Μόνο με τις «φούσκες» θα βγούμε από την κρίση

Στο συμπέρασμα πως ο μόνος δρόμος εξόδου από την οικονομική και νομισματική κρίση που ταλανίζει τα τελευταία 5 και πλέον χρόνια τις δυτικές αγορές είναι η υπερθέρμανση συγκεκριμένων τομέων της οικονομικής, η δημιουργία μιας νέας παγκόσμιας «φούσκας», καταλήγουν δύο κορυφαίοι οικονομολόγοι, ο Νομπελίστας Πολ Κρούγκμαν και ο Λάρι Σάμερς, πρώην υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ και πρώην επικεφαλής της Παγκόσμιας Τράπεζας!

Και οι δύο, καίτοι σε πολλά διαφωνούν ως προς την προσέγγιση της οικονομίας και την άσκηση οικονομικής πολιτικής, σε ένα συμφωνούν απολύτως: στο ότι οι «φούσκες» είναι όχι απλώς «χρήσιμες», αλλά απαραίτητες στην παρούσα φάση και ίσως το μοναδικό αποτελεσματικό εργαλείο των δυτικών αγορών για έξοδό τους από την κρίση και την ύφεση.

Ο μεν Κρούγκμαν έχει από καιρό δημοσιοποιήσει την άποψή του, κυκλοφορώντας μάλιστα τον περασμένο Αύγουστο ένα βιβλίο με σχετικό περιεχόμενο. Την περασμένη Κυριακή όμως ήρθε ο κ. Σάμερς, κατά τη διάρκεια της ομιλίας του σε εκδήλωση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, να κάνει λόγο για την αναγκαιότητα της μόχλευσης, της «υπερθέρμανσης» αξιών, της σκόπιμης υπερτίμησης αξιών, με δυο λόγια η δημιουργία μιας νέας «φούσκας», ως εργαλείου «επιθυμητού» και «ιδεατού» για την αντιμετώπιση των προβλημάτων των δυτικών οικονομιών, οικονομιών που σύμφωνα με τον ορισμό που πρώτος χρησιμοποίησε ο Κρούγκμαν έχουν πέσει στην... παγίδα της έλλειψης ρευστότητας!

Όπως χαρακτηριστικά τονίζει ο κ. Κρούγκμαν, σε άρθρο του στο blog των New York Times, «η οικονομική άνθηση της περιόδου 2003-2007 στην αμερικανική και συνεπακόλυθα στη διεθνή οικονομία πυροδοτήθηκε από μια 'φούσκα'. Το ίδιο είχε συμβεί και στα τέλη της δεκαετίας του '90, το ίδιο ακριβώς είχε συμβεί και κατά την περίοδο της διακυβέρνησης Ρίγκαν στις ΗΠΑ. Κοινό χαρακτηριστικό όλων αυτών των περιόδων ήταν η 'ριψοκίνδυνη δράση' των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων και η κολοσσιαία 'φούσκα' στην αγορά ακινήτων...». Μια φούσκα που πυροδοτήθηκε από τη συνεχιζόμενη – και δη για ένα μεγάλο διάστημα, ουσιαστικά από το 1985 έως και το 2007 – αύξηση της δανειοδότησης νοικοκυριών και επιχειρήσεων. Χωρίς όμως παράλληλα να εκτινάσσονται ανεξέλεγκτα ούτε οι πληθωριστικές πιέσεις, ούτε το ύψος των επιτοκίων...

Το ερώτημα που θέτει ο Κρούγκμαν είναι το κατά πόσον μπορεί μια οικονομία να δείξει έστω ένα ισχνό σημάδι ανάκαμψης όταν βρίσκεται παγιδευμένη σε καθεστώς αποπληθωρισμού. Την απάντηση τη δίνει ο Λάρι Σάμερς, τονίζοντας πως οποιαδήποτε οικονομία στον κόσμο χρειάζεται μια «φούσκα» για να ξεκολλήσει από την ύφεση πρωτίστως αυξάνοντας τη ροή χρήματος και επιτυγχάνοντας όσο το δυνατόν μεγαλύτερους ρυθμούς ανάπτυξης νέων θέσεων εργασίας. Με δυο λόγια το επιχείρημα είναι απλό: σε ύφεση και λιτότητα η πραγματική οικονομία δεν μπορεί να παράξει χρήμα, άρα ούτε θέσεις εργασίας, επομένως ούτε τάσεις ανάκαμψης. Έστω με «πλασματική» τονωτική ένεση, έστω με μια «φούσκα», επιτυγχάνεται ανάκαμψη, αφού πρώτα αυξάνεται το ενδιαφέρον για την οικονομία, άρα αυξάνεται και η δραστηριοποίηση επενδυτών και κεφαλαίων...

Συνοπτικά λοιπόν οι δύο κορυφαίοι οικονομολόγοι τονίζουν ότι ο γενικά αποδεκτός κανόνας πως στην οικονομία πρέπει κανείς να συμπεριφέρεται με σύνεση δεν έχει θέση στη σημερινή κατάσταση. Εκτιμούν πως η συνεχιζόμενη λιτότητα και η προσπάθεια να «διαφυλαχθούν» μέσω της αποταμίευσης κεφάλαια για το μέλλον συνιστούν «τρέλα» στα τωρινά δεδομένα. Τονίζουν πως η λιτότητα είναι αποτρεπτική για νέες επενδύσεις και παραδόξως δεν είναι αποτελεσματική στην τιθάσευση των ελλειμμάτων και των χρεών: όταν δεν παράγεται «φρέσκο» χρήμα δεν μειώνονται τα ελλείμματα. Και είναι προτιμότερο τελικά να ενθαρρύνεται ο κόσμος να καταναλώνει, να ξοδεύει χρήμα, έστω δανεικό, με τον κίνδυνο να δημιουργηθεί μια νέα 'τραπεζική φούσκα', καθώς μόνον έτσι θα κινηθεί η αγορά, θα τονωθεί η οικονομία και θα δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας που με τη σειρά τους θα φέρουν χρήμα σε περισσότερο κόσμο που θα το ρίξει στην κατανάλωση, άρα στην αγορά!

Τόσο ο Λάρι Σάμερς, όσο και ο Πολ Κρούγκμαν φέρνουν το παράδειγμα των αμερικανικών πολυεθνικών που δεν επενδύουν τα τελευταία χρόνια – λόγω ακριβώς της δύσκολης οικονομικής κατάστασης και της αβεβαιότητας για το μέλλον. Αυτές οι εταιρείες έχουν συσσωρεύσει μεγάλα ποσά που εάν τα ρίξουν στην αγορά θα την τονώσουν σε τέτοιο επίπεδο που θα δουν τα κέρδη της να υπερδιπλασιάζονται. Η λιτότητα επιβάλλει σύνεση και μείωση δαπανών. Μόνο που τα χρήματα στο... σεντούκι δεν παράγουν πλούτο.