικής, θρησκευτικής ή πολιτιστικής φύσεως ιδιαιτερότητες, καθώς και οι ηθικώς και οικονομικώς επιζήμιες, για το άτομο και την κοινωνία μπορούν να δικαιολογήσουν την εξουσία των εθνικών αρχών να καθορίζουν τις απαιτήσεις που συνεπάγεται η προστασία των καταναλωτών και της κοινωνικής τάξεως.

Οι σκοποί οι οποίοι ενδέχεται να δικαιολογούν τους επίμαχους περιορισμούς είναι η μείωση των προσφερομένων παιγνίων και η καταπολέμηση της εγκληματικότητας.

Κατά τη Γενική Εισαγγελέα, το ζήτημα ποιον από τους σκοπούς αυτούς επιδιώκει στην πραγματικότητα η επίμαχη ελληνική νομοθεσία πρέπει να επιλυθεί από το αιτούν δικαστήριο.

Ο ΟΠΑΠ, η ελληνική, η πολωνική και η βελγική κυβέρνηση συμφωνούν ότι, αν η επίμαχη ελληνική νομοθεσία είναι ασύμβατη προς το δίκαιο της ΕΕ, πρέπει να χορηγηθεί ένα επιπλέον διάστημα για τη θέσπιση νέας νομοθεσίας. Αντιθέτως, η Stanleybet, η William Hill, η Sportingbet και η Επιτροπή υποστηρίζουν ότι δεν συντρέχει λόγος χορηγήσεως μεταβατικής περιόδου.

Η Γενική Εισαγγελέας υπενθυμίζει ότι το τμήμα μείζονος συνθέσεως του Δικαστηρίου, στην απόφαση Winner Wetten (C-409/06), έκρινε ότι δεν μπορεί να συνεχίσει να εφαρμόζεται για μεταβατική περίοδο εθνική νομοθεσία περί κρατικού μονοπωλίου επί των στοιχημάτων επί των αθλητικών αναμετρήσεων η οποία συνεπάγεται περιορισμούς ασύμβατους προς την ελευθερία εγκαταστάσεως και την ελεύθερη παροχή υπηρεσιών, διότι αυτοί δεν συμβάλλουν στον περιορισμό των σχετικών με τα στοιχήματα δραστηριοτήτων κατά τρόπο συνεπή και συστηματικό.

Η Γενική εισαγγελέας προτείνει στο Δικαστήριο να δοθούν στα ερωτήματα που υπέβαλε το Συμβούλιο της Επικρατείας (Ελλάδα) οι εξής απαντήσεις:

Τα άρθρα 49 και 56 Συνθήκης έχουν την έννοια ότι εθνική νομοθεσία η οποία παρέχει το αποκλειστικό δικαίωμα διεξαγωγής, διαχειρίσεως, οργανώσεως και λειτουργίας τυχερών παιγνίων σε μία και μόνη επιχείρηση η οποία έχει τη μορφή εισηγμένης στο Χρηματιστήριο ανώνυμης εταιρίας μπορεί να είναι δικαιολογημένη στο μέτρο που η νομοθεσία αυτή πράγματι επιδιώκει τον σκοπό του περιορισμού της προσφοράς των τυχερών παιγνίων ή τον σκοπό της καταπολεμήσεως της συναφούς προς τα τυχερά παίγνια εγκληματικότητας, κατευθύνοντας τους παίκτες σε ελεγχόμενα κυκλώματα και στο μέτρο που σκοπεί στην επίτευξη των σκοπών αυτών κατά συνεπή και συστηματικό τρόπο.

Ειδικότερα, στο μέτρο που το εθνικό δικαστήριο φρονεί ότι ο ουσιώδης σκοπός της επίμαχης εθνικής νομοθεσίας είναι ο περιορισμός της προσφοράς τυχερών παιγνίων στην Ελλάδα, το δικαστήριο αυτό δεν μπορεί να συμπεράνει ότι πράγματι επιδιώκει τον σκοπό αυτόν κατά συνεπή και συστηματικό τρόπο αν διαπιστώσει ότι ο κάτοχος του μονοπωλίου στην πραγματικότητα ασκεί επεκτατική πολιτική και ότι το αποκλειστικό δικαίωμα που του έχει χορηγηθεί καταλήγει σε αύξηση και όχι σε μείωση της προσφοράς παιγνίων.

Αντιθέτως, στο μέτρο που το εθνικό δικαστήριο χαρακτηρίζει την καταπολέμηση της συναφούς προς τα τυχερά παίγνια εγκληματικότητας, διά της διοχετεύσεως των παικτών σε κυκλώματα που λειτουργούν κατόπιν αδείας και βάσει των προβλεπόμενων από τον νόμο κανόνων, ως τον μοναδικό σκοπό που επιδιώκει η επίμαχη εθνική νομοθεσία, μια πολιτική αναπτύξεως εκ μέρους του κατόχου του μονοπωλίου, χαρακτηριζόμενη, μεταξύ άλλων, από την ανάπτυξη της προσφοράς τυχερών παιγνίων και από τη διαφήμιση των παιγνίων αυτών, μπορεί να θεωρηθεί συνεπής μόνο στο μέτρο που πράγματι υφίσταται πρόβλημα εγκληματικών δραστηριοτήτων και απατών σε ευρεία κλίμακα, συνδεομένων με τα τυχερά παίγνια στην Ελλάδα, το οποίο θα μπορούσε να επιλυθεί με την επέκταση των δραστηριοτήτων που ασκούνται κατόπιν αδείας και βάσει των προβλεπόμενων από τον νόμο κανόνων. 

Επιπλέον, η ανάπτυξη της προσφοράς τυχερών παιγνίων και η διαφήμιση των παιγνίων αυτών πρέπει, πρώτον, να παραμένει συγκρατημένη και αυστηρώς περιορισμένη στο μέτρο που είναι αναγκαίο προκειμένου να κατευθυνθούν οι καταναλωτές προς τα ελεγχόμενα δίκτυα τυχερών παιγνίων και, δεύτερον, η προσφορά παιγνίων πρέπει να εξακολουθήσει να υπόκειται σε αυστηρό έλεγχο εκ μέρους των δημοσίων αρχών.

Στο μέτρο που, κατά τις διαπιστώσεις του εθνικού δικαστηρίου, η επίμαχη εθνική νομοθεσία η οποία παρέχει το αποκλειστικό δικαίωμα διεξαγωγής, διαχειρίσεως, οργανώσεως και λειτουργίας τυχερών παιγνίων είναι ασύμβατη προς τα άρθρα 49 και 56 Συνθήκης, διότι δεν συμβάλλει στον περιορισμό των σχετικών με τα στοιχήματα δραστηριοτήτων, η νομοθεσία αυτή δεν μπορεί να εξακολουθήσει να εφαρμόζεται κατά τη διάρκεια μεταβατικής περιόδου.