Ασφαλιστικό: Ποιοι πληρώνουν τον Κατρούγκαλο

Από το ψαλίδι στις συντάξεις και την κατάργηση παροχών θα εξασφαλιστεί το 80% του συνολικού ποσού που πρέπει να εξοικονομηθεί την περίοδο 2016-2019 (2,2 δισ. ευρώ), ενώ μικρότερο ποσοστό θα προέλθει από την αύξηση εσόδων (π.χ. τριπλασιασμός των εισφορών για τους ελεύθερους επαγγελματίες). Μάλιστα πλάτη για να εξασφαλιστούν αυτά τα ιλιγγιώδη ποσά δεν βάζουν τα υψηλά εισοδήματα αλλά οι χαμηλοσυνταξιούχοι.

Ενδεικτικό είναι ότι θα αντληθούν 900 εκατ. ευρώ από τη σταδιακή κατάργηση του ΕΚΑΣ. Φέτος θα χάσουν το επίδομα 120.000 χαμηλοσυνταξιούχοι, με στόχο τη μείωση της δαπάνης κατά 168 εκατ. ευρώ (έκθεση του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους για το ασφαλιστικό νομοσχέδιο). Επιπλέον, η μείωση των επικουρικών συντάξεων έως 40% (εξοικονόμηση 361 εκατ. ευρώ) θα πλήξει και συνταξιούχους του Δημοσίου μεσαίου εισοδήματος, οι οποίοι υπερβαίνουν το όριο προστασίας των 1.300 μεικτά και 1.170 ευρώ καθαρά ως άθροισμα κύριας και επικουρικής. 

Οι ασφαλισμένοι και οι συνταξιούχοι όλων των Ταμείων θα υποστούν αφαίμαξη των εισοδημάτων τους με 16 διαφορετικούς τρόπους.

■ Μείωση εφάπαξ 12%-15%. Από τη μείωσή του από όλους τους κλάδους θα εξοικονομηθούν 127 εκατ. ευρώ. 

■ Μείωση κατά 32,5% του μερίσματος του Μετοχικού Ταμείου Πολιτικών Υπαλλήλων από φέτος. Από τη μείωση δαπάνης των μερισμάτων των συνταξιούχων του Δημοσίου θα εξοικονομηθούν 204 εκατ. ευρώ.

■ Μείωση του ανώτατου πλαφόν σε 2.000 ευρώ για την ατομική σύνταξη (1.800 καθαρά) και 3.000 ευρώ για τις πολλαπλές. Από τη μείωση προβλέπεται εξοικονόμηση 98 εκατ. ευρώ.

■ Κατάργηση χορήγησης σύνταξης χηρείας για μεγάλη κατηγορία πολιτών, καθώς ο επιζών σύζυγος θα δικαιούται σύνταξη θανάτου μόνο εφόσον έχει συμπληρώσει το 55ο έτος της ηλικίας του. Από το μέτρο υπολογίζεται ότι θα εξοικονομηθούν 177 εκατ. ευρώ.

■ Μείωση των επικουρικών έως 40%. Περισσότερο θα θιγούν ασφαλισμένοι που έφυγαν με υψηλά ποσοστά αναπλήρωσης, όπως τραπεζοϋπάλληλοι, υπάλληλοι ΔΕΚΟ, ναυτικοί και τουριστικοί πράκτορες, εμποροϋπάλληλοι κ.ά. Π.χ., συνταξιούχος της (πρώην) Αγροτικής Τράπεζας παίρνει 1.400 ευρώ κύρια σύνταξη μεικτά και 352 επικουρική, σύνολο 1.752 ευρώ. Το ποσό των 452 ευρώ που «περισσεύει» κινδυνεύει να περικοπεί έως 40% και να απομείνει σχεδόν το μισό, δηλαδή 271,2 ευρώ.

Μεγάλες απώλειες θα υποστούν οι συνταξιούχοι αναπηρίας με ποσοστό 67% έως 79%. Σύμφωνα με το νομοσχέδιο, θα χορηγούνται τέσσερα επίπεδα αναπηρικών συντάξεων: ύψους 384, 288, 192 και 153 ευρώ, ανάλογα το ποσοστό αναπηρίας. 

Τιμωρούνται εξοντωτικά οι συνταξιούχοι που εργάζονται, καθώς χάνουν το 60% των μεικτών συντάξεων για όσο χρόνο δουλεύουν, χωρίς να προστατεύονται κατ’ εξαίρεση οι χαμηλοσυνταξιούχοι. Χωρίς προσωρινή σύνταξη κινδυνεύουν να μείνουν κυρίως οι δημόσιοι υπάλληλοι. Σύμφωνα με τον δικηγόρο Γιώργο Κουτσούκο, με το νομοσχέδιο η λήψη προκαταβολής σύνταξης (προσωρινή σύνταξη) καταργείται ουσιαστικά για τους ασφαλισμένους που θεμελιώνουν δικαίωμα συνταξιοδότησης με την εξαγορά πλασματικών ετών, αφού απαραίτητη προϋπόθεση για την ενεργοποίησή της είναι η έκδοση της απόφασης εξαγοράς. Αυτό συνιστά άνιση μεταχείριση για τη μεγάλη πλειονότητα των υποψήφιων συνταξιούχων του δημόσιου τομέα που θεμελιώνει δικαίωμα μόνο με εξαγορά πλασματικών ετών με παρακράτηση από το ποσό της οριστικής σύνταξης. Στο αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα, εάν τα αντίστοιχα τμήματα του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους δεν δώσουν έμφαση στην επιτάχυνση της έκδοσης των αποφάσεων εξαγοράς, οι δημόσιοι υπάλληλοι που υπέβαλαν αίτηση θα αναγκαστούν να περιμένουν την έκδοση της απόφασης εξαγοράς, όποτε αυτή λάβει χώρα (δεδομένης της μεγάλης συρροής αιτήσεων στα πρωτόκολλα του ΓΛΚ).

Οι μισοί ασφαλισμένοι εκτός εθνικής σύνταξης 

Το νέο σύστημα αποκλείει τους μισούς ασφαλισμένους από την πλήρη εθνική σύνταξη, προβλέποντας πάνω από 10 διαφορετικά είδη εθνικής σύνταξης (!) ανάλογα με το ύψος της. Ειδικότερα, η σύνταξη ψαλιδίζεται διότι: α) δεν συμπληρώθηκαν 20 έτη ασφάλισης, με πρώτα θύματα τις γυναίκες και τους νέους που δύσκολα θα εξασφαλίσουν τα απαιτούμενα ένσημα, β) ο ασφαλισμένος βγήκε στη σύνταξη προτού συμπληρώσει το όριο ηλικίας πλήρους συνταξιοδότησης, γ) παίρνει πάνω από μία κύρια σύνταξη. 

Οι διπλοασφαλισμένοι δικαιούνται μόνο μία εθνική σύνταξη. Επιπλέον, όσοι παίρνουν δύο συντάξεις θα έχουν έξτρα απώλεια εισοδήματος, αφού από 1/7/2016 η εισφορά υπέρ υγείας 6% θα υπολογίζεται στο άθροισμα των κύριων συντάξεων. Μέχρι σήμερα ο συνταξιούχος είχε το δικαίωμα να επιλέγει σε ποια από τις δύο συντάξεις θα γινόταν η παρακράτηση.
Ενδεικτικά παραδείγματα για την απώλεια που θα υποστούν οι διπλοασφαλισμένοι και όσοι βγαίνουν πρόωρα στη σύνταξη παραθέτει ο κ. Κουτσούκος: 

1) Η λήψη μιας εθνικής σύνταξης σε περίπτωση διπλοασφαλισμένου αποτελεί ευθεία επέμβαση στο περιουσιακό του δικαίωμα, αφού αναιρείται πλήρως κάθε έννοια ανταποδοτικότητας στη δεύτερη ασφαλιστική παροχή. Ουσιαστικά η δεύτερη σύνταξη μεταμορφώνεται σε ένα είδος… προσαύξησης της πρώτης, χωρίς να εκτιμάται η αυτοτελώς διανυθείσα ασφαλιστική διαδρομή στον δεύτερο ασφαλιστικό φορέα (έτη ασφάλισης - όριο ηλικίας). 

Αυτό σημαίνει, ότι για παράδειγμα, ένας διπλοσυνταξιούχος, με συγκομιδή αρκετών ετών ασφάλισης σε Δημόσιο και ΕΤΑΑ-ΤΣΜΕΔΕ, που εισέπραττε πριν από κάποια χρόνια και από τις δύο συντάξεις ένα συνολικό ποσό της τάξης των 2.000 ευρώ (και άνω), στο μέλλον θα εισπράττει τα μισά.

2) Πρόωρη σύνταξη 356 ευρώ: Το διπλό ψαλίδι που προβλέπεται για τους ασφαλισμένους που λαμβάνουν μειωμένη σύνταξη λόγω γήρατος οδηγεί στην επιδοματοποίηση της παροχής. Συγκεκριμένα, η εθνική σύνταξη μειώνεται κατά 1/200 για κάθε μήνα που υπολείπεται για τη συμπλήρωση του ορίου ηλικίας πλήρους συνταξιοδότησης. Επιπλέον, το αναλογικό ποσό θα μειωθεί κατά 10% λόγω του πέναλτι.

Για παράδειγμα, ασφαλισμένος που κατέβαλε εισφορές 15ετίας και είχε μέσο όρο αποδοχών 1.000 ευρώ, επιλέγοντας την πρόωρη συνταξιοδότηση στο 62ο έτος της ηλικίας εκτιμάται ότι θα λάβει σύνταξη περί τα 356,50 ευρώ (δηλαδή 241,50 μειωμένη εθνική σύνταξη + 115,00 ευρώ περίπου ανταποδοτική μειωμένη, δεδομένου του 40% πέναλτι πρόωρης εξόδου έως τα 67). Από την εφαρμογή του νέου τρόπου υπολογισμού των συντάξεων με βάση τα νέα χαμηλότερα ποσοστά αναπλήρωσης προβλέπεται εξοικονόμηση ύψους 345 εκατ. ευρώ. Χαμένοι θεωρούνται οι χαμηλόμισθοι με 15ετία, ενώ μειώσεις έως και 30% θα υποστούν με τον νέο τρόπο υπολογισμού οι ασφαλισμένοι με 30 έως 40 χρόνια ασφάλισης και μέσο συντάξιμο μισθό πάνω από 1.500 ευρώ. Η πλειοψηφία των ασφαλισμένων θα πρέπει να περιμένει πλέον συντάξεις 600-800 ευρώ, καθώς αυτές πάνω από 1.000 ευρώ προϋποθέτουν πολύ υψηλές αμοιβές. Στην έκθεση του ΓΛΚ προβλέπεται εξοικονόμηση 76 εκατ. ευρώ από τον επανυπολογισμό των συντάξεων το 2019. Η εξοικονόμηση, σύμφωνα με την έκθεση, δεν θα προέλθει από μείωση των κύριων συντάξεων μέσω της κατάργησης της προσωπικής διαφοράς, αλλά από τη μη καταβολή αυξήσεων λόγω συμψηφισμού τους με τις αρνητικές προσωπικές διαφορές που θα προκύψουν.

Τριπλασιασμός εισφορών 

Η επιβολή εισφοράς 20% για τον κλάδο σύνταξης από 1/1/2017 προβλέπεται ότι θα ενισχύσει τα έσοδα του Ενιαίου Φορέα Κοινωνικής Ασφάλισης κατά 256 εκατ. ευρώ. Περισσότερο χαμένοι είναι οι ελεύθεροι επαγγελματίες με ετήσιο καθαρό εισόδημα πάνω από 20.000 ευρώ και οι αγρότες με εισοδήματα άνω των 24.000 ευρώ, ενώ αφαίμαξη θα υποστούν και οι εργαζόμενοι με μπλοκάκι και διπλή απασχόληση. Η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή της Ελλάδος στη γνωμοδότησή της επισημαίνει ότι η συνολική επιβάρυνση αυτών των κατηγοριών θα ανέλθει σε 55%-56% του ακαθάριστου εισοδήματος. Επίσης εκφράζει αμφιβολία εάν θα επιτευχθούν τα εισπρακτικά αποτελέσματα που προσδοκώνται από τον νομοθέτη, αφού όλη αυτή η εξέλιξη θα εντείνει την τάση αναζήτησης εναλλακτικών λύσεων προς αποφυγή των επιβαρύνσεων, όπως η μεταφορά της επαγγελματικής δραστηριότητας (πραγματική ή όχι) εκτός Ελλάδας. Η αύξηση 1% στις εισφορές υπέρ της επικουρικής ασφάλισης (από 1/6/2016) θα ενισχύσει το Ενιαίο Ταμείο Επικουρικής Ασφάλισης και Εφάπαξ Παροχών κατά 365 εκατ. ευρώ.