Οι επώδυνες αλλαγές που επιφυλάσσει το 2015 για συντάξεις και εφάπαξ

Aνατροπές που θα οδηγήσουν σε μειώσεις συντάξεων κυρίων, επικουρικών καθώς και του εφάπαξ επιφυλάσσει το 2015 για περίπου δύο εκατομμύρια συνταξιούχους. Ορισμένες από τις ρυθμίσεις που θα αρχίσουν να εφαρμόζονται μετά τις εκλογές απορρέουν από τους μνημονιακούς νόμους που έχουν ψηφιστεί τα προηγούμενα χρόνια ενώ οι συντάξεις θα επηρεαστούν το 2015 και από παλαιότερους νόμους που έχουν τεθεί σε εφαρμογή  πριν από την κρίση.  

Υπενθυμίζουμε ότι η διαπραγμάτευση δεν έχει κλείσει και αναμένονται να συμφωνηθούν έξτρα ανατροπές σε συντάξεις και όρια ηλικίας που θα επιβαρύνουν τους ασφαλισμένους.

Πάντως, με τα δεδομένα που έχουμε μέχρι αυτή τη στιγμή το 2015 θα εφαρμοστούν οι εξής αλλαγές:

1. Νέος τρόπος υπολογισμού της κύριας σύνταξης. Οι αλλαγές αυτές προβλέπονται στο νόμο 3863/2010 και αφορούν όσους θεμελιώνουν δικαίωμα από τη νέα χρονιά και μετά. Συγκεκριμένα, θα εφαρμοστεί ένα μεικτό σύστημα σύμφωνα με το οποίο τα χρόνια ασφάλισης μέχρι το τέλος του 2010 θα υπολογιστούν με βάση τον «παλαιό» τρόπο. Για παράδειγμα στο ΙΚΑ θα μετρήσει η καλύτερη πενταετία της τελευταίας δεκαετίας.

-Τα χρόνια ασφάλισης μετά την 1η Ιανουαρίου 2011 θα υπολογιστούν με το νέο σύστημα, δηλαδή το άθροισμα βασικής και αναλογικής σύνταξης. Η βασική σύνταξη τη νέα χρονιά διαμορφώνεται στα 360 ευρώ, ενώ η αναλογική σύνταξη εξαρτάται από τα έτη ασφάλισης και το μισθό.

- Τα δύο αυτά ποσά θα προστεθούν και θα προκύψει η τελική σύνταξη.

Για περίπου 150.000 ασφαλισμένους που έχουν θεμελιώσει δικαίωμα (έτη ασφάλισης και όριο ηλικίας) αλλά θα βγουν στη σύνταξη τα επόμενα χρόνια παραμένει σε ισχύ ο παλαιός τρόπος υπολογισμού (δηλαδή δεν θα έχουν καμία επίπτωση στη σύνταξη),

2. Επιβολή ρήτρας μηδενικού ελλείμματος στα επικουρικά ταμεία. Το μέτρο εφαρμόστηκε για πρώτη φορά τον Ιούλιο στο ΕΤΕΑ, όπου υπήρξε μείωση των επικουρικών συντάξεων κατά 5.2%. Τη νέα χρονιά θα εφαρμόζεται σε όλα τα ταμεία, τα οποία είναι υποχρεωμένα να  περνούν κάθε τρίμηνο από τον έλεγχο της Εθνικής Αναλογιστικής Αρχής. Η Τρόικα απαιτεί   με βάση τη ρήτρα μηδενικού ελλείμματος  τα ταμεία να κλείνουν τον ισολογισμό του έτους ισοσκελισμένο ώστε να μη δημιουργούνται ελλείμματα και να μη χρειάζεται κρατική χρηματοδότηση. Ουσιαστικά κάθε φορά που θα προκύπτει έλλειμμα θα πρέπει να μειώνονται οι συντάξεις.

Για τον καθορισμό των επικουρικών συντάξεων (ν.4052/2012) θα λαμβάνονται υπόψη  τα δημογραφικά δεδομένα από επίσημους πίνακες θνησιμότητας, επιβάλλεται συντελεστής βιωσιμότητας ο οποίος θα αναπροσαρμόζεται σε ετήσια βάση ενώ τιμωρούνται με «ποινή» περαιτέρω μείωσης όσοι δηλώσουν ότι επιθυμούν μετά το θάνατό τους η σύνταξη να μεταβιβαστεί στη σύζυγο ή στα παιδιά τους. 

Ειδικά για τους 1.050.000 συνταξιούχους τους Ενιαίου Ταμείου  Επικουρικής Ασφάλισης (ΕΤΕΑ) προβλέπεται σύμφωνα με τους ειδικού μείωση πάνω από 10% στις επικουρικές συντάξεις το 2015.

3. Αλλαγές στο εφάπαξ. Διαφορετικές «ταχύτητες» ισχύουν για τον υπολογισμό του εφάπαξ. Για παράδειγμα στο δημόσιο όσοι υπέβαλαν τα χαρτιά τους μέχρι και τον Αύγουστο του 2013 δεν θα έχουν καμία αλλαγή στο καταβαλλόμενο ποσό (που κατά μέσο όρο διαμορφώνεται στα 29.000 ευρώ).  Αυτή η κατηγορία εμφανίζεται μάλιστα διπλά ικανοποιημένη  αφού πρόσφατα εισέπραξε και την εφάπαξ παροχή μετά από πολύμηνη αναμονή λόγω της έξτρα χρηματοδότησης που έλαβε  το ταμείο πρόνοιας του δημοσίου.

Συγκεκριμένα, μέσα σε δύο μήνες ( Νοέμβριος - Δεκέμβριος) εκδόθηκαν εντάλματα για την πληρωμή 10.000 δικαιούχων εφάπαξ  οι οποίοι αποχώρησαν πριν από την 31 Αυγούστου  του 2013 ενώ η συνταξιοδοτική τους απόφαση εκδόθηκε πριν από το τέλος Φεβρουαρίου 2014.
Ωστόσο όσοι υπέβαλλαν αίτηση συνταξιοδότησης από το Σεπτέμβριο του 2013 και μετά θα δουν το εφάπαξ τους να συρρικνώνεται δραματικά καθώς θα υπολογίζεται βάσει μαθηματικού τύπου ( συντελεστής βιωσιμότητας)  ο οποίος θα «διορθώσει» συμπιέζοντας προς τα κάτω τις μεγάλες αναντιστοιχίες εισφορών και παροχών που εντοπίστηκαν στα περισσότερα ταμεία.

Οι επόμενοι δικαιούχοι βρίσκονται κυριολεκτικά στον αέρα καθώς δε γνωρίζουν όχι μόνο πότε θα πάρουν το εφάπαξ αλλά και το ποσό που θα εισπράξουν. Εκτιμάται ότι οι νέες ημερομηνίες καταβολής θα ανακοινωθούν από τον Ιούνιο του 2015. Να σημειωθεί ότι όσοι αποχώρησαν μετά τον Αύγουστο του 2013, θα λάβουν μειωμένο εφάπαξ έως και 30% , όπως εκτιμούν οι ειδικοί στην ασφάλιση.

Το νέο σύστημα  υπολογισμού βάσει του μαθηματικού τύπου ( συντελεστής βιωσιμότητας)   που θα εφαρμοστεί σε όλα τα ταμεία εφάπαξ  από την 1/1/2015 δεν έχει γίνει ακόμα γνωστό παρά τα αιτήματα που έχουν σταλεί  στην Εθνική Αναλογιστική Αρχή η οποία είναι υπεύθυνη για τον υπολογισμό της παροχής βάσει ορισμένων παραμέτρων.  Είναι φανερό ότι η καθυστέρηση των ανακοινώσεων  ήταν η καλύτερη μέθοδος για να μη χαλάσει το εύθραυστο πολιτικό κλίμα. Ωστόσο η νέα κυβέρνηση που θα αναδειχθεί θα πρέπει να ξεκαθαρίσει το θέμα. 

Τα ταμεία πρόνοιας θα λειτουργούν πλέον με βάση το διανεμητικό σύστημα προκαθορισμένων εισφορών με νοητή κεφαλαιοποίηση. Το ύψος του εφάπαξ στο εξής θα καθορίζεται όχι μόνο από το ύψος των εισφορών που έχουν καταβληθεί, τα χρόνια υπηρεσίας του και το επίπεδο εκπαίδευσης του υπαλλήλου αλλά και από τον αριθμό των ασφαλισμένων που βγαίνουν στη σύνταξη στη συγκεκριμένη χρονιά.

Ο νέος μαθηματικός τύπος θα «επεκταθεί» τη νέα χρονιά και στους φορείς πρόνοιας του ιδιωτικού τομέα. Επιπλέον ,στους φορείς πρόνοιας δημιουργούνται «ατομικές μερίδες» στις οποίες τηρούνται οι ασφαλιστικές εισφορές που καταβάλλονται για κάθε ασφαλισμένο.

4. Παρεμβάσεις στα μερίσματα. Μπορεί η έξτρα χρηματοδότηση να «ξεπάγωσε» την καταβολή των μερισμάτων αλλά το ύψος της παροχής αναμένεται το 2015 να μειωθεί καθώς θα εφαρμοστεί η ρήτρα μηδενικού ελλείμματος και στα μετοχικά ταμεία.

5. Αύξηση του ορίου ηλικίας των ασφαλισμένων στο ΙΚΑ με 10.500 ημέρες ασφάλισης εκ των οποίων 7.500 στα βαρέα και ανθυγιεινά. Όσοι ασφαλισμένοι θεμελιώσουν δικαίωμα τη νέα χρονιά δικαιούνται πλήρη σύνταξη στα 62 και μειωμένη στα 60. Προσοχή για τα 10.500 μπορούν να χρησιμοποιηθούν πλασματικοί χρόνοι. Ωστόσο για τα 7.500 βαρέα ένσημα δεν μπορεί να γίνει εξαγορά.

6. Αύξηση του ορίου ηλικίας των γυναικών στο ΙΚΑ, που έχουν 10.000 ημέρες ασφάλισης Από το 2011 ξεκίνησε τόσο η αύξηση των ημερών ασφάλισης όσο και του ορίου ηλικίας. Τη νέα χρονιά απαιτούνται 12.000 ημέρες ασφάλισης και το 61ο έτος για μειωμένη σύνταξη. Να σημειωθεί πως για τη λήψη της μειωμένης σύνταξης εξακολουθεί να ισχύει η προϋπόθεση συμπλήρωσης 100 ημερών πραγματικής ασφάλισης κατ’ έτος την τελευταία 5ετία. Το όριο ηλικίας για πλήρη σύνταξη παραμένει στο 62ο έτος.

7. Μείωση κατά 4% του ποσού της βασικής σύνταξης του ΟΓΑ. Με βάση όσα προβλέπονται στο Ν. 2458/97 όσοι συνταξιοδοτηθούν από τον Κλάδο Κύριας Ασφάλισης του Οργανισμού το 2015 θα λάβουν 4% μικρότερη βασική σύνταξη, σε σχέση με εκείνη που λαμβάνουν όσοι συνταξιοδοτήθηκαν το 2014.

Πρόκειται για τη μείωση της βασικής σύνταξης που ξεκίνησε το 2003 και θα ολοκληρωθεί το 2026 με ποσοστό 4% κάθε χρόνο. Εκείνοι επομένως που συνταξιοδοτήθηκαν το 2015 θα λάβουν μειωμένη βασική σύνταξη κατά 52 %.

Ωστόσο η βασική σύνταξη του ΟΓΑ αναπληρώνεται από την κύρια σύνταξη για την οποία έχουν καταβληθεί οι σχετικές εισφορές και δεν επέρχεται ουσιαστική μείωση στο τελικό ποσό.

8. Μείωση κατά μία ποσοστιαία μονάδα του ποσοστού αναπλήρωσης για τις συντάξεις του δημοσίου και των ειδικών ταμείων (με βάση το νόμο 3029/02). Συγκεκριμένα το ποσοστό αναπλήρωσης έχει αρχίσει από το 2008 να μειώνεται για κάθε χρόνο για τους αποχωρούντες μετά την ημερομηνία αυτή και μετά.

9. Αύξηση χρόνου ασφάλισης για συνταξιοδότηση χωρίς όριο ηλικίας των ένστολων. Οι ένστολοι που θα θεμελιώσουν δικαίωμα συμπληρώνοντας 24, 6 πραγματικά έτη ασφάλισης από τη νέα χρονιά δικαιούνται πλήρη σύνταξη είτε συμπληρώνοντας το 60ο έτος είτε με συνολικά 40 έτη ανεξαρτήτως ηλικίας. Στα 40 έτη μπορούν να προσμετρηθούν ο πραγματικός χρόνος ασφάλισης, ο πλασματικός του στρατούς (όχι οι πλασματικοί χρόνοι των τέκνων ή των σπουδών) καθώς επίσης και η πλασματική 5ετία. Το ίδιο συμβαίνει και για τριτέκνους ενστόλους που χάνουν το ειδικό καθεστώς της συνταξιοδότησής τους.

10. Αλλαγές στα κριτήρια χορήγησης του ΕΚΑΣ στους χαμηλοσυνταξιούχους. Το θέμα παραμένει ανοιχτό όσο διαρκεί η διαπραγμάτευση. Η Τρόικα έχει ζητήσει την ενσωμάτωση του επιδόματος στο ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα ενώ η ελληνική πλευρά έχει προτείνει να γίνουν αυστηρότερες οι εισοδηματικές προϋποθέσεις.