Τι θα αλλάξει για εργαζόμενους και συνταξιούχους το 2017

Από την πρώτη μέρα του 2017 αλλάζει άρδην ο χάρτης της κοινωνικής ασφάλισης επιφέροντας ανατροπές για χιλιάδες ασφαλισμένους και συνταξιούχους. Το νέο σύστημα καταβολής εισφορών για ελεύθερους επαγγελματίες, αυτοαπασχολούμενους επιστήμονες και αγρότες οδηγεί σε εξοντωτικές επιβαρύνσεις τα μεσαία και υψηλά εισοδήματα, ενώ οι συνταξιούχοι έρχονται αντιμέτωποι με νέο ψαλίδι σε κύριες και επικουρικές συντάξεις, εφάπαξ, μερίσματα και ΕΚΑΣ. 

Υπό την πίεση των θεσμών, έως τα μέσα Ιανουαρίου το υπουργείο Εργασίας θα εκδώσει απίστευτο αριθμό εγκυκλίων που έχουν καθυστερήσει για να τεθεί σε εφαρμογή ο νόμος Κατρούγκαλου και να αποσαφηνιστούν οι γκρίζες ζώνες στο ασφαλιστικό. 

1. Τι αλλάζει στις εισφορές των ελεύθερων επαγγελματιών και των αυτοαπασχολούμενων επιστημόνων από 1/1/2017; Οι ελεύθεροι επαγγελματίες του ΟΑΕΕ και οι επιστήμονες ασφαλισμένοι στο ΕΤΑΑ καλούνται να καταβάλουν εισφορά για κύρια σύνταξη 20% επί του καθαρού φορολογητέου εισοδήματός τους. Επίσης θα πληρώσουν 6,95% για υγειονομική περίθαλψη και όπου προβλέπεται 7% για επικούρηση και 4% για εφάπαξ. Ακόμα κι αν δηλωθεί μηδενικό εισόδημα, για τον υπολογισμό των εισφορών λαμβάνεται υπόψη ως κατώτατο εισόδημα το ποσό των 4.923,07 ευρώ, ενώ ανώτατο εισόδημα, πάνω από το οποίο δεν μπορούν να υπάρξουν επιβαρύνσεις, είναι τα 70.329,6 ευρώ. Δηλαδή η κατώτατη καταβλητέα εισφορά για σύνταξη θα είναι 117 ευρώ.

2. Με βάση το εισόδημα ποιας χρονιάς θα υπολογιστεί η εισφορά το 2017; Η τελική απόφαση θα κλειδώσει αυτές τις ημέρες. Σύμφωνα με πληροφορίες, για τον υπολογισμό των εισφορών του 2017, που θα χαρακτηριστεί μεταβατική χρονιά, θα ληφθεί υπόψη το καθαρό φορολογητέο εισόδημα του 2015. Συγκεκριμένα, για τους πρώτους έξι μήνες του 2017 οι εισφορές θα υπολογιστούν με βάση το εισόδημα των ασφαλισμένων το 2015, ενώ για το δεύτερο εξάμηνο του 2017 τα εισοδήματα του 2016, εφόσον βέβαια έχει ολοκληρωθεί η εκκαθάριση των δηλώσεων εισοδήματος για το συγκεκριμένο έτος. Αν προκύψουν διαφορές, τα ποσά δεν θα επιστρέφονται, αλλά θα συμψηφίζονται. 

Η διετής απόσταση, ωστόσο, εγκυμονεί κινδύνους καθώς είναι σύνηθες φαινόμενο ένας ελεύθερος επαγγελματίας να είχε δηλώσει μεγάλο εισόδημα το 2015, αλλά το 2016 και το 2017 ο τζίρος του να έχει δραματική συρρίκνωση. Παρ’ όλα αυτά θα κληθεί να καταβάλει υπέρογκες εισφορές βάσει των εισοδημάτων που δεν υπάρχουν πλέον, μειώνοντας ακόμη περισσότερο το διαθέσιμο εισόδημά του.

Για παράδειγμα, ελεύθερος επαγγελματίας δήλωσε για το 2015 καθαρό φορολογητέο εισόδημα 30.000 ευρώ. Το αντίστοιχο για το 2016 ανέρχεται σε 9.000 ευρώ. Αυτό συνέβη είτε γιατί ο τζίρος του μειώθηκε δραματικά, είτε γιατί προτίμησε να φοροεισφοροδιαφύγει για να αποφύγει την επιβάρυνση. 

Με το νέο σύστημα, με βάση τα εισοδήματα του 2015 καλείται να πληρώσει 30.000 Χ 26,95% = 8.085 / 12 = 674 ευρώ τον μήνα.

Με το παλιό σύστημα θα πλήρωνε 4.024 ευρώ ετησίως, δηλαδή τα μισά.

Με βάση τα εισοδήματα του 2016 πρέπει να καταβάλλει εισφορές ως εξής: 9.000 Χ 26,95% = 2.425, δηλαδή τα μισά απ’ ό,τι θα κατέβαλε με το παλιό σύστημα. 

Εφόσον έχει πληρώσει έναντι το πρώτο εξάμηνο 4.044 ευρώ, δεν έχει οφειλές. Τουναντίον πρέπει να του επιστραφούν 1.619 ευρώ, τα οποία όμως θα συμψηφιστούν έναντι μελλοντικών οφειλών του. Δηλαδή σε αυτή την περίπτωση ο ασφαλισμένος βγαίνει χαμένος καθώς προπληρώνει το κράτος.

Το χαράτσι, ωστόσο, δεν φαίνεται αρκετό στους δανειστές. Στις τελευταίες συναντήσεις ζήτησαν από τον υφυπουργό Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης Τάσο Πετρόπουλο ο υπολογισμός να γίνει στο πραγματικό εισόδημα του επαγγελματία και όχι στο καθαρό φορολογητέο εισόδημα που προκύπτει από την αφαίρεση των ασφαλιστικών εισφορών. Αν περάσει η πρόταση, η επιβάρυνση θα είναι μεγαλύτερη, κατά 21%.

3. Ποιοι επιβαρύνονται υπέρμετρα με το νέο σύστημα; Η επιβάρυνση για τους ελεύθερους επαγγελματίες αρχίζει να γίνεται αισθητή για εισοδήματα από 19.000 ευρώ και πάνω. Για τα υψηλά εισοδήματα η επιβάρυνση είναι εξοντωτική. 

1ο παράδειγμα: Εμπορος στην 9η ασφαλιστική κλάση πληρώνει σήμερα 5.788 ευρώ. Με καθαρό εισόδημα 70.000 θα κληθεί να πληρώσει 18.865 ευρώ (+225%). Αν συνυπολογιστούν και οι φόροι, η επιβάρυνση θα φτάσει στο 54%.

2ο παράδειγμα: Εμπορος με εισόδημα 30.000 ευρώ, πληρώνει σήμερα στην κλάση Π4, που είναι η πιο... δημοφιλής, ετήσια εισφορά 5.788 και φόρο 8.220 ευρώ. Συνολική επιβάρυνση 14.008 ευρώ ή το 46,6% του εισοδήματός του. Του χρόνου θα πληρώνει 8.085 ευρώ σε εισφορές (αύξηση 2.297 ευρώ) και 7.976 σε φόρους (μείωση 244 ευρώ). Συνολική επιβάρυνση 16.061 ευρώ ή το 53,5% του εισοδήματός του. 

Το χειρότερο είναι ότι αν δεν πληρώσουν τα χρέη κινδυνεύουν να χάσουν ασφαλιστικά δικαιώματα και ίσως φτάσουν να μείνουν και χωρίς σύνταξη, εφόσον οι οφειλές τους από παλιές και νέες εισφορές ξεπερνούν τις 20.000 ευρώ για τους ελεύθερους επαγγελματίες και τις 15.000 ευρώ για τους αυτοαπασχολούμενους.

4. Κάθε πότε θα πληρώνονται οι εισφορές; Το σενάριο που προωθείται είναι η νέα εισφορά επί του καθαρού φορολογητέου εισοδήματος να πληρώνεται μηνιαίως και να είναι καταβλητέα μέχρι το τέλος του επόμενου μήνα. Αυτό σημαίνει πως οι πρώτες εισφορές επί του εισοδήματος θα πρέπει να πληρωθούν στα τέλη Φλεβάρη. Εξετάζεται αρχικά οι πληρωμές να γίνονται με ειδοποιητήρια, με στόχο εντός του 2017 να ολοκληρωθεί το ηλεκτρονικό σύστημα.

5. Ποιοι ωφελούνται με το νέο σύστημα; Οι ελεύθεροι επαγγελματίες-έμποροι με φορολογητέο εισόδημα 12.000 ευρώ και κάτω.

Για παράδειγμα, έμπορος που δηλώνει 12.000 πληρώνει σήμερα στην 4η κλάση 4.024 ευρώ ετησίως. Η εισφορά του από το 2017 θα μειωθεί στα 3.234 ευρώ ενώ αν υπολογιστούν και οι φορολογικές του υποχρεώσεις (φόρος, προκαταβολή φόρου, τέλος επιτηδεύματος) η επιβάρυνση φτάνει στο 38,15% και το διαθέσιμο εισόδημά του στο 61,85%.

- Εμποροι (ΟΑΕΕ) με δραστηριότητα κάτω από 15 χρόνια έχουν ωφέλεια αν δηλώνουν μέχρι 15.000 ευρώ. Για παράδειγμα, ελεύθερος επαγγελματίας με 10ετή δραστηριότητα και ετήσιο εισόδημα 15.000 ευρώ πληρώνει σήμερα 4.650 ευρώ, ενώ του χρόνου θα πληρώσει 4.000 ευρώ.

- Οσοι ασφαλίζονται σήμερα στον ΟΑΕΕ σε υψηλές ασφαλιστικές κατηγορίες και έχουν δραστηριότητα πάνω από 15 χρόνια. Αυτοί ωφελούνται αν δηλώνουν εισόδημα μέχρι 25.000 ευρώ. 

Οι συγκεκριμένες κατηγορίες εμπόρων ασφαλίζονται σήμερα στις κατηγορίες από Π09 και πάνω και πληρώνουν περίπου 7.000 ευρώ το έτος. Με το νέο καθεστώς και εισόδημα 25.000 πέφτουν στα 6.700 ευρώ. 

6. Τι εκπτώσεις δικαιούνται οι αυτοαπασχολούμενοι επιστήμονες; Για τους δικηγόρους, γιατρούς και μηχανικούς ασφαλισμένους στο ΕΤΑΑ το νέο σύστημα υπολογισμού των εισφορών ξεκινά από 1/1/2017 αλλά την πρώτη τετραετία (2017-2020) προβλέπεται μεταβατική περίοδος εκπτώσεων από 5% (εισοδήματα 57.000-58.000) μέχρι και 50% (εισοδήματα 7.033-13.000). Η κλίμακα της έκπτωσης μειώνεται κατά μία ποσοστιαία μονάδα για κάθε 1.000 ευρώ εισοδήματος (δηλαδή 49% για 13.000-14.000, ακολούθως 48% για 14.000-15.000 κ.ο.κ.).
Οταν παρέλθει η περίοδος των εκπτώσεων, δηλαδή από το 2021, η επιβάρυνση γίνεται αισθητή από τα εισοδήματα ύψους 13.000 ευρώ ετησίως.

Οι νέοι επιστήμονες κατά την πρώτη πενταετία της σταδιοδρομίας τους θα έχουν διπλή διευκόλυνση από την πολιτεία. 

Θα πληρώνουν για κύρια σύνταξη 14% τα πρώτα δύο χρόνια ασφάλισης και 17% τα επόμενα τρία, με ευνοϊκό πλαφόν ελάχιστου εισοδήματος στα 410 ευρώ τον μήνα (δηλαδή 57,4 μηνιαίως τα πρώτα δύο χρόνια και 69,7 τα επόμενα τρία). Το ποσό που υπολείπεται του 20% αποτελεί «ασφαλιστική οφειλή» και πρέπει να εξοφληθεί έως το έτος συνταξιοδότησης (1/5 κατ’ έτος κάθε φορά που το καθαρό φορολογητέο αποτέλεσμα υπερβαίνει τα 18.000 ευρώ).

1ο παράδειγμα: Γιατρός με 3-5 έτη ασφάλισης πληρώνει σήμερα 2.011 ευρώ. Με εισόδημα 5.000 ευρώ θα πληρώνει 1.324 ευρώ (-34%) μέχρι το 2020 και 1.345 ευρώ από το 2021 και μετά. Αντίστοιχα, γιατρός με ασφάλιση 7-9 έτη πληρώνει σήμερα 3.837 ευρώ. Αν δηλώσει 30.000 ευρώ εισόδημα, θα πληρώσει 6.220 ευρώ (+62%) με τις εκπτώσεις της περιόδου 2017-2020 και 9.285 ευρώ (+142%) από το 2021 και μετά.

2ο παράδειγμα: Δικηγόρος με 20.000 ευρώ εισόδημα που πληρώνει σήμερα εισφορά 4.096 ετησίως, θα πληρώνει την περίοδο της έκπτωσης 4.326 και από το 2021 και μετά 7.590 ευρώ. Αν συνυπολογίσουμε τον φόρο, την εισφορά αλληλεγγύης, το τέλος επιτηδεύματος και την εισφορά υπέρ ΟΑΕΔ, η συνολική επιβάρυνση φτάνει στα 8.625,33 ευρώ έως το 2020 (από 8450,77 σήμερα) και τα 11.099,22 μετά το 2021. Δηλαδή η επιβάρυνση από εισφορές και φόρο θα αυξάνεται όσο υψηλότερο είναι το εισόδημα, με αποτέλεσμα το κράτος να παρακρατά το 45% του εισοδήματος ή ακόμη και το 55% για εισόδημα πάνω από 45.000 ευρώ. 

7. Τι θα πληρώνουν τα μπλοκάκια; Διπλά χαμένοι βγαίνουν οι εργαζόμενοι με μπλοκάκια, αφού για παράλληλη απασχόληση (μισθωτή και αυτοαπασχολούμενη) ο εργαζόμενος θα πληρώνει υποχρεωτικά διπλές εισφορές για ασφάλιση και για περίθαλψη, χωρίς να ελπίζει σε κάποια ανταμοιβή όταν συνταξιοδοτηθεί. Δηλαδή ως μισθωτοί έχουν 16% ασφαλιστικές εισφορές επί των αποδοχών, ενώ με το μπλοκάκι θα πληρώνουν και 26,95% επί της αμοιβής τους. Οσοι αμείβονται μόνο με δελτίο παροχής και απασχολούνται σε έως και δύο εργοδότες, ο νόμος ορίζει ότι θα ασφαλίζονται ως μισθωτοί, δηλαδή το 13,67% θα το πληρώνει ο εργοδότης. Ωστόσο, οι ειδικοί εκτιμούν ότι λόγω των συνθηκών που επικρατούν στην αγορά εργασίας, τελικά, το κόστος θα κληθεί να το καλύψει εξ ολοκλήρου ο ασφαλισμένος.

Δηλαδή ο επιμερισμός του κόστους σε δύο εργοδότες καθίσταται πρακτικά αδύνατος γιατί θα πρέπει ο μισθωτός να αποδείξει ότι έχει σύμβαση εξαρτημένης εργασίας με δύο εργοδότες ταυτόχρονα. Επιπλέον, οι εργοδότες δεν θα μπορούν να ξέρουν αν ο επαγγελματίας έχει κόψει δελτίο και σε τρίτο εργοδότη εντός του έτους.

Ειδικά για τους χαμηλόμισθους που απασχολούνται με καθεστώς μερικής απασχόλησης το μπλοκάκι γίνεται ασύμφορο καθώς οι κρατήσεις μπορεί να αυξηθούν έως και 165%.

8. Μειώνονται (!) για κάποια κατηγορία υπαλλήλων οι εισφορές; Ανάμεσα στα τόσα δεινά που έφερε ο νόμος Κατρούγκαλου σε όλους τους ασφαλισμένους περιλαμβάνεται και μία ρύθμιση-ανάσα για τους τραπεζοϋπαλλήλους των ειδικών ταμείων και τους εργαζομένους στις ΔΕΚΟ, οι οποίοι θα δουν τις εισφορές τους να μειώνονται σταδιακά και τις καθαρές αποδοχές τους να αυξάνονται έστω λίγα ευρώ. 

Η σταδιακή μείωση των εισφορών για τους ασφαλισμένους στα ειδικά ταμεία έρχεται με το νέο σύστημα από 1/1/2017, ώστε να φτάσουν να πληρώνουν 20% για σύνταξη (13,33% εργοδότης και 6,67% εργαζόμενος) όπως όλοι οι υπόλοιποι μισθωτοί. Συνεπώς στο ΤΣΠ-ΕΤΕ (Εθνική Τράπεζα), το ΤΑΠ-ΟΤΕ, τον ΟΑΠ-ΔΕΗ, το ΤΣΠ-ΗΣΑΠ και το Ταμείο Προσωπικού της Τράπεζας της Ελλάδος και της Εθνικής Ασφαλιστικής οι εισφορές σε βάθος τετραετίας θα μειωθούν από 28% στο 20% μέχρι το 2020. 

9. Τι θα πληρώσουν το 2017 οι αγρότες; Οι αγρότες του ΟΓΑ οφείλουν να έχουν πληρώσει έως τις 31 Δεκεμβρίου τις νέες εισφορές του πρώτου εξαμήνου του 2016, φουσκωμένες από 8,5% έως 15% σε σχέση με τις εισφορές του δεύτερου εξαμήνου του 2015. Η αύξηση είναι 70 ευρώ για όσους ανήκουν στις ασφαλιστικές κατηγορίες 1-5, ενώ φτάνει τα 82 στην 6η κατηγορία και τα 94 ευρώ στην 7η. 

Από το 2017 η εισφορά συνδέεται με το εισόδημα και αυξάνεται σταδιακά μέχρι το 2022. Ειδικότερα, το 2017 οι αγρότες θα πληρώσουν το 14% του εισοδήματός τους για εισφορά υπέρ σύνταξης. Η σωρευτική αύξηση από φέτος μέχρι και το 2022 αγγίζει το 39% για έναν αγρότη που ανήκει στην τρίτη ασφαλιστική κλάση και δηλώνει ετήσιο εισόδημα μέχρι 4.923 ευρώ (κατώτατη κατηγορία).

Μάλιστα με το πολυνομοσχέδιο για τα προαπαιτούμενα της πρώτης δόσης καταργήθηκε μετά από απαίτηση των δανειστών και η μεταβατική περίοδος με τις εκπτώσεις που είχαν δοθεί για τις αυξήσεις στις εισφορές υγείας των αγροτών. 

10. Τι αλλάζει στις εισφορές των δημοσίων υπαλλήλων; Από 1/1/2017 η εισφορά 20% θα ισχύσει και στο Δημόσιο, καθώς για πρώτη φορά το κράτος θα καταβάλει στον ΕΦΚΑ εισφορά ως εργοδότης. Οι δημόσιοι υπάλληλοι θα συνεχίσουν να καταβάλουν εισφορά 6,67% όπως όλοι οι μισθωτοί, αλλά οι κρατήσεις θα γίνονται πλέον επί των αποδοχών που λαμβάνουν σήμερα και όχι επί των αποδοχών του Οκτωβρίου 2011 όπως ίσχυε. Αυτό σημαίνει ότι ακόμη και αν δεν υπάρξει αλλαγή στις ονομαστικές αποδοχές των υπαλλήλων, θα υπάρξει αύξηση της παρακράτησης και κατά συνέπεια μείωση του τελικού ποσού που θα λαμβάνουν κάθε μήνα. Ειδικότερα, οι υπάλληλοι ΠΕ και ΤΕ με αρκετά χρόνια υπηρεσίας θα δουν μειώσεις έως 20 ευρώ τον μήνα στις καθαρές τους αποδοχές. Αντίθετα, ωφελημένοι από τις νέες κρατήσεις είναι οι υπάλληλοι ΥΕ και ΔΕ, καθώς οι εισφορές τους θα είναι ελαφρώς χαμηλότερες και θα κερδίσουν στον μηνιαίο καθαρό τους μισθό από 1 μέχρι και 20 ευρώ.

11. Τι αλλάζει με τις νέες συντάξεις το 2017; Οι νέες συντάξεις που θα εκδοθούν με βάση τον νόμο Κατρούγκαλου (δεν έχουν εκδοθεί ακόμα οι σχετικές εγκύκλιοι) εκτιμάται ότι θα είναι μειωμένες από 10% έως 30% σε σχέση με το προηγούμενο καθεστώς. Δηλαδή θα αρχίζουν από 400 ευρώ και θα πιάνουν ταβάνι στα 1.200 ευρώ. Οσοι συνταξιοδοτηθούν εντός του 2017 με τη σύνταξή τους να υπολείπεται κατά 20% και πλέον από τον παλιό τρόπο, θα δικαιούνται το 1/3 της διαφοράς.  Μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2017 θα πρέπει να επανυπολογιστούν 2,6 εκατομμύρια κύριες συντάξεων για να προκύψει η προσωπική διαφορά - την οποία θέλει να καταργήσει το ΔΝΤ. Παράλληλα αναμένεται και επιπλέον μείωση των νέων συντάξεων έως 18% μετά την κατάργηση των οικογενειακών επιδομάτων που προβλέπει ο νόμος Κατρούγκαλου.

12. Πόσο θα μειωθεί το ΕΚΑΣ; Το 2017 η μερίδα του λέοντος από την εξοικονόμηση δαπανών του ασφαλιστικού συστήματος θα εξασφαλιστεί από τη σφαγή στο ΕΚΑΣ. Η νέα μείωση στα κονδύλια για το ΕΚΑΣ ανέρχεται σε 430 εκατ. ευρώ (σωρευτικά 586,3 εκατ. τη διετία 2016-2017). Για να μην επαναληφθεί η κοινωνική αγανάκτηση του καλοκαιριού, το υπουργείο Εργασίας αποφάσισε να μειώσει τα ποσά που θα δοθούν και όχι τον αριθμό των δικαιούχων. Αυτό σημαίνει ότι για να βγει ο λογαριασμός θα πρέπει τα επιδόματα να περικοπούν έως και 50%. Οι χαμηλοσυνταξιούχοι θα βιώσουν τη νέα ψυχρολουσία (εκτός αν υπάρξει τεχνικό κώλυμα) με τις συντάξεις του Ιανουαρίου, που θα καταβληθούν στις 22 Δεκεμβρίου.

13. Πόσο θα αυξηθεί το κόστος εξαγοράς πλασματικών ετών;  Από 1/1/2017 εφαρμόζεται η νομοθεσία του ΕΦΚΑ και αυξάνεται το κόστος εξαγοράς των πλασματικών ετών. Ειδικά για τους δημοσίους υπαλλήλους το κόστος σχεδόν τριπλασιάζεται καθώς διευρύνεται η βάση υπολογισμού. Ετσι ένας δημόσιος υπάλληλος θα πρέπει να καταβάλλει 300 ευρώ για κάθε μήνα εξαγοράς αντί για 100 που ίσχυε με το προηγούμενο καθεστώς. 

14. Πόσο θα μειωθούν τα μερίσματα το 2017; Περικοπές ύψους 500.000 ευρώ προβλέπονται στα μερίσματα εντός του 2017, αφού φέτος αφαιρέθηκαν 207 εκατ. ευρώ. Οι συνταξιούχοι του δημοσίου κατά την πρώτη πληρωμή του 2017 που θα πραγματοποιηθεί τον Μάρτιο θα δουν το μέρισμά τους στο ύψος που διαμορφώθηκε στις αρχές Ιουλίου.

15. Τι θα αλλάξει με τη λειτουργία του ΕΦΚΑ;  Το μεγάλο στοίχημα της κυβέρνησης γα το 2017 είναι να αρχίσει να λειτουργεί ο Ενιαίος Φορέας Κοινωνικής Ασφάλισης από την πρώτη μέρα του νέου χρόνου χωρίς να μπλοκάρει το σύστημα. Τα υπό ένταξη Ταμεία θα πρέπει έως το τέλος Ιανουαρίου 2017 να εκχωρήσουν αυτόματα, με βάση το νέο Ασφαλιστικό, στο υπερταμείο ΕΦΚΑ την κινητή και ακίνητη περιουσία τους αξίας περίπου 16 δισ. ευρώ μαζί με τις υποχρεώσεις (3,5 δισ. ευρώ απλήρωτες συντάξεις + 3,1 δισ. ευρώ οφειλές προς τον ΕΟΠΥΥ) και τις απαιτήσεις έναντι απλήρωτων εισφορών (ληξιπρόθεσμες οφειλές 16,6 δισ. ευρώ). Οι ειδικοί εκφράζουν την ανησυχία τους ότι θα επιμηκυνθεί ο χρόνος έκδοσης των συντάξεων.