Κώστας Λαπαβίτσας: Το βιβλίο, η έξοδος από το ευρώ και οι εσωτερικές κόντρες

Η Μάρω Δούκα δεν είναι μόνο μια υπέροχη συγγραφέας αλλά και από τις πένες που έχει αγαπήσει η Αριστερά αφού ξέρει μαζί με ιστορικά στοιχεία να αναδεικνύει τη βαθιά ανθρώπινη φύση. Στο τελευταίο της βιβλίο με το συμβολικό τίτλο “Έλα να πούμε ψέματα” η Δούκα αναδεικνύει τις αιώνιες συγκρούσεις ανάμεσα σε δυο κρητικές οικογένειες με σκηνικό τα υπέροχα Χανιά. Η γνωστή συγγραφέας θυμίζει, δηλαδή, πως το προσωπικό εμπλέκεται με το πολιτικό και πως οι κόντρες είναι ο μοχλός της ιστορίας-κι άλλα τόσα που αγάπησε ο Μαρξ και έζησαν στο πετσί τους οι εγχώριοι θιασώτες της Αριστεράς. Για αυτούς ακριβώς τους λόγους η εφημερίδα “Αυγή” επέλεξε την παρουσίαση του βιβλίου της Μάρω Δούκα για κεντρική στις σελίδες των πολιτιστικών της την περασμένη βδομάδα. Λεπτομέρεια θα πει κανείς, κι ίσως να ήταν, αν την ίδια μέρα δεν παρουσίαζε ένα άλλο βιβλίο ένας από τους επιφανέστερους οικονομολόγους του ΣΥΡΙΖΑ- ο Κώστας Λαπαβίτσας (η δική του αναγγελία ήταν μάλλον τριτεύουσα για τη γνωστή εφημερίδα της αριστεράς).

Ούτε είναι πάλι τυχαίο που τα πρωτοκλασάτα στελέχη-αν υφίσταται τέτοιος όρος για την Αριστερά-προτίμησαν την παρουσίαση του βιβλίου της Δούκα στις 'Πλειάδες' από αυτή των εκδόσεων Λιβάνη. Ενδεχομένως να σκέφτηκαν ότι η παρουσία τους στη Στοά του Βιβλίου θα έδινε το στίγμα μιας άτυπης συμπαράστασης σε μια κόντρα που σοβεί ανάμεσα στον γνωστό οικονομολόγο και την ηγεσία του Σύριζα εδώ και καιρό. Ωστόσο ήταν αρκετή μια δήλωση εκ μέρους του εκπροσώπου του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης σε μεγάλο τηλεοπτικό σταθμό για να εξωθηθούν τα πράγματα στα άκρα και μάλιστα εν μια νυχτί. Η δημόσια παραδοχή του Πάνου Σκουρλέτη ότι ο Κώστας Λαπαβίτσας ανήκει σε εχθρικό μέτωπο επέφερε ένα φαύλο κύκλο αντιδράσεων στο εσωτερικό του Σύριζα. “Ο Λαπαβίτσας είναι ένας άνθρωπος που έχει ασκήσει δριμύτατη κριτική στο πρόγραμμα μας και σε ο,τι έχουμε πει. Διαφωνεί με όλη την ανάλυση που κάνουμε στο ζήτημα της κρίσης” υποστήριξε ο στενός συνεργάτης του Αλέξη Τσίπρα τονίζοντας επίσης ότι οι πολιτικές επιλογές του επιφανούς οικονομολόγου προσιδιάζουν σε εκείνες του Αλαβάνου. Πρώτος ανέλαβε να υπερασπιστεί τον στενό του φίλο και συνεργάτη ο επίσης διαπρεπής καθηγητής του πανεπιστημίου του Λονδίνου- ο οποίος προλογίζει και το βιβλίο του-Στάθης Κουβελάκης γράφοντας σε σχετική ανάρτησή του στο facebook: “Α, ώστε ο Λαπαβίτσας είχε 'υποστηρίξει τον κύριο Αλαβάνο'....πότε αλήθεια; Και τότε προς η συζήτηση τον περασμένο Απρίλη να συμπεριληφθεί στο ευρωψηφοδέλτιο του Σύριζα; Και προς τι η άρνηση αναγνώρισης της πραγματικότητας ότι ανάμεσα στις 'δυνάμεις της Αριστεράς που έχουν μια άλλη αντίληψη για την Ευρώπη' συγκαταλέγονται και δυνάμεις του Σύριζα (κατά κύριο λόγο προερχόμενες από το πρώην κόμμα του Π.Σκουρλέτη, δλδ τον Συνασπισμό); Τόσο δύσκολο είναι να αποδεχθεί κανείς ότι υπάρχει κι αυτό που λέμε 'κριτική στήριξη του Σύριζα' που είναι ακριβώς η πάγια θέση του Σύριζα;' που είναι ακριβώς η πάγια θέση του Σύριζα (κατά κύριο λόγο προερχόμενες από το πρώην κόμμα του Π.Σκουρλέτη δλδ τον Συνασπισμό; Τόσο δύσκολο είναι να αποδεχθεί κανείς ότι υπάρχει αυτό που λέμε 'κριτική στήριξη του Σύριζα', που είναι ακριβώς η θέση του Κώστα Λαπαβίτσα; Αυτού του είδους η αντιπαράθεση πέρα από το οτι δείχνει κάποιο εκνευρισμό, δεν βοηθάει τη διαπάλη απόψεων που είτε μας αρέσει είτε όχι υπάρχει” υποστήριζε στα κοινωνικά δίκτυα με τρόπο κατηγορηματικό ο Στάθης Κουβελάκης. Για την πλευρά Λαπαβίτσα η έξοδος από το ευρώ δεν είναι, ως γνωστόν, εξωλογικό σενάριο αλλά απτή πραγματικότητα. 

Μπορεί μάλιστα, όπως τόνισε και κατά την παρουσίαση του βιβλίου του ο γνωστός οικονομολόγος “να είναι απόλυτα διαχειρίσιμη” και να μην αποκλείεται ως ενδεχόμενο κατά τις διαπραγματεύσεις. “Δεν πρέπει να φοβόμαστε το όπλο πάνω στο τραπέζι” επέμενε ο Κώστας Λαπαβίτσας-κάτι που έχει υποστηρίξει με άλλο τρόπο στο παρελθόν με άλλο τρόπο ο Βαρουφάκης επιμένοντας ότι οι διαπραγματεύσεις πρέπει να λαμβάνουν υπόψιν όλα τα σενάρια. Είναι σημαντικό να υπάρχει “Plano B” επιμένει η πλευρά της εξόδου από το ευρώ κι ίσως γι αυτό να βρίσκουν τους υποστηριχτές του “Σχεδίου Β” του Αλαβάνου στο πλευρό τους. Φρόντισαν μάλιστα πολλοί από αυτούς να δώσουν δυναμικά το παρών κατά τη δυναμική παρουσίαση την οποία προλόγισε δίνοντας το ριζοσπαστικό στίγμα ο ίδιος ο εκδότης Ηλίας Λιβάνης. 

Στην πρώτη σειρά κάθονταν ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του Σύριζα Παναγιώτης Λαφαζάνης, οι βουλευτές Δημήτρης Στρατούλης, Αλέξης Μητρόπουλος και Δημήτρης Τσουκαλάς αλλά και οι υποψήφιοι ευρωβουλευτές Δέσποινα Σπανού και Γιάννης Τόλιος (ανήκοντες και οι δυο στην Πλατφόρμα). Κάπου στο βάθος πρωταγωνιστούσε και μια άλλη μεγάλη “αδικημένη” του ΣΥΡΙΖΑ-ειδικά όσον αφορά το θέμα της Δημαρχίας η Ελένη Πορτάλιου- και άλλα μέλη της Ανοιχτής Πόλης. Και παρότι η παρουσίαση είχε δυναμικό χαρακτήρα με την αίθουσα να είναι ασφυχτικά γεμάτη, δεν είχε τη δοξασμένη και εγνωσμένη αίγλη-ίσως και χαρμόσυνη διάθεση-που είχαν οι πανηγυρικές παρουσιάσεις του βιβλίου της Ρένας Δούρου με τον Μανώλη Γλέζου.

Ενώ δηλαδή στην παρουσίαση του βιβλίου του τελευταίου έρρεαν άφθονες οι ρακές και ακούγονταν χαρμόσυνα τα βιολιά, εδώ ο ρεαλισμός των πολιτικών θέσεων δεν επέτρεπε πανηγυρικά άλματα. Ίσως να ήταν και η είδηση για την ψήφο εμπιστοσύνης εκ μέρους της κυβέρνησης που είχε δημιουργήσει επιπλέον αναταραχή στο εσωτερικό της αίθουσας. Πάντως είναι μάλλον η μόνη σύναξη που έχει πραγματοποιηθεί τον τελευταίο καιρό και θυμίζει τις αλησμόνητες εποχές του μικρού ακτιβιστικού κόμματος του 3%. Μπορεί τώρα για παράδειγμα ο Αντώνης Νταβανέλος- από τους πρωτεργάτες και μπροστάρηδες του κινήματος και του χώρου- να είναι μέλος της Πολιτικής Γραμματείας αλλά καμία σχέση δεν έχει με τη γενικότερη παρουσία της σημερινής διευρυμένης σύνθεσης του Σύριζα. Τα νέα υβριδικά μορφώματα που έχουν παρεισφρήσει στο κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης δεν έχουν σχέση με τις εποχές του ΠΑΣΑ-των ανθρώπων που είχαν πάρει την πρωτοβουλία για συνένωση της Αριστεράς και οι οποίοι έδωσαν δυναμικό παρών στην εκδήλωση του Λαπαβίτσα. Η μόνη περίπτωση, για παράδειγμα, να δεις μέλη του Ανταρσύα σε εκδήλωση του Σύριζα είναι προφανώς εδώ. 

“Το πρόγραμμα του Σύριζα μοιάζει με οδηγό σε δημοπρασία”

Ακόμη πάντως κι αν δεν υπήρχε η δημόσια τοποθέτηση του Σκουρλέτη, είναι βέβαιο ότι ο γνωστός οικονομολόγος με έδρα το Λονδίνο θα επέμενε στην έντονη έως και δριμεία κριτική του στο πρόγραμμα του Σύριζα. Μόνο που τώρα η κριτική δεν μένει μόνο στο πλαίσιο της κριτικής ως προς το οικονομικό αποτέλεσμα αλλά είναι ποτισμένη από διάχυτη ειρωνεία και δηκτική αποστασιοποίηση: “Τα προγράμματα που χαράζουμε στην Ελλάδα μοιάζουν με αυτά που σκαρφίζονταν κάποτε οι ηγεμόνες των παραδουνάβιων περιοχών: όσο μικρότερη η χώρα, τόσο μεγαλύτερο το πρόγραμμα” είπε στην παρουσίαση του βιβλίου ρίχνοντας άμεσα τα βέλη στις “κοστολογημένες” εκτιμήσεις του προγράμματος του Σύριζα. “Χανόμαστε σε ανούσιες λεπτομέρειες και παραμέτρους καταγράφοντας ένα πρόγραμμα που μοιάζει με οδηγό σε δημοπρασία. Ενώ τα προγράμματα χρειάζονται σαφείς απαντήσεις και ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα 1, 2, 3 άντε το πολύ 4 σημείων. Εγώ ξέρω να σας πω το πρόγραμμα που θα χάρασσα εγώ. Τα υπόλοιπα αφήστε τα στον Σύριζα”.

Κάτι αντίστοιχο είχε γράψει αρκετές μέρες πριν ο ίδιος στο press project: “Οι οικονομικές προτάσεις που παρουσίασε ο ΣΥΡΙΖΑ μπορούν να θεωρηθούν ως προγραμματικές από ένα κόμμα που διεκδικεί την εξουσία, δε συνιστούν όμως σε καμία περίπτωση πρόγραμμα”. Το πρόγραμμα στο οποίο εμμένει ο ίδιος μέσα από το βιβλίο του επικεντρώνεται σε πέντε βασικές παραμέτρους που αναφέρονται στην αντιμετώπιση του δημοσίου χρέους, άρση της λιτότητας και αναπροσαρμογή της δημοσιονομικής πολιτικής με στόχο τη μείωση της ανεργίας, αναπροσαρμογή των δημόσιων οικονομικών και εγκατάλειψη της επιδίωξης πλεονασματικών ή ισοσκελισμένων προϋπολογισμών καθώς και παρέμβαση του δημοσίου στην ιδιοκτησία και στον έλεγχο των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων. Παρότι κάποτε οι θέσεις του αυτές ταυτίζονταν με αυτές του Σύριζα, σήμερα φαίνονται-κι ύστερα από την πρόσφατη διακήρυξη της ΔΕΘ-σε μεγάλο βαθμό να αποκλίνουν. Αντί, φερ'ειπείν αυτή τη στιγμή ο Σύριζα να μιλάει για δημόσια παρέμβαση στο θέμα των τραπεζών, ο Στάθης Κουβελάκης επιμένει ότι μιλάει απλώς “δημόσιο έλεγχο”0 χωρίς να θέτει καν θέμα ιδιοκτησίας. 

Πάντως οι φίλοι και υποστηριχτές του Λαπαβίτσα και δραστήρια μέλη μέσα στο Σύριζα έσπευσαν να τον υπερασπιστούν δυναμικά μέσα από τα δίκτυα κοινωνικής δικτύωσης: “Επειδή ο Σκουρλέτης κάνει σαν να ξέρει τον Λαπαβίτσα ας του θυμίσουμε πως είναι αυτός που είχε δημοσιεύσει δήλωση στήριξης του προς τον ΣΥΡΙΖΑ προεκλογικά, ενώ στις 16 Ιούνη μια μέρα πριν παό τις εκλογές φιλοξένησε τη συνέντευξη του από τον ίδιο τον διευθυντή της εφημερίδας Νίκο Φίλη. Όσο και αν διαφωνεί κάποιος με την ανάλυση και τις θέσεις που διατυπώνει ο Λαπαβίτσας οφείλει να του αναγνωρίσει στήριξη και συνέπεια”. Κάποιοι άλλοι επιμένουν ότι η “ηγεσία δεν μπορεί να σνομπάρει ένα μεγάλο ποσοστό του ΣΥΡΙΖΑ που ασπάζεται τις θέσεις του Λαπαβίτσα επειδή φοβάται το πολιτικό κόστος” αφήνοντας έτσι αιχμές για επίφοβο λαϊκισμό εκ μέρους της ηγεσίας που φοβάται να στηρίξει το σενάριο της δραχμής. Επειδή ακριβώς ο κόσμος φοβάται την έξοδο από το ευρώ, αυτό είναι κάτι που δεν τίθεται ούτε καν ως ενδεχόμενο στο λεξιλόγιο του Σύριζα.

Ωστόσο οι θιασώτες των θεωριών Λαπαβίτσα επιμένουν ότι ο διαπρεπής οικονομολόγος “δεν προέκυψε από το πουθενά καθώς είναι εκφραστής ενός ρεύματος ευρωσκεπτικισμού και κριτικής προς το ευρώ που αναπτύσσεται τα τελευταία χρόνια στην ελληνική κοινωνία”. Άρθρα του Λαπαβίτσα ο οποίος έχει ειδίκευση στην οικονομία της Ιαπωνίας-φιλοξενούνται συχνά πυκνά στην Guardian και σε άλλα γνωστά μέσα ίσως και λόγο της έντονης ευρωσκεπτικιστικής τάσης που χαρακτηρίζει τους Βρετανούς. Το δίλημμα πάντως επιστροφή στο ευρώ ή υπό όρους διαπραγμάτευση σίγουρα θα βασανίζει τον Σύριζα για καιρό και θα πρέπει προφανώς να λυθεί προτού προλάβουν οι ευρωπαϊκές ή εσωτερικές εξελίξεις.