TAP, o αγωγός που αλλάζει τα γεωπολιτικά δεδομένα για την Ελλάδα

Και το όνομα αυτού TAP (Trans Adriatic Pipeline), όπερ μεταφραζόμενο σημαίνει Αδριατικός Αγωγός Φυσικού Αερίου και που ουσιαστικά πρόκειται για ένα προτεινόμενο σχέδιο αγωγού για τη μεταφορά φυσικού αερίου από τη λεκάνη της Κασπίας, αρχής γενομένης από την Ελλάδα μέσω της Αλβανίας και της Αδριατικής Θάλασσας στην Ιταλία και στην περαιτέρω Δυτική Ευρώπη.

Σύντομη ιστορική αναδρομή

Το έργο του ΤΑΡ  ανακοινώθηκε για πρώτη φορά το 2003 από την ελβετική εταιρεία ενέργειας EGL Group (που τώρα ονομάζεται Axpo). Η μελέτη σκοπιμότητας ολοκληρώθηκε τον Μάρτιο του 2006 και τότε ερευνήθηκαν δύο επιλογές: μια βόρεια διαδρομή μέσω Βουλγαρίας , της ΠΓΔΜ και της Αλβανίας , και μια νότια διαδρομή μέσα από την Ελλάδα και την Αλβανία, η οποία τελικά θεωρήθηκε ότι είναι πιο εφικτή.

-Τον Μάρτιο του 2007 ολοκληρώθηκε η βασική τεχνολογία για τον αγωγό.
-Στις 13 Φεβρουαρίου 2008, Όμιλος EGL και η νορβηγική εταιρεία ενέργειας Statoil υπέγραψαν συμφωνία για τη δημιουργία της Trans Adriatic Pipeline AG, μιας κοινοπραξίας για την ανάπτυξη, την κατασκευή και λειτουργία του αγωγού.
-Τον Ιούνιο του 2008, η εταιρεία του έργου κατέθεσε αίτημα προς τις ελληνικές αρχές για να οικοδομηθεί ένα τμήμα του αγωγού 200 χιλιομέτρων από τη Θεσσαλονίκη προς τα ελληνοαλβανικά σύνορα.
-Τον Ιανουάριο του 2009, το έργο TAP πραγματοποίησε μια θαλάσσια έρευνα στην Αδριατική Θάλασσα για να εξακριβώσει την υπεράκτια διαδρομή για το μέλλον του αγωγού φυσικού αερίου, ενώ μια έρευνα αξιολόγησης της διαδρομής στην Αλβανία ξεκίνησε τον Ιούλιο του 2009.
-Τον Μάρτιο του 2009, η διακυβερνητική συμφωνία μεταξύ της Ιταλίας και της Αλβανίας για την ενεργειακή συνεργασία αναφέρει τον  TAP ως έργο κοινού ενδιαφέροντος για τις δύο χώρες.
-Τον Ιανουάριο του 2010, TAP άνοιξε γραφεία της χώρας στην Ελλάδα, την Αλβανία και την Ιταλία. Τον Μάρτιο του 2010, TAP υπέβαλε αίτηση στις ιταλικές αρχές για να συμπεριληφθούν στο ιταλικό δίκτυο φυσικού αερίου.
-Στις 20 Μαΐου 2010, ανακοινώθηκε ότι η E.ON Ruhrgas γίνεται εταίρος στο έργο.

-Τον Μάρτιο του 2010, TAP υπέβαλε αίτηση στις ιταλικές αρχές για να συμπεριληφθούν στο ιταλικό δίκτυο φυσικού αερίου.
-Τον Νοέμβριο του 2010, η ΤΑΡ άρχισε μια έρευνα διαδρομή βελτίωση στη Βόρεια Ελλάδα στο πλαίσιο της προετοιμασίας για την εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων .
-Τον Αύγουστο του 2012, κοινοπραξία εταίρων BP , SOCAR και Total SA υπέγραψε συμφωνία με τους μετόχους του TAP προκειμένου να χρηματοδοτήσουν το 50% του έργου. ,
-Στις 22 Νοεμβρίου 2012, η κοινοπραξία TAP και Trans-Anatolian αγωγού φυσικού αερίου εταίρων  υπέγραψαν ένα μνημόνιο κατανόησης που καθορίζει ένα πλαίσιο συνεργασίας μεταξύ των δύο μερών.
-Στις 28 Σεπτεμβρίου 2012, η Αλβανία, η Ελλάδα και η Ιταλία επιβεβαίωσε την πολιτική υποστήριξή τους για τον αγωγό, με την υπογραφή ενός μνημονίου κατανόησης.
-Τον Φεβρουάριο του 2013, η Ελλάδα, η Ιταλία και η Αλβανία υπέγραψαν διακυβερνητική συμφωνία.

Η υφιστάμενη κατάσταση και οι ανάγκες που οδήγησαν στην δημιουργία του

Η περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων εισάγει σχεδόν εξολοκλήρου ρωσικό φυσικό αέριο το οποίο εξάγεται στην Κροατία, την Σερβία και την Βοσνία-Ερζεγοβίνη μέσω Ουγγαρίας με αγωγό σοβιετικής εποχής.
H Κροατία παράγει περί το 60% των αναγκών της σε φυσικό αέριο και είναι ο μεγαλύτερος καταναλωτής στην περιοχή.  Η Σερβία διαθέτει εγχώρια παραγωγή που καλύπτει μόνο  για το 7% της κατανάλωσης, είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος καταναλωτής μαζί με την Κροατία και είναι οι μόνες χώρες που διαθέτουν αγορά φυσικού αερίου με σχετικά σταθερό ρυθμιστικό πλαίσιο.
Η Βοσνία-Ερζεγοβίνη και η ΠΓΔΜ καταναλώνουν ρωσικό φυσικό που διέρχεται μέσω Σερβίας, ενώ το Κόσσοβο και Μαυροβούνιο δεν χρησιμοποιούν.
Η Αλβανία καταναλώνει ελάχιστο δικής της παραγωγής.
Ο κίνδυνος της εξάρτησης από έναν προμηθευτή κατέστη σαφής κατά την ρωσο-ουκρανική ενεργειακή κρίση το 2009 όταν η ροή από την ανατολική Ουγγαρία μειώθηκε στο 20% του κανονικού. Η Κροατία κατάφερε να αντιδράσει εκμεταλλευόμενη την δική της παραγωγή και η Σερβία κατέφυγε στις μικρές ποσότητες αποθηκευμένου αερίου που διέθετε.
Δεδομένου ότι θα ενισχύσει την ενεργειακή ασφάλεια και τη διαφοροποίηση των προμηθειών φυσικού αερίου για πολλές ευρωπαϊκές αγορές, το έργο TAP υποστηρίζεται από τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα και θεωρείται ως ένα «έργο κοινού ενδιαφέροντος» και ένα μέρος του νότιου διαδρόμου φυσικού αερίου .

Διαδρομή

Ο TAP θεωρείται ότι είναι η συντομότερη διαδρομή στο Νότιο Διάδρομο Φυσικού Αερίου, που συνδέει την Ευρώπη με νέες πηγές φυσικού αερίου της Κασπίας και της Μέσης Ανατολής.
Ο αγωγός θα ξεκινήσει στην Ελλάδα, κοντά Κομοτηνή , θα περάσει από την Αλβανία και την Αδριατική Θάλασσα και θα βρει ξηρά στην Ιταλία, κοντά στο San Foca.
Το συνολικό μήκος του αγωγού θα είναι 791 χιλιόμετρα, εκ των οποίων 478 χιλιόμετρα στην Ελλάδα, 204 χιλιόμετρα στην Αλβανία, 105 χιλιόμετρα offshore, και 4 χιλιόμετρα στην Ιταλία. Το υπεράκτιο  σκέλος του θα είναι σε ένα μέγιστο βάθος 820 μέτρα.

Οι τελευταίες εξελίξεις

-27.5.2013 Διακήρυξη Βρυξελλών από χώρες ΠΑΙ . Οκτώ χώρες του Συμβουλίου Πρωτοβουλίας Αδριατικής και Ιονίου   υπέγραψαν Διακήρυξη στις για περαιτέρω συνεργασία στην υλοποίηση των αγωγών  TAP και IAP (Ελλάδα, Ιταλία, Αλβανία, Μαυροβούνιο, Βοσνία Ερζεγοβίνη, Σερβία, Σλοβενία, Κροατία).

-23.5.2013 Τίρανα. Υπογραφή Μνημονίου Συνεργασίας μεταξύ Αλβανίας, Μαυροβουνίου, Βοσνίας Ερζεγοβίνης και Κροατίας για την στήριξη και συνεργασία στην υλοποίηση των αγωγών TAP και IAP.

-17.5.2013 Έγκριση από Ευρ. Επιτροπή Εξαίρεσης Πρόσβασης Τρίτων (TPA) στον αγωγό TAP για 25 χρόνια με αρχική δυναμικότητα 10 δις κ.μ. φ/α. (Σημ. : TPA -Thirty Party Access- Η άδεια εξαίρεσης πρόσβασης σε τρίτους στον αγωγό παρέχεται από τις εγχώριες ΡΑΕ και εγκρίνεται από την ΕΕ, κατ΄ εξαίρεση των κοινοτικών διατάξεων περί ανταγωνισμού, για μεγάλα έργα υποδομής, προκειμένου οι ανάδοχες εταιρείες του έργου να αποσβέσουν την επένδυση τους και συνήθως χορηγείται για 25 έτη).
-19.4.2013 Ρώμη. Σύσταση Τριμερούς Επιτροπής Συνεργασίας, σε πολιτικό επίπεδο μεταξύ Ελλάδος, Αλβανίας και Ιταλίας για το συντονισμό  δράσεων στήριξης του TAP.

-17.4.2013 Αλβανικό Κοινοβούλιο επικύρωσε συμφωνία Φιλοξενούσης Χώρας με εταιρία TAP.

-9.4.2013 Ελληνικό Κοινοβούλιο επικύρωσε Διακυβερνητική Συμφωνία  της 13Ης Φεβρ. 2013 για τον αγωγό TAP

-28.3.2013 Κατάθεση του τελικού φακέλου υποψηφιότητας (Decision Support Package) από την κοινοπραξία TAP  στην κοινοπραξία Shah Deniz II για τη μεταφορά των 10 δις κ.μ ετησίως αζέρικου αερίου από το ομώνυμο κοίτασμα.

-25.3.2013 Αλβανικό Κοινοβούλιο επικύρωσε Διακυβερνητική Συμφωνία για τον TAP

-13.2.2013 Αθήνα. Υπογραφή Διακυβερνητικής Συμφωνίας μεταξύ Ελλάδος, Αλβανίας και  Ιταλίας για τον TAP.

-27/9/2012 Νέα Υόρκη. Υπογραφή Μνημονίου Κατανόησης μεταξύ των Υπουργών Εξωτερικών Ελλάδος, Ιταλίας και Αλβανίας,  στο περιθώριο της ΓΣ του ΟΗΕ, προκειμένου να εκφρασθεί η πολιτική βούληση των χωρών στην υλοποίηση του TAP.

Η σημασία του αγωγού και η συνάντηση στο Ντουμπρόβνικ

Σε μία περίοδο ραγδαίων αλλαγών του γεωπολιτικού χάρτη της περιοχής μας, κύριοι στόχοι της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής είναι η διασφάλιση της ενεργειακής επάρκειας και της διαφοροποίησης των οδών προμήθειας των ενεργειακών πόρων.
Σε αυτό το πλαίσιο, η Ελλάδα, σε συνεργασία με της χώρες της γειτονιάς της, προωθεί πολιτικές πρωτοβουλίες σύγκλισης των οικονομικών συμφερόντων των χωρών της περιοχής, με γνώμονα την προάσπιση τόσο των εθνικών συμφερόντων μας όσο και της περιφερειακής σταθερότητας.
Σε αυτή την κατεύθυνση, εντάσσεται και μια σειρά πρωτοβουλιών όπως η υπογραφή το Φεβρουάριο στην Αθήνα της Διακρατικής Συμφωνίας μεταξύ Ελλάδας, Αλβανίας και Ιταλίας για τον αγωγό ΤΑP, οι επισκέψεις του κ. Πρωθυπουργού και του κ. Υπουργού στο Μπακού, αλλά και η σύσταση τριμερούς επιτροπής Ελλάδας-Ιταλίας-Αλβανίας για τον καλύτερο συντονισμό των ενεργειών προώθησης του αγωγού TAP.
Η πρόσφατη Συνάντηση στο Ντουμπρόβνικ, όπου συμμετείχαν οι Υπουργοί Εξωτερικών της Ελλάδας, Αλβανίας, Ιταλίας, Κροατίας, Βοσνίας και Ερζεγοβίνης και Μαυροβουνίου, προωθεί την υποψηφιότητα διεκδίκησης του TAP ένα ακόμη βήμα πιο μπροστά, υποστηρίζει τη διασύνδεσή του αγωγού TAP με τον αγωγό φυσικού αερίου Αδριατικής Ιονίου Ι.Α.P., ο οποίος, όντας η βόρεια προέκταση του TAP, θα μεταφέρει το αζερικό αέριο σε ακόμη τρεις βαλκανικές χώρες.

H συνάντηση του Ντουμπρόβνικ, κατά την οποία υιοθετήθηκε Κοινή Δήλωση υποστήριξης των αγωγών φυσικού αερίου TAP-ΙΑΡ συνιστά ξεκάθαρη ψήφο εμπιστοσύνης από τις έξι ανωτέρω χώρες στο όλο project TAP που, εάν υλοποιηθεί, θα έχει ευεργετικά αποτελέσματα σε ολόκληρη την περιοχή.

Συγκεκριμένα, θα δημιουργηθούν χιλιάδες θέσεις εργασίας σε όλες τις χώρες που συμμετέχουν στο project (μόνο στην Ελλάδα 2.000 άμεσες θέσεις εργασίας), θα ενισχυθούν οι ενεργειακοί δεσμοί και η συνεργασία μεταξύ των χωρών της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, θα έλθουν νέες επενδύσεις στον τομέα των υποδομών, θα ενισχυθεί η ενεργειακή ανεξαρτησία και επάρκεια της περιοχής και θα διασφαλισθεί η άμεση σύνδεση της Ελλάδας – αλλά και των υπολοίπων χωρών του συστήματος αγωγών TAP-IAP- με το δίκτυο της Κεντρικής Ευρώπης, μέσω της Ιταλίας.

Προτάσεις – προοπτικές σύνδεσης ΤΑΡ/ΙΑΡ

Στην ευρύτερη προβληματική που υπαγορεύουν οι περιγραφείσες συνθήκες θα πρέπει να ενταχθεί και το εγχείρημα σύνδεσης του ΙΑΡ με τον ΤΑΡ. Η αδήριτη ανάγκη για διαφοροποίηση πηγών και οδεύσεων φυσικού αερίου στην περιοχή αναβαθμίζουν το σχέδιο του ΙΑΡ.

Όσο και αν οι χώρες, και κυρίως η Σερβία, προσβλέπουν σε οφέλη από την κατασκευή του South Stream που θα προσφέρει νέα όδευση ρωσικού φ/α, η δυνατότητα προμήθειας Κασπιακού (καταρχήν) φυσικού αερίου μέσω του ΤΑΡ-ΙΑΡ αποτελεί ζωτική λύση για την περιοχή.

Η κατασκευή του σταθμού LNG στο Κιρκούκ αρχικά είχε επιβραδύνει κάπως το σχέδιο σύνδεσης ΤΑΡ με τα Δυτικά Βαλκάνια αλλά πλέον η προοπτική ανάπτυξης της αγοράς φ/α στην περιοχή θα διευρύνει και την αναμενόμενη ζήτηση.
Οι στόχοι της σύνδεσης ΤΑΡ με ΙΑΡ είναι κατά πολύ κοινοί με τους γενικότερους στόχους που εξυπηρετεί ο Δακτύλιος φυσικού:
1ον. Ενισχύεται η διαφοροποίηση πηγών και οδεύσεων
2ον. Ενθαρρύνονται οι χώρες να υλοποιήσουν τις διατάξεις της Συνθήκης του Ενεργειακού Χάρτη
3ον. Σταδιακή ένταξη των χωρών Δ.Βαλκανίων σε πλαίσιο περιφερειακής αγοράς
4ον. Μετάβαση από την εξάρτηση από έναν παραγωγό στην αλληλεξάρτηση που είναι αμοιβαία επωφελής
5ον.Μεταφορά φυσικού αερίου σε περιοχές που δεν χρησιμοποιείται καθόλου
 6ον. Βελτίωση της δυνατότητας υπόγειας αποθήκευσης
7ον. Δημιουργία προϋποθέσεων μελλοντικού gas trading