Με δόλωμα το «πετρέλαιο στα σχολεία» αρχίζουν οι μπίζνες

Ο άνδρας που εισέβαλε σχεδόν απρόσμενα στα άδυτα του γνωστού ξενοδοχείου δεν είναι από αυτούς που θα περίμενε κανείς να συναντήσει στην καθημερινή του βόλτα. Οχι τυχαία, ελάχιστοι από τους προσκεκλημένους γνώριζαν ότι ο κερδοσκόπος και φιλάνθρωπος Τζορτζ Σόρος ήταν ο λαμπρός καλεσμένος του κλειστού σουαρέ που λάμβανε χώρα στα τέλη Ιουλίου στην καρδιά της χτυπημένης από τον καύσωνα και την κρίση Αθήνας.

Ασφαλές και αξιόπιστο, το δίκτυο των λίγων ανθρώπων που δέχτηκαν προσκλήσεις -από τον Οδυσσέα Κυριακόπουλο έως τον Κωνσταντίνο Μίχαλο, τον Νίκο Δένδια και φυσικά το δεξί χέρι του Σόρος, τον Στέλιο Ζαβό- μπορούσε να προστατεύσει τον επίτιμο καλεσμένο από δυσάρεστες εκπλήξεις. Στη «Μεγάλη Βρεταννία» ο Τζορτζ Σόρος μπορούσε επιτέλους να νιώθει προστατευμένος από τους περίεργους. Παρκέ πατώματα, πανάκριβα χαλιά και, κυρίως, βελούδινες κουρτίνες τον απομόνωναν από τα αδιάκριτα βλέμματα. Γυμναστήριο, πισίνα, γεύματα -κυρίως με πολιτικούς και δημάρχους όπως ο Γιάννης Μπουτάρης- αλλά ποτέ συζητήσεις για hedge funds - μόνο για αγαθοεργίες και φιλοσοφία. Κατά βάση ο Τζορτζ Σόρος φαίνεται να είναι ευτυχής κάθε φορά που επισκέπτεται την Ελλάδα. Εδώ δεν νιώθει να τον κοροϊδεύουν όπως στα Σκόπια, ενώ η χώρα διαθέτει το μίνιμουμ της πολιτικής αστάθειας που χρειάζεται ώστε να στρέψει το ενδιαφέρον του σε μελλοντικές εξελίξεις και πολιτικά σενάρια.

Ακόμη και αν η διαδικασία των επαφών προβλέπει εξουθενωτικές και εξονυχιστικές μεσολαβήσεις για έναν 81χρονο, ο ίδιος φροντίζει ώστε οι συζητήσεις να φιλτράρονται πάντα από τις θεωρητικές αρχές που διέπουν τις δεξαμενές σκέψεις (think tanks) που τελούν υπό την κατοχή του. Αυτό το θεωρητικό προπύργιο είναι αδύνατον να το παρακάμψει κανείς αν θέλει να έρθει σε ισότιμη -όσο είναι δυνατόν- συναλλαγή με τον μεγαλοεπενδυτή, φιλόσοφο και κερδοσκόπο. Ο Τζορτζ Σόρος ήταν, άλλωστε, από τους πρώτους που αντιλήφθηκαν ότι τα think tanks αποτελούν τα αναγκαία συμπληρώματα των κραταιών χρηματοοικονομικών οργανισμών και μοναδικούς τρόπους χάραξης και άσκησης πολιτικής. Αντίστοιχη είναι και η δράση των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων που δρουν στα Βαλκάνια υπό το όνομά του, καθώς ο γνωστός φιλάνθρωπος γνωρίζει ότι αυτός είναι ο μόνος τρόπος για να υπερνικήσει τις κρατικές δομές της εξουσίας και να παρεισφρήσει πολιτικά σε περιοχές που θέλει να εξουσιάζει. Το έχει κάνει ήδη με επιτυχία στις χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ, στα Βαλκάνια και ειδικά στη Γιουγκολαβία, φτάνοντας να προξενήσει τη διάσπασή της.

Σήμερα το πλάνο επόμενης δράσης φαίνεται να χαράζεται από τον μεγαλοπενδυτή στην Ελλάδα μέσω ενός ιδιόμορφου «Σχεδίου Μάρσαλ». Οπως οι Αμερικανοί χάραζαν κάποτε τις γραμμές επιρροής τους μέσω του ομώνυμου αγαθοεργού τους πλάνου, έτσι και το Ιδρυμα Ανοιχτής Κοινωνίας του Σόρος έχει απλώσει τα πλοκάμια του στα Βαλκάνια, τονίζοντας παράλληλα την ανάγκη μείωσης του ελέγχου από το κράτος. Με όπλο το σύνθημα για περισσότερο «Ανοιχτή κοινωνία» και λιγότερο κρατικό παρεμβατισμό, ο Σόρος αποδεικνύει στη βάση ότι η φιλανθρωπία, η πολιτική επιρροή και η κερδοσκοπία συνιστούν το βασικό τρίπτυχο της οικονομικής παντοκρατορίας του.  Προτού προσεγγίσει τους δημάρχους των μεγάλων πόλεων για να διανείμουν μέσω των ιδρυμάτων του το πετρέλαιο στην Ελλάδα, ο Σόρος φρόντισε να χρηματοδοτήσει με τον ίδιο μεσσιανικό ζήλο και αμείωτο ιεραποστολικό πάθος τις χώρες των Βαλκανίων. Η πρώτη πράξη της παρέμβασής του στα Βαλκάνια ονομαζόταν «χρηματοδότηση της θέρμανσης στα σχολεία» και είχε ημερομηνία είκοσι ακριβώς χρόνια πριν - τον χειμώνα του 1993. Δημοσίευμα στο ερευνητικό περιοδικό «Atlantic» εκείνης της χρονιάς γράφει ενδεικτικά ότι ο Σόρος δάνεισε 25 εκατ. δολάρια στα Σκόπια για πετρέλαιο θέρμανσης στα σχολεία. Με αυτόν τον τρόπο κατάφερε να διεισδύσει στην αγορά ενέργειας και να παίξει κρίσιμο ρόλο στα οικονομικά πλάνα της χώρας. Μόνο που τα Σκόπια δεν αποδείχθηκαν ικανά να διαδραματίσουν τον κρίσιμο πολιτικό ρόλο που ο ίδιος είχε φανταστεί για τα Βαλκάνια από τον καιρό που έβαζε τον (πολιτικό και οικονομικό) του δάκτυλο στην περιοχή. Τα Σκόπια φάνταζαν τότε ως ο ιδανικός και αρκετά πιο ουδέτερος τόπος δραστηριότητας για τα «ανθρωπιστικά ιδρύματα» του Σόρος με σημαντικότερο το Ιδρυμα Ανοιχτής Κοινωνίας (OSI) που τώρα δραστηριοποιείται και στη χώρα μας. Παράλληλα, είχε ιδρύσει στα Βαλκάνια ένα άλλο θεωρητικό think tank, το επονομαζόμενο Παρατηρητήριο των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, που είναι κατά βάση η οργάνωση που διαμόρφωσε το κατηγορητήριο για εγκλήματα πολέμου ενάντια στον Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς, δικαιολογώντας έτσι την επέμβαση του ΝΑΤΟ εναντίον της Σερβίας. Με το τέλος του πολέμου της Γιουγκοσλαβίας ο Σόρος φροντίζει να εγγυηθεί για τη δημοκρατική σταθερότητα στην περιοχή, ιδρύοντας το Πρόγραμμα Δημοκρατικού Συνασπισμού, που είχε ως στόχο να καθοδηγήσει πολιτικά τις μελλοντικές δημοκρατίες των Βαλκανίων. Τα Σκόπια ιδρύθηκαν στη βάση αυτών των κατηχήσεων προς τους νέους αξιωματούχους ύστερα από «ιδιαίτερα μαθήματα» που παραδίδονταν στην καρδιά του Στέιτ Ντιπάρτμεντ με τη συμμετοχή επιφανών καθηγητών πανεπιστημίου, ακαδημαϊκών και -εννοείται- νεοφιλελεύθερων οικονομολόγων.

Η φιλοσοφία, το μυστικό του

Μεταξύ των καθοδηγητών που είχαν αναλάβει να διαφωτίσουν τα άγουρα στη δυτική πολιτική σκέψη πρώην κομμουνιστικά μυαλά διακρίνονταν κορυφαία ονόματα όπως οι Τζόζεφ Στίγκλιτς, Πολ Κρούγκμαν, Τζέιμς Γκάλμπρεϊθ και Τόμας Φέργκιουσον, οι οποίοι συμμετείχαν επίσημα ή ανεπίσημα στο νέο think tank που οργάνωσε ο Σόρος με το όνομα Institute for New Economic Thinking (ΙΝΕΤ). Καθώς φαίνεται η ανάγκη του μεγαλοεπενδυτή να εξαρθρωθεί πολιτικά ο μεγάλος του εχθρός Τζορτζ Μπους ο νεότερος τον οδήγησε σε αλλαγή πλεύσης από τα ήσυχα νεοφιλελεύθερα ύδατα στα άστατα νερά των δημοκρατικών πολιτικών και φιλοσόφων. Κι έτσι μαζί με άλλους επιφανείς θεωρητικούς της οικονομίας, όπως οι Τόμας Φέργκιουσον και Νουριέλ Ρουμπινί, βάλθηκαν να εισχωρήσουν ιδεολογικά στα «δημοκρατικά Βαλκάνια»: ο στενός του φίλος Ρουμπινί γίνεται σύμβουλος του τότε πρωθυπουργού Γιώργου Παπανδρέου, ενώ οι ριζοσπάστες αναλυτές της πολιτικής οικονομίας δεν δίνουν μόνο συμβουλές στο ίδρυμά του αλλά καλούν και τον Αλέξη Τσίπρα να συμμετάσχει σε σχετικό πάνελ στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια.

Κι αν ρωτήσει κανείς τον ίδιο τον Σόρος γιατί ενδιαφέρεται τόσο για την Ελλάδα, θα απαντήσει ότι τρέφει γι’ αυτήν το όραμα της «Ανοιχτής Κοινωνίας», όπως αυτή που φανταζόταν από μικρός στα έδρανα του LSE. Εκεί ήταν που πρωτοσυνέλαβε τη σύσταση ενός πολιτικοοικονομικού πλάνου με τις δυο όψεις του ίδιου νομίσματος, την αγαθοεργία και το κέρδος, υπό τις ευλογίες του μεγάλου του μέντορα, φιλοσόφου Καρλ Πόπερ. Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι η υφιστάμενη χρηματοοικονομική συνθήκη είχε προβλεφθεί από τον Σόρος ήδη από τα τέλη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Οσοι έχει τύχει ακόμη και σήμερα να τον επισκεφθούν στο εντυπωσιακό γραφείο του με θέα το Central Park στο Upper East Side του Μανχάταν θα ακούσουν την ίδια θεωρία που έχει ως απαρχή τις αναλύσεις του Πόπερ. Ηταν τότε στα τέλη της δεκαετίας του ’40 που είχαν αρχίσει να αχνοφαίνονται οι νεοφιλελεύθερες θεωρίες μέσα από τις αρχές του επιστημονικού σχετικισμού, διατρανώνοντας ότι οι άναρχες δυνάμεις της φύσης μάς αποκαλύπτουν τις αντίστοιχα άναρχες δυνάμεις που επικρατούν στην παγκόσμια αγορά. Ειδικά σε καπιταλιστικές πόλεις, όπως το Λονδίνο και το Αλντουιτς, εκεί που κατοικοεδρεύουν τα κεντρικά ανήλιαγα κτίρια του London School of Economics όπου φοιτούσε τότε ο Σόρος, είχε γίνει φανερό ότι η κοινωνία χρειαζόταν ευσυνείδητους δρώντες με ελευθερία και δημιουργικότητα σε αντίθεση με την κλειστή μαγική, φυλετική, κολεκτιβιστική κοινωνία (closed tribalistic society), ικανούς να προβλέψουν τις άναρχες τάσεις. Ακολουθώντας τις θεωρητικές αρχές περί «αποσπασματικής κοινωνικής μηχανικής» του Πόπερ, ο Σόρος διέβλεψε ότι οι δρώντες των αγορών δεν λειτουργούν απλώς απρόβλεπτα αλλά και υποκύπτουν σε ψευδαισθήσεις. Αυτό έκανε, όπως υποστηρίζει και ο ίδιος, στην περίπτωση της Μεγάλης Βρετανίας κερδίζοντας δικαιωματικά τον χαρακτηρισμό του ανθρώπου «που ξετίναξε την τράπεζα της Αγγλίας»: δεν σκέφτηκε ως κερδοσκόπος αλλά ως φιλόσοφος. Ο Σόρος πόνταρε στην κατάρρευση της στερλίνας μέσω του Quantum Fund, κερδίζοντας 1 εκατ. δολάρια σε μια βραδιά, τη «Μαύρη Τετάρτη», αναγκάζοντας τη Βρετανία να βγει από τον ευρωπαϊκό μηχανισμό συναλλαγματικών ισοτιμιών επειδή ακριβώς υπολόγισε την επιπόλαιη εμμονή των Βρετανών στον μεγαλοϊδεατισμό τους. Αυτός ήταν, για τον Σόρος, και ο βασικός λόγος που δεν επέτρεψε στους Βρετανούς να υποτιμήσουν το νόμισμά τους προτού να είναι αργά. Εκτοτε το όνομά του θα γινόταν διάσημο ανάμεσα όχι μόνο στους χαρτογιακάδες, αλλά και στα ταμπλόιντ που θα ασχολούνταν πότε με τους τσακωμούς με τις εξωτικές γυναίκες του - άλλοτε με τη Βραζιλιάνα πρωταγωνίστρια σε σαπουνόπερες Αντριάνα Φερέιρ, με την οποία βρίσκονται ακόμη στα δικαστήρια, και άλλοτε με τη σημερινή, κατά 40 χρόνια νεότερη Ταϊλανδέζα σύζυγό του Ταμίκο Μπόλτον, με την οποία τον πάντρεψε ο Στέλιος Ζαβός. Τινάζοντας στον αέρα τη βρετανική οικονομία και αποκτώντας το όνομα του αυτοκράτορα των hedge funds, ο ουγγρικής καταγωγής δισεκατομμυριούχος θα έπαιρνε εκδίκηση για μια χώρα που δεν του επέτρεψε να εξελίξει τις δυνατότητές του, αναγκάζοντάς τον μεταναστεύσει στις Ηνωμένες Πολιτείες το 1956.

Από λούστρος και αχθοφόρος, ΜΕΓΑΛΟΕΠΕΝΔΥΤΗΣ

Ο λόγος που η Βρετανία βρέθηκε στο στόχαστρο της καταιγιστικής κερδοσκοπικής μανίας του Σόρος ίσως έχει να κάνει και με τα ανοιχτά τραύματα που βίωσε όσο διέμενε εκεί ως φοιτητής. Ο ίδιος δηλώνει ότι ίδρυσε αγαθοεργή ιδρύματα επειδή ταλαιπωρήθηκε οικονομικά ως πάμφτωχος φοιτητής, δουλεύοντας ως σερβιτόρος, αχθοφόρος και λούστρος - χωρίς ωστόσο ποτέ να χάσει τον αέρα των καλών τρόπων που τον βοήθησαν να μπει στα μεγάλα σαλόνια, τον οποίο του κληροδότησε ο πατέρας του, ο οποίος αν και υπήρξε για χρόνια έγκλειστος σε γκουλάγκ στη Σιβηρία, πρόλαβε να διατελέσει επιφανής δικηγόρος - εξ ου και ο γιος ανέπτυξε ιδιαίτερη ικανότητα στην παράθεση περίτεχνων επιχειρημάτων. Κάλλιστα θα φανταζόταν κανείς τον Σόρος, όπως έγραφε και σε κείμενό του ο «Independent», με τον γνωστό αριστοκρατικό του αέρα «να πίνει τη σοκολάτα του παίζοντας σκάκι με τον Τρότσκι σε κάποιο βιενέζικο καφέ». Ακόμη όμως κι αν αυτό το φανταστικό σενάριο πόρρω απέχει από την πραγματικότητα, οι επιρροές και οι εμμονές της παιδικής ηλικίας βοήθησαν τον Σόρος να γίνει ο άνθρωπος που πάντα θα θεωρεί ότι τίποτα δεν είναι δεδομένο στη ζωή - ούτε καν ο πλούτος.