Σύνταξη στα 67 και με εισοδηματικά κριτήρια

Νέες ανατροπές στο Συνταξιοδοτικό που έρχονται να προστεθούν στον κυκεώνα των ασφυκτικών μνημονιακών διατάξεων, περιλαμβάνει η κρυφή ατζέντα της συμφωνίας ανάμεσα στην κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ και τους δανειστές.

Οι νέοι συνταξιούχοι που υπέβαλαν αίτηση συνταξιοδότησης από 1/1/2015 θα πληρώσουν με βαρύ τίμημα τους ηρωισμούς και τις καθυστερήσεις της απερχόμενης κυβέρνησης καθώς οι συντάξεις τους θα υποστούν αλλεπάλληλα πλήγματα προκειμένου να βγει ο λογαριασμός. Οι δανειστές που περίμεναν στη γωνία τους μεταμελημένους διαπραγματευτές αξίωσαν να σκληρύνει η ασφαλιστική μεταρρύθμιση του 2010 (Ν.3863/2010) προκειμένου να αντιμετωπιστεί άμεσα η επιδείνωση των μεγεθών της οικονομίας αλλά και η κατάρρευση των εσόδων των Ταμείων τα οποία θα εμφανίζουν τα επόμενα χρόνια διογκωμένα ελλείμματα ύψους 4 δισ. ετησίως. Οπως αναφέρθηκε σχηματικά στο τραπέζι της διαπραγμάτευσης, θα πρέπει η πλήρης εφαρμογή του νόμου να έχει ολοκληρωθεί το 2030 αντί του 2050. Οι αλλαγές επί τα χείρω που θα βγαίνουν σταδιακά στο φως της δημοσιότητας (ακόμα και αν διαψεύδονται εν μέσω προεκλογικής περιόδου) οδηγούν σε εξόντωση τη νέα γενιά συνταξιούχων.

Οι μειώσεις

Σύμφωνα με την κρυφή ατζέντα, οι νέες συντάξεις θα υποστούν μειώσεις με τρεις τρόπους:

α) Ο συνταξιούχος θα παίρνει έως την ηλικία των 67 ετών κουτσουρεμένη σύνταξη μόνο βάσει των εισφορών που έχει καταβάλει, χωρίς την επιπλέον αναλογία επί της βασικής σύνταξης των 360 ευρώ. Το ποσό των 360 ευρώ θα χορηγείται στην ηλικία των 67 ετών και μόνο εφόσον ο συνταξιούχος δεν υπερβαίνει τα εισοδηματικά κριτήρια που θα τεθούν. Οι απώλειες των συντάξεων θα μεγεθύνονται κάθε χρόνο έως ότου οι παροχές εξαερωθούν πλήρως. Η απώλεια υπολογίζεται στα 50 ευρώ για τους ασφαλισμένους που υπέβαλαν φέτος αίτηση για συνταξιοδότηση και θα αυξάνεται κατά 7 ευρώ κάθε χρόνο. Δηλαδή, όσοι συνταξιοδοτηθούν το 2016, θα χάσουν 57 ευρώ από το αρχικό ποσό της σύνταξής τους, όσοι συνταξιοδοτηθούν το 2017 θα χάσουν 64 ευρώ, το 2018 θα χάσουν 71 ευρώ και ούτω καθεξής. Οι νέοι συνταξιούχοι, ακόμη κι αν κατέβαλλαν εισφορές για 35 και 40 χρόνια, θα αναγκαστούν να επιβιώσουν με κουτσουρεμένη σύνταξη (αναλογικό κομμάτι) μέχρι να συμπληρώσουν το 67ο έτος της ηλικίας τους και στη συνέχεια θα λάβουν τη βασική σύνταξη όχι αυτοδικαίως αλλά βάσει εισοδηματικών κριτηρίων. Αυτό σημαίνει ότι όσοι έχουν υψηλό εισόδημα και περιουσιακά στοιχεία δεν θα δικαιούνται ούτε στα 67 την εθνική σύνταξη η οποία θα χρηματοδοτείται αποκλειστικά από τη φορολογία και θα προορίζεται μόνο για τους συνταξιούχους που κινδυνεύουν να πέσουν κάτω του ορίου της φτώχειας (το οποίο σήμερα στην Ελλάδα είναι στα 432 ευρώ μηνιαίως). Υπενθυμίζουμε ότι η αλλαγή του τρόπου υπολογισμού των συντάξεων που ψηφίστηκε το 2010 προέβλεπε οριακές μειώσεις στις συντάξεις τα πρώτα χρόνια ενώ οι βαρύτερες απώλειες θα εμφανίζονταν σταδιακά μετά το 2023. Ωστόσο τα δεδομένα επιδεινώθηκαν κατά την πενταετία των μνημονίων ενώ η χαριστική βολή δόθηκε από το κλίμα οικονομικής ασφυξίας που δημιούργησαν οι επιλογές της απερχόμενης κυβέρνησης.

β) Η επικαιροποίηση του νόμου είναι πιθανόν να περιλαμβάνει και την περαιτέρω μείωση των συντελεστών υπολογισμού των συντάξεων. Δηλαδή, το ετήσιο ποσοστό αναπλήρωσης για όλο τον ασφαλιστικό βίο, που είναι σύμφωνα με τον νόμο 0,80% έως 1,50% ανάλογα με τον αριθμό των ημερομισθίων ασφάλισης, αναμένεται να συρρικνωθεί αισθητά (έως 20%), με αποτέλεσμα να μειωθεί ακόμα περισσότερο το ύψος των συντάξεων.

γ) Οι αποδοχές της πλειοψηφίας των εργαζομένων έχουν υποστεί καθίζηση την τελευταία πενταετία, με αποτέλεσμα η καλύτερη πενταετία της τελευταίας δεκαετίας (που αποτελεί βάσει υπολογισμού της σύνταξης στα περισσότερα Ταμεία του ιδιωτικού τομέα για τον ασφαλιστικό βίο έως το 2010) να μην αποτελεί πια νησίδα ασφαλείας. Υπολογίζεται ότι χαμηλές αμοιβές οδηγούν σε μείωση της σύνταξης κατά 10%-15%. Δηλαδή, αν ισχύσουν οι αλλαγές που έχουν ήδη συζητηθεί με τους δανειστές, η σύνταξη των 1.000 ευρώ αυτόματα θα μειωθεί στα 750 ευρώ (αν υπολογίσουμε και την παρακράτηση υπέρ ΕΟΠΥΥ), χωρίς να λάβουμε υπόψη τις μελλοντικές μειώσεις που βρίσκονται στο στάδιο της επεξεργασίας. Είναι ήδη γνωστή η πρόθεση της κυβέρνησης να συγχωνευτεί η επικουρική στην κύρια σύνταξη και το ανώτατο ποσό που θα καταβάλλεται να μην υπερβαίνει τα 1.000 ευρώ. Ακόμη, μεγάλο πονοκέφαλο προκαλεί στη 12μελή επιτροπή «σοφών», η οποία θα υποβάλει τις προτάσεις της έως τα μέσα Οκτωβρίου, η κάλυψη του υπέρογκου κόστους, ύψους 4 δισ. ευρώ, για την εφαρμογή της απόφασης του ΣτΕ που έκρινε αντισυνταγματική τη μείωση των συντάξεων του 2012. Για την ώρα αναζητείται τρόπος μαχαιρώματος των συντάξεων για άλλη μια φορά, ελαφρώς καμουφλαρισμένος ώστε να μην αποπεμφθεί από το ανώτατο δικαστήριο.

Αλαλούμ με τις αιτήσεις

Οι αλλαγές, κρυφές και φανερές, έχουν δυσκολέψει τα Ταμεία που αναμένουν τις διευκρινιστικές εγκυκλίους για τον νέο τρόπο υπολογισμού των συντάξεων. Το ΙΚΑ επισήμως υποστηρίζει ότι δεν έχει παγώσει η έκδοση νέων συντάξεων, όσων υπέβαλαν αίτηση από 1/1/2015. Η διεκπεραίωση των αιτημάτων γίνεται κανονικά με βάση τους νόμους που έχουν ψηφιστεί, ενώ σε κάθε συνταξιοδοτική απόφαση (ως επί το πλείστον αποφάσεις προσωρινών συντάξεων εκδίδονται καθώς οι οριστικές καθυστερούν) αναγράφεται ότι η σύνταξη απονέμεται «με την επιφύλαξη των σχετικών εγκυκλίων». Δηλαδή, όταν ξεκαθαρίσει το τοπίο, τα Ταμεία θα ξαναδούν φτου κι απ’ την αρχή όλα τα αιτήματα συνταξιοδότησης, ακόμα και αν η διαφορά δεν υπερβαίνει το ένα ευρώ. Σε πολλές περιπτώσεις, μάλιστα, κυρίως στο ΙΚΑ θα ζητηθεί από τους συνταξιούχους να επιστρέψουν πίσω τα επιπλέον χρήματα που έχουν εισπράξει. Το αλαλούμ δεν αφορά το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους, το οποίο επισημαίνει ότι δεν θα υπάρξουν διαφορές στις συντάξεις του Δημοσίου.

 Ως αντίβαρο στην εφαρμογή του Ν.3863 επί τα χείρω, ο απερχόμενος υπουργός Εργασίας Γιώργος Κατρούγκαλος προτάσσει το σχέδιο εθνικής μεταρρύθμισης του Ασφαλιστικού που θα αμβλύνει τα μέτρα του μνημονίου. Η 12μελής επιτροπή «σοφών» που έχει συγκροτήσει θα αναζητήσεις λύσεις για τη δικαιότερη εφαρμογή του νόμου, την αναζήτηση ισοδύναμων για τις επικουρικές, καθώς και την ενοποίηση των Ταμείων (προτείνεται η δημιουργία 4 Ταμείων, ΙΚΑ, ΟΓΑ, ΟΑΕΕ και επιστημόνων).

Αποδοχές ανάλογα με τις εισφορές και δάνειο με αντάλλαγμα το σπίτι

Το σχέδιο Κατρούγκαλου - Νεκτάριου για υιοθέτηση του σουηδικού μοντέλου ασφάλισης

Ο κ. Γιώργος Κατρούγκαλος φέρεται να υποστηρίζει με θέρμη τις προτάσεις του μέλους της επιτροπής κ. Μιλτιάδη Νεκτάριου για υιοθέτηση του σουηδικού και ιταλικού μοντέλου ασφαλιστικής μεταρρύθμισης. Ο κ. Νεκτάριος, αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Στατιστικής και Ασφαλιστικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Πειραιώς και τέως διοικητής του ΙΚΑ (1999-2004), δημοσίευσε τη σχετική μελέτη το 2008 με τίτλο «Ασφαλιστική μεταρρύθμιση με συναίνεση και διαφάνεια» (εκδόσεις Παπαζήση). Ο συγγραφέας προτείνει τη θέσπιση ενός νέου συστήματος συντάξεων νοητής κεφαλαιοποίησης αναδιανεμητικού χαρακτήρα, το οποίο επιτυγχάνει την ίση μεταχείριση όλων των ασφαλισμένων και λειτουργεί στη βάση «ατομικών λογαριασμών». Ωστόσο διαπιστώνει ότι η κεφαλαιοποίηση θα χρειαστεί περίπου 15 χρόνια για να αποδώσει τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Τα οφέλη θα ήταν ήδη εμφανή εάν είχε ξεκινήσει νωρίτερα. Επειδή ο χρόνος τρέχει πλέον αντίστροφα, ο τέως διοικητής του ΙΚΑ προτείνει το νέο σύστημα να εφαρμοστεί για τους νέους ασφαλισμένους, ενώ για τους εργαζομένους άνω των 40-45 που δεν έχουν πλέον περιθώρια πρόσθετης αποταμίευσης θα εφαρμοστεί μεικτό σύστημα. Παράλληλα θα αναζητηθούν πόροι για τη στήριξη των νυν συνταξιούχων ώστε να μην πέσουν κάτω από τα όρια της φτώχειας.

Σύμφωνα με τη μελέτη, κάθε ασφαλισμένος θα διαθέτει έναν ατομικό λογαριασμό μέσω του οποίου θα χτίζει το ποσό της σύνταξής του ανάλογα με τις εισφορές που θα καταβάλλει. Στο σύστημα αυτό οι ασφαλιστικές εισφορές υπολογίζονται επί του φορολογητέου εισοδήματος και θα εισπράττονται από την Εφορία. Μέσω της νοητής κεφαλαιοποίησης θα παρακρατείται ένα ποσό βάσει εισοδηματικών κριτηρίων υπέρ της ενίσχυσης του ασφαλιστικού συστήματος.

Δηλαδή, η παρακράτηση θα είναι μεγαλύτερη για τους ασφαλισμένους με υψηλές εισφορές. Το ποσό της σύνταξης που θα προκύπτει από το σύστημα νοητής κεφαλαιοποίησης θα προστίθεται στην εθνική σύνταξη η οποία θα χρηματοδοτείται από τη φορολογία.

Ειδικοί της ασφάλισης προέβαλαν ήδη ενστάσεις, χαρακτηρίζοντας το σύστημα «ultra κεφαλαιοποιητικό», το οποίο θα δημιουργήσει γενιές ανισοτήτων εξαιτίας της ανεργίας των νέων και της μαύρης εργασίας. Δηλαδή, ένας νέος 20 ετών ενδεχομένως να χάσει μία ολόκληρη δεκαετία ασφαλιστικής ιστορίας, με αποτέλεσμα η ατομική του μερίδα να είναι ισχνή και η σύνταξή του πενιχρή.

Δανεισμός για ισόβια σύνταξη

Το πρόβλημα των ανεπαρκών μελλοντικών συντάξεων θα αντιμετωπίσουν και όσοι σήμερα βρίσκονται στην ηλικία των 60-67 ετών και επομένως δεν διαθέτουν επαρκή χρόνο ή μέσα για τη διενέργεια πρόσθετης αποταμίευσης. Ως εναλλακτική λύση ο κ. Νεκτάριος προτείνει τη θεσμοθέτηση του μηχανισμού της «αντίστροφης υποθήκης» (Reverse Mortgage). Με βάση τον θεσμό αυτό, ο συνταξιούχος θα μπορεί να λάβει δάνειο το οποίο στη συνέχεια θα μετατρέπεται σε ισόβια μηνιαία συνταξιοδοτική παροχή. Το ποσό του δανείου θα συναρτάται με την αξία της ιδιόκτητης κατοικίας του συνταξιούχου. Οι Ελληνες άνω των 55 ετών έχουν το δεύτερο υψηλότερο ποσοστό ιδιοκατοίκησης στην Ευρώπη, ήτοι 84%. Ο συνταξιούχος δεν θα χρειάζεται να αποπληρώσει το δάνειο όσο είναι στη ζωή. Μετά τον θάνατό του, μέρος ή το σύνολο της ιδιόκτητης κατοικίας θα μεταβιβάζεται στον ασφαλιστικό οργανισμό, ο οποίος θα φέρει και τον κίνδυνο μακροβιότητας (η πιθανότητα το ανατοκισμένο ποσό του δανείου να υπολείπεται της αξίας της οικίας). Δηλαδή, δεν φτάνει που το κράτος θα δίνει συντάξεις-επιδόματα, θα υφαρπάζει και τα σπίτια των συνταξιούχων, πουλώντας τους το όνειρο μιας καλύτερης ζωής. Από την άλλη πλευρά, τα ασφαλιστικά ταμεία δεν έχουν τη δυνατότητα να μετατραπούν σε εταιρείες real estate αφού έχει αποδειχτεί ότι δεν μπορούν να διαχειριστούν καν τα δικά τους ακίνητα.