ΔΝΤ: Η μείωση του δημόσιου χρέους δεν είναι πάντα συνετή

Το δημόσιο χρέος των πλούσιων χωρών εκτοξεύτηκε σε δυσθεώρητα ύψη μεταξύ 2007 και 2012, σημειώνοντας αύξηση από το μέσο όρο του 53% του ΑΕΠ σε σχεδόν 80%, επισημαίνει σε σημερινό άρθρο της η εφημερίδα Economist.

«Μερικοί άνθρωποι πιστεύουν ότι αυτό είναι πρόβλημα και ισχυρίζονται ότι οι κυβερνήσεις πρέπει να κάνουν ό,τι μπορούν για να το μειώσουν. Ωστόσο αυτή η άποψη έχει αμφισβητηθεί από μία πρόσφατη έκθεση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, η οποία υποδηλώνει ότι η «αποπληρωμή του χρέους» (ή, όπως το περιέγραψε ο Βρετανός υπουργός οικονομικών Τζορτζ Όσμπορν, «η επιδιόρθωση της οροφής, ενώ ο ήλιος λάμπει» ) δεν είναι η πιο συνετή προσέγγιση», αναφέρει το δημοσίευμα.

Οι οικονομολόγοι του ΔΝΤ αναγνωρίζουν ότι αν μια κυβέρνηση μπορούσε να επιλέξει σήμερα μεταξύ ενός υψηλού ή ενός χαμηλού χρέους, θα προτιμούσε (πολύ σωστά) τη δεύτερη επιλογή. Εξάλλου, όταν το χρέος είναι υψηλό, οι κυβερνήσεις αναγκάζονται να επιβάλουν δυσάρεστους φόρους για να χρηματοδοτήσουν τις πληρωμές των τόκων και οι φόροι αυτοί αποτελούν τροχοπέδη για την οικονομία.

«Όταν όμως μία κυβέρνηση βρίσκεται αντιμέτωπη με το φορτίο του υψηλού χρέους, είναι καλύτερο να επιβάλει μέτρα λιτότητας για να το μειώσει ή να εκμεταλλευτεί τα χαμηλά επιτόκια για να προχωρήσει σε επενδύσεις;» διερωτάται το δημοσίευμα και εξηγεί πως η απάντηση εξαρτάται από τη «δημοσιονομική ελευθερία» που απολαμβάνει μία κυβέρνηση.

Η έννοια αυτή αναφέρεται στην απόσταση μεταξύ της αναλογίας δημόσιου χρέους προς το ΑΕΠ μιας κυβέρνησης και ενός «ανώτατου ορίου», που υπολογίζεται από τον οίκο αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας Moody's, πέραν της οποίας θα πρέπει να ληφθούν μέτρα για την αποφυγή της χρεοκοπίας. Με βάση αυτό το μέτρο, οι χώρες μπορούν να ομαδοποιηθούν σε κατηγορίες, ανάλογα με το πόσο μακριά βρίσκεται το χρέος τους από το ανώτατο όριό τους: ασφαλείς (πράσινο), σε επισφαλή θέση (κίτρινο), σε σημαντικό κίνδυνο (πορτοκαλί) και σε σοβαρό κίνδυνο (κόκκινο). Είναι ένα αρκετά χρήσιμο εργαλείο μέτρησης για το πόσο ευάλωτη οικονομικά μπορεί να είναι μια κυβέρνηση απέναντι σε μία κρίση.

Για τις χώρες χωρίς περιθώριο (βρίσκονται στην κόκκινη ή πορτοκαλί ζώνη στο διάγραμμα), η έκθεση του ΔΝΤ δεν έχει και τόση σημασία: θα πρέπει να λάβουν άμεσα μέτρα για να μειώσουν τα επίπεδα δανεισμού τους. Ωστόσο, για τις χώρες στην πράσινη ζώνη (όπου βρίσκονται τόσο οι ΗΠΑ όσο και η Βρετανία), η έκθεση του ΔΝΤ αποτελεί ένα ξεκάθαρο μήνυμα: μην ανησυχείτε για το χρέος σας.

Για τις χώρες αυτές, οι οικονομολόγοι υποστηρίζουν ότι το κόστος της αύξησης των φόρων ή του περιορισμού χρήσιμων δαπανών με σκοπό τη μείωση των επιπέδων του χρέους είναι μεγαλύτερο από τυχόν οφέλη. 

Για τις χώρες που θεωρούνται ασφαλείς (πράσινη ζώνη), οι συγγραφείς παρουσιάζουν ένα παράδειγμα μιας χώρας που μειώνει το χρέος της από το 120% στο 100% του ΑΕΠ. 

Εκτιμούν ότι το αναμενόμενο κόστος της υψηλότερης φορολογίας (για παράδειγμα, από τα αντικίνητρα για την εργασία που δημιουργούνται από την αύξηση των φορολογικών συντελεστών) είναι πιθανό να υπερκαλύψει τα αναμενόμενα οφέλη (από το χαμηλότερο κίνδυνο χρεοκοπίας σε περίπτωση κρίσης) σε δεκαπλάσιο βαθμό.

Τι προτείνει η έκθεση να κάνουν αυτές οι χώρες; Η καλύτερη επιλογή, υποστηρίζει το ΔΝΤ, είναι απλά να αφήσουν την οικονομική ανάπτυξη να ακολουθήσει την πορεία της. Μακροπρόθεσμα, εφόσον η οικονομία αναπτύσσεται πιο γρήγορα από το χρέος, η αναλογία προς το ΑΕΠ αναπόφευκτα θα μειωθεί.