Γκάιτνερ: Το σχέδιο των Ευρωπαίων να διώξουν τον Μπερλουσκόνι

Έχει χαρακτηριστεί ως ο πλέον σκληροπυρηνικός υπουργός Οικονομικών της κυβέρνησης Ομπάμα, ως ένας αδίστακτος «κούκλος» με αέρα JFK Junior, αλλά παρ' όλα αυτά ο Γκάιτνερ παραμένει αγαπητός, αρεστός και περιζήτητος στις πολυεθνικές εταιρείες.

Τι αποκαλύπτει όμως, στο νέο του βιβλίο «Stress Test»; 

Ο Τίμοθι Γκάιτνερ ήταν μια ανορθόδοξη επιλογή για Υπουργός Οικονομικών, όπως παραδέχεται και ο ίδιος στο νέο του βιβλίο, που βγήκε πριν λίγες ημέρες στα βιβλιοπωλεία.

Ήδη ο διεθνής τύπος αφιερώνει εκτενή άρθρα για τα απομνημονεύματα του πρώην υπουργού των ΗΠΑ, κυρίως λόγω της αποκάλυψης πως ο γερμανός υπουργός οικονομικών Βολφγκανγκ Σόιμπλε ήθελε να πετάξει την Ελλάδα από την ευρωζώνη.

«Αυτό το βιβλίο είναι μια ιστορία των επιλογών που κάναμε πριν, κατά την διάρκεια και μετά την κρίση. Δεν ήταν όλες οι επιλογές μας σωστές, αλλά αυτή η εξιστόρηση δεν είναι μια "αχ-και-να-με-ακούγανε" ιστορία, γιατί υποστήριξα όσες κινήσεις έγιναν εκείνη την περίοδο. Δεν μπορούσα να υποχρεώσω τους αντιπάλους μας στη Γερουσία ή τους ομόλογους μας στην Ευρώπη να υιοθετήσουν τις προτάσεις μας, αλλά δεν έχασα και πολλές μάχες στην Ομοσπονδία ή τον Λευκό Οίκο. Κάναμε σχεδόν πάντα αυτό που πίστευα ότι ήταν σωστό και απαραίτητο, μέσα στα όρια της δικαιοδοσίας μας εκείνη την στιγμή», εξομολογείται ο Γκάιτνερ.

«Ως το 2009, η κρίση είχε ξεπεραστεί στις ΗΠΑ, αλλά είχα πολλές προκλήσεις να αντιμετωπίσω ακόμα. Έπρεπε να παλέψουμε για εξορθολογισμό στη Wall Street, για να γλυτώσουμε το... «μια από τα ίδια» στο μέλλον. Μετά δυστυχώς η Ευρώπη κατέρρευσε και πέρασα το υπόλοιπο της θητείας μου να προσπαθώ να πείσω τους Ευρωπαίους να αντιμετωπίσουν την κρίση τους πιο επιθετικά».

Από τις πρώτες δύσκολες εργασίες στο ξεκίνημα της δουλειάς του για την αμερικανική κυβέρνηση είναι να φτιάξει αναλύσεις για το τι θα σήμαινε μια ευρωπαϊκή χρηματοπιστωτική ενοποίηση για τους Αμερικανούς. Το Ευρώ ήρθε και μαζί ήρθαν και οι πρώτες αλλαγές στην οικονομία, καθώς και η κρίση. Ήδη από τις αρχές του 2000, έξι χρόνια μετά την οικονομική κρίση στο Μεξικό και την δυσαρέσκεια κάποιων Ευρωπαίων, «με την πρόχειρη βοήθεια του ΔΝΤ», ο Γκάιτνερ ταξιδεύει σε όλο τον κόσμο για να πείσει ηγέτες να δημιουργηθεί ένα νέο ταμείο για τις κρίσεις. «Πολλοί από τους ευρωπαίους ομόλογους μου, με αποκαλούσαν ''Ο Γελαστός Ηγεμόνας''».

Μετά την ανάληψη των καθηκόντων του για την κυβέρνηση Ομπάμα και την κρίση του 2008 στις ΗΠΑ, υπουργός παραδέχεται πως «η αμερικανική οικονομία δεν μπορούσε να γιατρευτεί άμεσα, καθώς η ευρωπαϊκή κρίση, μας "τραβούσε" προς τα κάτω. Ο πυρετός για αυστηρότητα και η χαοτική κατάσταση στη Ευρώπη ήταν τα "aftershocks" της κρίσης και θα αποτελούσαν τα βασικά δράματα για την υπόλοιπη πρώτη θητεία του Obama. (…) εγώ είχα πιαστεί στον ύπνο από το βάθος της ευρωπαϊκής ανοργανωσιάς».

Και φτάνουμε στο 2010 όπου η κρίση στην Ευρώπη βαθαίνει. Σε τηλεφωνικές συσκέψεις των G7 ο Γκάιτνερ προειδοποιεί τους Ευρωπαίους εταίρους ότι πρέπει να σταθούν δίπλα στις ασθενέστερες χώρες.

«Εξαιτίας της Ευρωζώνης και του ενιαίου νομίσματος, οι ασθενέστερες χώρες δεν μπορούσαν να κάνουν υποτίμηση νομίσματος ώστε να "ελαφρύνουν τον πόνο" και να αυξήσουν την ανταγωνιστικότητα, αλλά η δική μου θέση ήταν πως οι ισχυρότερες χώρες της ΕΕ, θα έπρεπε τουλάχιστον να μην προκαλούν περισσότερο πόνο στις ασθενέστερες».

Ο Γκάιτνερ περιγράφει τον Σόιμπλε ως «συγκλονιστική παρουσία- ευθύς, έξυπνος, δυνατός». 

«Στις θέσεις μας όμως ήμασταν πολύ συχνά εντελώς αντίθετοι. Είχε μια πολύ ξεκάθαρη θέση: Η Ελλάδα παραέφαγε, και τώρα έπρεπε να μπει σε αυστηρή δίαιτα», σημειώνει.

Όλη η περιγραφή του Γκάιτνερ, σκιαγραφεί ένα πορτραίτο όπου οι Ευρωπαίοι θα αρχίσουν να δείχνουν την έλλειψη συνεργασίας και την αναποφασιστικότητα τους, καθώς και την ανάγκη τους να τα ρίξουν όλα στην Ελλάδα.

«Δυστυχώς με το που έχτιζαν κάποια εμπιστοσύνη στις αγορές, οι Ευρωπαίοι γρήγορα την διέλυαν, ένα μοτίβο που επανεμφανιζόταν σε όλη την διάρκεια της κρίσης».

Συνάδελφός του από την Ομοσπονδία, η Meg McCullen, είχε χαρακτηριστικά δηλώσει πως «μοιάζει σαν να περιμένουν οι Ευρωπαίοι να βγει ένα λαγός από το καπέλο ως δια μαγείας».

Σε δεύτερη τηλεφωνική σύσκεψη των G7 ο Γκάιτνερ προειδοποιεί: «Τους είπα ότι αυτό που κάνουν είναι καθαρή τρέλα. Θα επισπεύσετε το ''κυνήγι μαγισσών''. Κανένας δεν θα δανείσει σε ευρωπαϊκή κυβέρνηση ή τράπεζα που δείχνει αδυναμία εφόσον πιστεύουν ότι θα βάλετε τα haircuts ως προϋπόθεση για την χρηματική βοήθεια. Υπονομεύετε τις άμυνες σας, και αυτό θα σας στοιχίσει περισσότερα χρήματα μακροπρόθεσμα».

O Τρισέ φαίνεται να συμφωνούσε με τον Γκάιτνερ  και να θεωρεί και αυτός ότι δεν γίνεται οι Ευρωπαίοι να πιέζουν χώρες να φτιάξουν το χρέος τους, ενώ δεν είχαν ακόμα ένα σοβαρό σχέδιο προστασίας για το υπόλοιπο σύστημα. (…) «Δεν σας "παίρνει" να μιλάτε συνεχώς για haircuts τόσο απερίσκεπτα»,  φέρεται να του είπε ο αμερικανός υπουργός.

Εκτός από τις αποκαλύψεις για τις σκέψεις των Ευρωπαίων σε σχέση με την Ελλάδα, και το σχέδιο του Σόιμπλε να μας πετάξει από το ευρώ, ο Γκάιτνερ, αποκαλύπτει και σχέδιο των Ευρωπαίων να βγάλουν τον Μπερλουσκόνι από τη μέση, αλλά και την δυσαρέσκεια με την Μέρκελ.

«Πολλοί Ευρωπαίοι ηγέτες που μιλούσαν συνεχώς με τον Ομπάμα, μας ζητούσαν να παρέμβουμε και να ασκήσουμε πίεση στην Μέρκελ να μην είναι τόσο τσιγγούνα, αλλά και να πούμε σε Ιταλούς και Ισπανούς να αναλάβουν επιτέλους ευθύνες και να σοβαρευτούν. Κάποια στιγμή, μας πλησίασαν κάποιοι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι με σχέδιο εξαναγκασμού του Ιταλού πρωθυπουργού Μπερλουσκόνι σε παραίτηση και να αρνηθούμε την βοήθεια του ΔΝΤ στην Ιταλία, αφού παραιτηθεί. Ενημερώσαμε τον Ομπάμα για αυτή την πρόταση με έκπληξη, αλλά όσο θετικό κι αν ήταν να είχαμε μια πιο ουσιαστική ηγεσία στην Ευρώπη, δεν μπορούσαμε να ανακατευτούμε σε ένα τέτοιο σχέδιο. Τους απάντησα ότι ''δεν μπορούμε να έχουμε το αίμα του στα χέρια μας''. Στο συνέδριο στις Κάννες, ο Πρόεδρος προσπαθούσε να τους πιέσει να σοβαρευτούν και να πάρουν συλλεκτικές αποφάσεις. Το συνέδριο αφορούσε περισσότερο σε πίεση προς τον Μπερλουσκόνι, αλλά και πίεση προς την Μέρκελ και εμείς συνεχίζαμε τις προτάσεις για ουσιαστικό τοίχος προστασίας».

Παρ' όλες τις αντιξοότητες και τις παραδοχές του Γκάιτνερ ότι ήταν μια ανορθόδοξη επιλογή για την θέση που κατείχε, καθώς όπως γράφει ο ίδιος «δεν ήμουν τραπεζίτης, δεν ήμουν οικονομολόγος, δεν ήμουν πολιτικός, δεν ήμουν καν Δημοκρατικός. Ήμουν ανεξάρτητος και το προφίλ μου δεν ταίριαζε με το στυλ "Ελπίδα και Αλλαγή" της καμπάνιας του Ομπάμα», φαίνεται ότι κέρδιζε την εμπιστοσύνη του αμερικανού Προέδρου.

Ο Ομπάμα τον διάλεξε, γνωρίζοντας τον μόλις τρεις μήνες. Και τα προβλήματα πριν φτάσουν στην Ευρώπη, είχαν ξεκινήσει στις ΗΠΑ. Την πρώτη του ημέρα στο νέο του πόστο, εν μέσω της αμερικανικής οικονομικής κρίσης, ο Γκάιτνερ ξεκίνησε την ενημέρωση λέγοντας στον Ομπάμα: «Τώρα που είμαι επίσημα υπεύθυνος, θα σας πω πόσο άσχημα είναι τα πράγματα. Δεκάδες "βόμβες" που έπρεπε να απενεργοποιηθούν, κυρίως μεγάλα τραπεζικά ιδρύματα που ήταν βουτηγμένα στο χρέος και για να σωθούν χρειάζονταν τουλάχιστον 700 δισ. δολάρια σύμφωνα με εκτιμήσεις των συναδέλφων μου», λέει ο πρώην υπουργός.

Σύμφωνα με την διήγηση του Γκάιτνερ, o Ομπάμα ήθελε να φτάσει το μαχαίρι στο κόκαλο και να διορθώσει άμεσα την ζημιά, τιμωρώντας τους χρηματιστές, αλλά έγινε λίγο πιο «μαλακός» στην αντιμετώπιση της Wall Street, καθώς όλοι τον συμβούλευαν να μην διαλύσει το σύστημα και προκαλέσει πανικό στις διεθνείς αγορές.

Το πρώτο έτος διαχείρισης της αμερικανικής κρίσης δεν ήταν τόσο καλό για τον Γκάιτνερ, καθώς οι περισσότεροι αναλυτές τον αποκαλούσαν αποτυχία, ένα παιδί των τραπεζών που ήθελε απλά να τις... νταντέψει. «Χαρακτηριστικά θυμάμαι τον Τζόζεφ Στίγκλιτς, τον οικονομολόγο της ''World Bank'' να λέει για τις αποφάσεις μου ''οι τράπεζες κερδίζουν, οι επενδυτές κερδίζουν -και οι φορολογούμενοι χάνουν''».

Ο Γκάιτνερ παραδέχεται ότι δεν χειρίστηκε τις αγορές όπως έπρεπε και αναγνωρίζει τα λάθη του, λέγοντας πως «δεν υπήρχε τίποτα το σεμνό στην κρίση που περάσαμε». Αναφέροντας παραδείγματα φίλων του που έχασαν σπίτια και δουλειές, δηλώνει πως ένιωθε ότι δεν τους προστάτεψε. «Έβλεπα στα μάτια τους την λύπη και την απορία "γιατί δεν το σταμάτησες αυτό;"»

Στο βιβλίο, σύμφωνα με τον Γκάιτνερ  αποκαλύπτονται όλα.

«Οταν γνώρισα την Barbara Streisand σε ένα δείπνο διασημοτήτων που στηρίζουν τον Πρόεδρο, μου είπε "κύριε υπουργέ όταν σας βλέπω στην τηλεόραση έχω την αίσθηση ότι μας κρύβετε πράγματα". Γέλασα και της απάντησα "Πού να ήξερες"»... «Με αυτό το βιβλίο αυτό αλλάζει».

Από τις εξιστορήσεις για τα παιδικά του χρόνια στο Manhattan - λόγω δουλειάς του πατέρα του ο Γκάιτνερ  βρέθηκε στη Ζιμπάμπουε, την Ζάμπια, την Ινδία και την Ταϊλάνδη - μέχρι και την επιστροφή στην Αμερική και μετά την μετοίκηση του στην Κίνα για σπουδές όπου γνωρίζει και την μέλλουσα σύζυγο του, το βιβλίο αυτό είναι ένα ψυχογράφημα ενός φαινομενικά ρομαντικού και έντιμου ανθρώπου.

Από την Κίνα απόφοιτοι πια μαζί με τη σύζυγό του Carole, και ενώ είχαν σχέδια και οι δύο για καριέρες σε άλλα μέρη, τα άλλαξαν καθώς όπως παραδέχεται ο υπουργός «Δεν ήξερα τι ήθελα να κάνω αλλά ήξερα σίγουρα ότι ήθελα να είμαι για πάντα μαζί της». Η περιγραφή της γυναίκας του είναι μια ερωτική εξομολόγηση με το γάντι.

Η πρώτη του δουλειά μετά το μήνα του μέλιτος στη Γαλλία με τη σύζυγό του, ήταν να δουλεύει για τον Κίσινγκερ, ως ειδικός στις ασιατικές οικονομίες. Συνέχισε δουλεύοντας για το Δημόσιο, ως αναλυτής ξένων οικονομιών. Μετατέθηκε στο Τόκιο,εκεί όπου έγινε και πατέρας, δηλώνοντας αφοπλιστικά:  «Δεν ήμουν καθόλου προετοιμασμένος με τη γλώσσα όταν πήγαμε στο νοσοκομείο και αν και γελάμε με τη σύζυγό μου τώρα, καταλαβαίνω ότι η δουλειά μου πολλές φορές μπήκε μπροστά από τις υποχρεώσεις μου ως οικογενειάρχης».

Η ομαδική δουλειά, οι κόντρες, τα παρασκήνια μεταξύ Γερουσιαστών, εταιρειών, υποστηρικτών και υπαλλήλων του Ομπάμα περιγράφονται από τον Γκάιτνερ απλά και λιτά, σαν δεδομένα.

 Είναι μια ενδιαφέρουσα ανάλυση του πως λειτουργεί το πολιτικό αμερικανικό σύστημα, αν και ειπωμένη σε «λάιτ» μορφή. Όσο για τους Ευρωπαίους... δεν τους χαρίζεται, παρουσιάζοντας ένα προφίλ ενός υπουργού που συμπονεί τις αδύναμες χώρες όπως η Ελλάδα, όχι μόνο λόγω συναισθηματισμού και αμερικανικού «team spirit», αλλά και γιατί γνώριζε καλά ότι δεν συμφέρει κανέναν να βυθιστούν περισσότερο στην κρίση οι αδύναμοι κρίκοι της Ευρώπης.

Και όμως, σύμφωνα με τον Γκάιτνερ, οι Ευρωπαίοι δεν τον άκουσαν... και το βιβλίο του βγαίνει το 2014, με την Ευρώπη να είναι ακόμη σε ένα «bloody mess», όπως ο ίδιος το αποκαλεί. Ο «Ρομπεν των Δασών» πιθανώς να είναι τελικά Αμερικανοί...