​«Καλό Πάσχα» για την αξιολόγηση, το μήνυμα του Eurogroup

Δύσκολη διαπραγμάτευση πέρα από τα συνηθισμένα, έχει μπροστά της η κυβέρνηση. Οι δανειστές της ζητούν να λάβει μόνη της αποφάσεις, που γίνονται όλο και πιο δύσκολες, όσο καθυστερεί η ολοκλήρωση της αξιολόγησης. Η παγερή υποδοχή του Έλληνα υπουργού Οικονομικών στο χθεσινό Eurogroup (με ελάχιστα χαμόγελα και ακόμα λιγότερες χειραψίες), δείχνει πως είχαν βάση όσα έλεγε στις αρχές Ιανουαρίου ο Γερούν Ντάισελμπλουμ πως «θα χρειαστούν μήνες για την αξιολόγηση». Και σαν να μην έφτανε που ο Επίτροπος Πιέρ Μοσκοβισί βλέπει διαπραγματεύσεις ως το Πάσχα (αλλά δεν μας λέει ποιο) «χτύπησε» και ο -γνωστός και μη εξαιρετέος- Πόουλ Τόμσεν που με μια ανάρτησή του στο blog του ΔΝΤ, είπε απλά ότι πρέπει να κοπούν συντάξεις γιατί δεν έχει μείνει τίποτε άλλο να κοπεί, αλλά ούτε και από την ελάφρυνση του χρέους της Ελλάδας

έχει να περιμένει η κυβέρνηση ελάφρυνση των μέτρων.
 
Πάντως στην κυβέρνηση δεν δείχνουν να θέλουν να αλλάξει σε κάτι η τακτική τους -τουλάχιστον από ... ενδυματολογικής άποψης.  Παρότι μπήκε από τους τελευταίους στην αίθουσα όπου θα συνεδρίαζε το Eurogroup χθες, ο Έλληνας υπουργός Οικονομικών κύριος Ευκλείδης Τσακαλώτος «έκλεψε την παράσταση» με το στυλ του, καθώς ήταν ο μόνος αξιωματούχος στην αίθουσα που δεν φορούσε γραβάτα και, επιπλέον, προσήλθε κρατώντας μια στοίβα έγγραφα στην αγκαλιά του. Αντί όμως για το «παραδοσιακό» κόκκινο σακίδιο που συνήθως κουβαλά μαζί του (ούτε λόγος φυσικά για επαγγελματικό χαρτοφύλακα)  εχθές προτίμησε να ξεχωρίσει έχοντας επ’ ώμου ένα ....«army-look» σάκο, που όμοιό του ίσως δεν είχαν δει άλλη φορά οι παριστάμενοι υπουργοί.
 
Επί της ουσίας πάντως, προκύπτουν πολλά και σημαντικά νέα δεδομένα στην διαπραγμάτευση, μετά τη χθεσινή συνεδρίαση του Eurogroup:
 
1ον) Ενώ πριν μία εβδομάδα μόλις, όταν αναχωρούσαν οι επικεφαλής του κουαρτέτου από την Αθήνα, ο υπουργός Οικονομικών κύριος Ευκλείδης Τσακαλώτος εκτιμούσε ότι θα επιστρέψουν λίγες μέρες μετά τις 15 Φεβρουαρίου και, πάντως, «πρόθεση όλων των πλευρών είναι να ολοκληρωθεί η αξιολόγηση έως τις 26, 27 ή 28 Φεβρουαρίου», από τις δηλώσεις Μοσκοβισί εχθές προκύπτει ότι η αξιολόγηση θα διαρκέσει τουλάχιστον έναν μήνα επιπλέον, ίσως και δύο ενδεχομένως, χωρίς να αποκλείει να φθάσουν έως και τον Μάιο.
 
Τι είπε δηλαδή ο Επίτροπος Μοσκοβισί εχθές;
 
Ότι «είναι ακόμη πιθανό να ολοκληρώσουμε την αξιολόγηση πριν το Πάσχα».

Το θέμα όμως είναι ... ποιο Πάσχα εννοούσε! Οι δημοσιογράφοι μάλιστα που παρίσταντο στην συνέντευξη τον διέκοψαν και ρώτησαν αν εννοεί το Πάσχα των Καθολικών (που φέτος πέφτει στις 27 Μαρτίου) ή το Ορθόδοξο Πάσχα που πέφτει την 1η Μαΐου. 

Ο κύριος Μοσκοβισί απέφυγε να πει ανοιχτά ποια από τις δύο ημερομηνίες εννοούσε, αν και «έδειξε» εμμέσως ότι εννοεί μάλλον το Πάσχα των Καθολικών. Και αν εννοούσε όντως την 27η Μαρτίου, σαν ημερομηνία ορόσημο, το παρουσίασε ως «πιθανότητα»  και όχι απώτατο όριο. Δηλαδή, είτε εννοούσε την 27η Μαρτίου, είτε την 1 Μαΐου, δεν απέκλεισε να κρατήσουν οι διαπραγματεύσεις και μετά τις ημερομηνίες αυτές. Από πουθενά δεν προκύπτει όμως ότι συμφώνησε στην εκτίμηση Τσακαλώτου για συνομιλίες έως τις 26-28 Φεβρουαρίου.
 
2ον) Τα ανοιχτά θέματα των συνομιλιών είναι, όπως τα περιέγραψε ο πρόεδρος του Eurgroup Γερούν Ντάισελμπλουμ το Ασφαλιστικό, τα δημοσιονομικά, αλλά και το νέο Ταμείο Αποκρατικοποιήσεων.

3ον) Απαντώντας σε ερώτημα Ελληνίδας δημοσιογράφου της Wall Street Journal για το τι θα χρειαστεί συγκεκριμένα για να επιστρέψει το κουαρτέτο στην Αθήνα, ο κ. Μοσκοβισί ανέφερε: «Χρειαζόμαστε στοιχεία για το πώς θα καλυφθεί το δημοσιονομικό κενό» προσθέτοντας ότι αναμένεται πρόοδος από τις τεχνικές ομάδες εντός και εκτός Ελλάδας ώστε να καταστεί εφικτή η συνέχεια της αξιολόγησης –και χωρίς να δώσει πάλι ακριβή ημερομηνία επιστροφής του κουαρτέτου στην Αθήνα.
 
4ον) Και για όποιον είχε απορίες σε τι ακριβώς αναφέρεται ο κ. Μοσκοβισί, την απάντηση έδωσε ίσως ο επικεφαλής του ΔΝΤ στην Ευρώπη και παλαιός γνώριμος της Ελλάδος, Πόουλ Τόμσεν. Μέσα από το προσωπικό του blog, σε ανάρτηση που ανέβασε την Πέμπτη, εξηγεί γιατί το ΔΝΤ δεν κάνει πίσω στις απαιτήσεις του για τις συντάξεις και άλλα νέα μέτρα.
 
Γιατί ανέβασε το άρθρο του ο κύριος Τόμσεν και τι ήθελε να πει;
 
Δεν ισχύουν οι ισχυρισμοί ότι το ΔΝΤ ζητά δρακόντειες κοινωνικές μεταρρυθμίσεις, ιδιαίτερα στο ασφαλιστικό.  Όσες μεταρρυθμίσεις και να γίνουν, δεν θα μπορέσουν να καταστήσουν το Ελληνικό χρέος βιώσιμο χωρίς την ελάφρυνση του. Αλλά από την άλλη μεριά, όσες ελαφρύνσεις του χρέους και να γίνουν, δεν θα μπορέσουν να καταστήσουν βιώσιμο το Ελληνικό ασφαλιστικό σύστημα χωρίς ασφαλιστικές μεταρρυθμίσεις. Πρέπει να γίνουν και τα δύο.

Η πολύ περιορισμένη επιτυχία στην καταπολέμηση της περιβόητης φοροδιαφυγής στην Ελλάδα - για να πληρώσουν οι ευκατάστατοι το δίκαιο μερίδιό τους- σημαίνει ότι οι μεταρρυθμίσεις στο  ασφαλιστικό δεν μπορούν να αποφευχθούν, με απλές υποθέσεις και μόνον ότι θα υπάρξουν υψηλότερες εισπράξεις φόρων στο μέλλον.

Παρά τις ασφαλιστικές μεταρρυθμίσεις του 2010 και του 2012, το Ελληνικό ασφαλιστικό σύστημα παραμένει σε οικονομικά απλησίαστα και γενναιόδωρα επίπεδα. Για παράδειγμα, οι τυπικές συντάξεις είναι σε γενικές γραμμές παρόμοιες στην Ελλάδα και στη Γερμανία, αν και η Γερμανία -με μέτρο το μέσο μισθό- είναι δύο φορές πιο πλούσια από την Ελλάδα. Οι Έλληνες εξακολουθούν να συνταξιοδοτούνται πολύ πιο νωρίς από τους Γερμανούς, αν και η Γερμανία είναι πιο αποτελεσματική στην είσπραξη των ασφαλιστικών εισφορών.

Ο Ελληνικός προϋπολογισμός χρειάζεται να διαθέσει περίπου το 10% του ΑΕΠ για να καλύψει το μεγάλο κενό στο ασφαλιστικό σύστημα, σε σύγκριση με τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο που είναι 2,5%. Σαφώς, αυτό δεν είναι βιώσιμο.

Δεν μπορεί είναι αρκεί να αυξηθούν οι φορολογικοί συντελεστές για να προστατέψει η Ελλάδα τους συνταξιούχους της.  Το μεγαλύτερο μέρος των άλλων δαπανών έχει ήδη κοπεί δραστικά, στην προσπάθεια να προστατευτούν οι συντάξεις και οι κοινωνικές παροχές.

Για να πετύχει τον φιλόδοξο μεσοπρόθεσμο στόχο της για πρωτογενές πλεόνασμα 3½ τοις εκατό του ΑΕΠ, η Ελλάδα θα πρέπει να πάρει μέτρα της τάξης περίπου του 4-5%του ΑΕΠ. Δεν μπορούμε να δούμε πώς μπορεί να το πετύχει αυτό η Ελλάδα χωρίς σημαντικές εξοικονομήσεις στις συντάξεις.

Οι κοινωνικές πιέσεις έχουν ήδη εξαναγκάσει τόσο τις προηγούμενες όσο και την τωρινή κυβέρνηση σε «πισωγυρίσματα». Δυστυχώς, η Ελλάδα έχει απομακρυνθεί περισσότερο από την επίτευξη των μεσοπρόθεσμων στόχων της συγκριτικά με τα μέσα του 2014. Το πρωτογενές πλεόνασμα αποδείχθηκε προσωρινό, επειδή υπήρξε μεγάλη δημοσιονομική χαλάρωση (το 2015).

Η  Κυβέρνηση έχει δίκιο να υποστηρίζει πως οι συντάξεις στην Ελλάδα έχουν μια ευρύτερη κοινωνική («προνοιακή») λειτουργία. Όμως, η χρήση των συντάξεων με τον τρόπο αυτό δεν αποτελεί βιώσιμη λύση. Αυτό που χρειάζεται -και που είναι κάτι που το ΔΝΤ υποστηρίζει- είναι ένα σύγχρονο κοινωνικό δίχτυ ασφαλείας που είναι μεσοπρόθεσμα βιώσιμο.

Και στο δια ταύτα:  θα μπορούσε η χαλάρωση του στόχου για πρωτογενές πλεόνασμα (πολύ κάτω από το 3½% του ΑΕΠ) να σημαίνει λιγότερες απαιτήσεις για την ασφαλιστική μεταρρύθμιση; Αυτό αποτελεί επίμαχο θέμα ανάμεσα στους Ευρωπαίους, επειδή αρκετοί εταίροι αναγκάζονται να επιτυγχάνουν παρόμοια υψηλά πλεονάσματα για να παραμείνει βιώσιμο το χρέος τους, αλλά επίσης  γιατί ορισμένες από τις χώρες που στην πραγματικότητα θα κληθούν να πληρώσουν την ελάφρυνση του Ελληνικού χρέους είναι πιο φτωχές από την Ελλάδα -και δίνουν λιγότερο γενναιόδωρες συντάξεις στους δικούς τους λαούς.

Με την Ευρωζώνη να βρίσκεται ακόμη μακριά από την επίτευξη μιας πολιτικής ένωσης, ένας συμβιβασμός θα πρέπει να αντανακλά αυτούς τους πολιτικούς περιορισμούς. Το ΔΝΤ λέει ότι «τα νούμερα πρέπει να βγαίνουν». Το ΔΝΤ δεν θέλει να εφαρμόσει η Ελλάδα μια δρακόντεια δημοσιονομική προσαρμογή σε μια οικονομία που ήδη βρίσκεται σε σοβαρή ύφεση.  Αλλά ακόμη δεν έχουμε δει ένα αξιόπιστο σχέδιο για τον τρόπο που η Ελλάδα θα πετύχει τον πολύ φιλόδοξο μεσοπρόθεσμο στόχο του πλεονάσματος, που είναι το κλειδί στα τα σχέδια της Κυβέρνησης για την αποκατάσταση της βιωσιμότητας του χρέους.

Αυτή η έμφαση στην αξιοπιστία έχει καίρια σημασία για τη δημιουργία εμπιστοσύνης στους επενδυτές, που είναι ζωτική για την αναζωογόνηση της Ελλάδας. Ένα σχέδιο που είναι βασισμένο σε υπερβολικά αισιόδοξες παραδοχές σύντομα θα προκαλέσει την επανεμφάνιση φόβων για την έξοδο της Ελλάδας από την Ευρωζώνη και θα καταπνίξει το επενδυτικό κλίμα.

Και ο κύριος Τόμσεν καταλήγει στην παρέμβασή του: «Στόχος της συνεργασίας του ΔΝΤ με την Ελλάδα είναι να βοηθήσει τη χώρα να ξαναμπεί στο δρόμο της βιώσιμης ανάπτυξης, που θα ωφελήσει τον Ελληνικό λαό. Το ΔΝΤ θα υποστηρίξει τις Ελληνικές Αρχές και τους Ευρωπαίους εταίρους τους στην κατάρτιση ενός προγράμματος μεταρρυθμίσεων και ελάφρυνσης του χρέους, στο οποίο τα νούμερα θα πρέπει να βγαίνουν. Υπάρχουν δύσκολες επιλογές που πρέπει να γίνουν, όμως είναι σημαντικό να γίνουν για να μην χαθούν οι θυσίες που έκανε η Ελλάδα τα τελευταία έξι χρόνια».