Συμφωνία για τα μέτρα, «κόλαση» με τα αντίμετρα

Τοίχο βρίσκουν οι προσδοκίες του Μεγάρου Μαξίμου για γενναίες μειώσεις στον ΕΝΦΙΑ και στον ΦΠΑ καθώς το ΔΝΤ δεν δέχεται καν να μπει στη συζήτηση, ενώ οι Ευρωπαίοι αντί για φοροελαφρύνσεις κομίζουν αναπτυξιακό πακέτο διά χειρός Γιούνκερ με σύμπραξη ΔΝΤ και Παγκόσμιας Τράπεζας. 

Μέσα σε αυτό το σκηνικό η κυβέρνηση έχει μπροστά της ένα σκληρό τρίμηνο για να ξεμπερδεύει με το θρίλερ της δεύτερης αξιολόγησης, το οποίο όλα δείχνουν ότι οδεύει προς Μάιο. Το σενάριο που έχει σχεδιάσει το οικονομικό επιτελείο για την επίτευξη συμφωνίας με το κουαρτέτο ως τις 10 Μαρτίου προσκρούει σε εμπόδια - τόσο στο εσωτερικό της κυβέρνησης και του κόμματος όσο και από την πλευρά του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ).

Σε επίπεδο κυβέρνησης, η συνειδητοποίηση ότι το δόγμα περί τέλους της λιτότητας και «1+1=0» (δηλαδή 1 ευρώ ελάφρυνση για κάθε 1 ευρώ μέτρων) δεν ανταποκρίνεται σε αυτό που κατάλαβαν οι Ευρωπαίοι από το Eurogroup και δημιουργεί ήδη κραδασμούς. Πέρα από το θέμα του υπουργού Οικονομικών Ευκλείδη Τσακαλώτου, ο οποίος γνωρίζει από πρώτο χέρι και με κάθε λεπτομέρεια τι ακριβώς έχει συμφωνηθεί στην πραγματικότητα, υπάρχει και το πρόβλημα των βουλευτών που θα κληθούν να ψηφίσουν τα πολυνομοσχέδια.

Μέτρα 3,2 δισ. για αρχή

Το μοναδικό χειροπιαστό αποτέλεσμα που απέσπασε η κυβέρνηση στο Eurogroup είναι, κατά τις πληροφορίες του «ΘΕΜΑτος», η μείωση του ύψους των μέτρων που απαιτούνται από 1/1/2019 από το 2% (3,6 δισ. ευρώ) σε 1,75% του ΑΕΠ (3,2 δισ. ευρώ) και η σταδιακή εφαρμογή των περικοπών στις συντάξεις την τριετία 2019-2021.

Πέρα από τα -διόλου ευκαταφρόνητα- 400 εκατ. ευρώ και τις προοπτικές που ανοίγονται για το χρέος (αν μπει το ΔΝΤ), τα υπόλοιπα περί ουδέτερου αποτελέσματος των μέτρων οφείλονται στην καλύτερη περίπτωση σε... παρερμηνείες.

Η επιστροφή του κουαρτέτου μετά την Καθαρά Δευτέρα πολύ δύσκολα θα οδηγήσει σε συμφωνία λένε στο «ΘΕΜΑ» στελέχη τόσο από την πλευρά της Κομισιόν όσο και από αυτή του ΔΝΤ. «Το βρίσκω πολύ απίθανο να έχουμε συμφωνία (staff level agreement) στο τέλος αυτής της αποστολής των θεσμών. Τα ανοιχτά ζητήματα είναι πάρα πολλά - τόσο ανάμεσα στην Ελλάδα και τους δανειστές όσο και ανάμεσα στο ΔΝΤ και τους ευρωπαϊκούς θεσμούς», εκτιμά στέλεχος του Ταμείου. Ο ίδιος θεωρεί δύσκολη ακόμη και την αποδοχή της νομοθέτησης των αντισταθμιστικών μέτρων από την πλευρά του ΔΝΤ.

Στον αέρα τα «αντίμετρα»

Και ενώ οι «μεταρρυθμίσεις» με περικοπές συντάξεων και φοροαπαλλαγών βρίσκονται προ των θυρών, στην κυβέρνηση στήνουν παζάρι για τα «θετικά αντίμετρα» που ο κ. Τσακαλώτος θα προτείνει στο κουαρτέτο, από την ερχόμενη Τρίτη που θα βρίσκεται στην Αθήνα.

Οι αποδέκτες των «καλών» μέτρων δεν είναι βέβαιο ότι θα είναι οι ίδιοι άνθρωποι με τους αποδέκτες των κακών. Ενας συνταξιούχος που θα δει τη σύνταξή του να μειώνεται δεν είναι βέβαιο ότι θα αντισταθμίσει τις απώλειες από τα λεγόμενα αναπτυξιακά μέτρα. 

Οπως λένε πάντως στο «ΘΕΜΑ» άριστα πληροφορημένες πηγές, οι δανειστές δεν μπαίνουν καν σε συζήτηση για ξήλωμα μέτρων που αποδίδουν υψηλά έσοδα, όπως ο ΕΝΦΙΑ, αλλά κομίζουν ένα αναπτυξιακό πακέτο που βρίσκεται αυτή στιγμή στα σκαριά και στο οποίο εμπλέκονται: η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με τα διαρθρωτικά Ταμεία και το ΔΝΤ μαζί με την Παγκόσμια Τράπεζα. Τα συστατικά του πακέτου βρίσκονται ακόμη στη «χύτρα» της Κομισιόν υπό την υψηλή επιστασία του προέδρου Ζαν-Κλοντ Γιουνκερ.

Συγκεκριμένα οι δανειστές υψώνουν τείχος και θεωρούν πρόωρη κάθε συζήτηση που γίνεται για μια σειρά «αντίμετρα» που η κυβέρνηση θέλει να προτείνει, όπως:

1,35% μείωση στον ΕΝΦΙΑ

Το σενάριο που διακινεί το Μέγαρο Μαξίμου προβλέπει ότι θα φορολογείται η μεγάλη ακίνητη περιουσία σε συνδυασμό με το διαθέσιμο εισόδημα του ιδιοκτήτη, ώστε το 2019 ο φόρος περιουσίας να μειωθεί κατά 35% σε σχέση με τον σημερινό ΕΝΦΙΑ.

Το σχέδιο δηλαδή προβλέπει μείωση κατά 1 δισ. σε σχέση με τα 2,65 δισ. που αποφέρει σήμερα ο ΕΝΦΙΑ, αλλά ήδη συναντά σοβαρά εμπόδια:

α) Ο στόχος είσπραξης δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι θα μειωθεί. Αρχικά κύκλοι της κυβέρνησης έλεγαν ότι θα μείνει αμετάβλητος στα 2,65 δισ. ευρώ τον χρόνο. Αλλες πηγές -οι πλέον αρμόδιες- λένε ότι στο υπουργείο Οικονομικών όντως εξετάζουν σενάρια μείωσης, όχι όμως για 1 δισ. ευρώ αλλά πολύ λιγότερα. Οι δανειστές όμως, και ειδικά το ΔΝΤ, ακούνε με επιφύλαξη τα περί ελάφρυνσης στον ΕΝΦΙΑ γιατί η εισπραξιμότητα του φόρου ακινήτων αγγίζει το 80% και θεωρείται η υψηλότερη και πιο σίγουρη από όλους τους φόρους που υπάρχουν στη χώρα μας.

β) Στο Μαξίμου λένε ότι ο νέος φόρος θα υπολογίζεται στο σύνολο της περιουσίας με βάση το Περιουσιολόγιο και με έναν αλγόριθμο θα μειώνεται περαιτέρω, ανάλογα με το δηλωθέν εισόδημα.

Στις συζητήσεις που γίνονται, όμως, οι δανειστές βλέπουν ότι λόγω της πτώσης των εισοδημάτων η ελάφρυνση θα αφορά πολλούς μικροϊδιοκτήτες, αλλά θα μεταφερθεί ως επιβάρυνση σε εκείνους που ήδη καλούνται να πληρώνουν πολλά και αδυνατούν πλέον να τα καταβάλουν.

Επιπρόσθετα, στο υπουργείο Οικονομικών είναι πολύ επιφυλακτικοί ακόμα και για το εάν θα είναι έτοιμο το πληροφοριακό σύστημα του Περιουσιολογίου, το οποίο μόλις πριν από λίγες εβδομάδες εντάχθηκε σε πρόγραμμα κοινοτικής χρηματοδότησης.

γ) Τα τεχνικά κλιμάκια των θεσμών επιμένουν στη μείωση των αντικειμενικών τιμών ώστε να προσεγγίσουν τις πραγματικές -πολύ χαμηλές- τιμές της αγοράς.

Αυτό σημαίνει ότι οι συντελεστές ΕΝΦΙΑ θα πρέπει σε αρκετές περιπτώσεις να αυξηθούν αντί να μειωθούν, ενώ λόγω των ανατροπών που θα προκύψουν παραμένει αβέβαιο το τελικό αποτέλεσμα. Για να εξασφαλιστεί μάλιστα ότι βγαίνει ο λογαριασμός, στο υπουργείο Οικονομικών ετοιμάζονται να βάλουν μεγαλύτερο φόρο και στα αγροτεμάχια.

2. Μείωση ή μετατάξεις ΦΠΑ
Η ελληνική πλευρά σκέφτεται να προτείνει μείωση του μεσαίου συντελεστή ΦΠΑ κατά 1 μονάδα, από 13% σε 12%, εναλλακτικά ή σε συνδυασμό με τη μετάταξη ορισμένων βασικών αγαθών και προϊόντων σε τρόφιμα και λογαριασμούς ΔΕΚΟ. Το θέμα αυτό όμως δεν μπορεί να το λύσει το κουαρτέτο, αλλά απαιτείται να τεθεί σε συζήτηση και να εγκριθεί σε πολύ υψηλότερο ευρωπαϊκό επίπεδο, καθώς οι εισπράξεις από ΦΠΑ αποτελούν πόρο της Ε.Ε. και όχι μόνο του κράτους, ενώ τίθεται και ζήτημα ανταγωνισμού μεταξύ ευρωπαϊκών χωρών.

3. Εκπτωση ΦΠΑ στα νησιά
Στα αντισταθμιστικά μέτρα υπέρ των νησιωτών το πρόβλημα είναι μεγαλύτερο. Το ειδικό καθεστώς ΦΠΑ στο Αιγαίο (έκπτωση 30%) θα ήταν πολύ δύσκολο -αν όχι αδύνατον- να επανέλθει στα νησιά όπου ήδη καταργήθηκε, καθώς αυτά καθορίζονται στο πανίσχυρο νομικό πλαίσιο της Ε.Ε. για τον ΦΠΑ και δεν χωρούν αλλαγές κάθε τρεις και λίγο. Σε κάθε περίπτωση, «τα αντίμετρα δεν είναι εξασφαλισμένα», δηλώνει στο «ΘΕΜΑ» στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, και εξηγεί: «Τα λεγόμενα αντίμετρα θα μπορούν να συζητηθούν αν ξεπεραστεί ο στόχος για το πλεόνασμα 3,5% του ΑΕΠ. Το πώς μπορεί να συμφωνηθεί η διάθεση της υπεραπόδοσης υπάρχει ήδη στο μνημόνιο. Θέλουμε να αποκλείσουμε τον ενδεχόμενο η κυβέρνηση να κάνει μονομερείς ενέργειες όπως η λεγόμενη 13η σύνταξη πέρυσι τον Δεκέμβριο». «Τα αντίμετρα θα μπουν στο μνημόνιο», λέει, αφήνοντας ανοιχτό το ενδεχόμενο η κυβέρνηση, αν θέλει, να τα νομοθετήσει στη συνέχεια ξεχωριστά. Η ουσία είναι ότι η ενεργοποίηση θα γίνεται πάντα σε συνεννόηση με τους θεσμούς και μόνο αν υπάρχει υπέρβαση του στόχου για πλεόνασμα 3,5% του ΑΕΠ. Την ίδια στιγμή, στέλεχος του ΔΝΤ λέει στο «ΘΕΜΑ» ότι «μέχρι να φανεί και να πιστοποιηθεί η υπεραπόδοση των μέτρων δεν μπαίνουμε καν στη συζήτηση για το πώς θα διατεθεί το επιπλέον πλεόνασμα». Με άλλα λόγια, πριν από τον Απρίλιο και μέχρι να πιστοποιήσει η Eurostat ότι έκλεισε δημοσιονομικά το 2016 στη χώρα μας αποφάσεις για «αντίμετρα» δεν πρόκειται να ληφθούν.
 
Η νέα λιτότητα

Σύμφωνα με πληροφορίες από το ΔΝΤ, το Ταμείο περιμένει την επικύρωση του τελικού πρωτογενούς πλεονάσματος του 2016 από τη Eurostat (στις 21 Απριλίου του 2017) ώστε να προσδιορίσει το ύψος των μέτρων που ζητάει για το 2018 - άλλο ένα δείγμα ότι η αξιολόγηση μπορεί να τραβήξει.
Για την ώρα το Ταμείο επιμένει σε μέτρα 800 εκατ. ευρώ το 2018, ενώ οι Ευρωπαίοι βλέπουν κενό 200-300 εκατ. ευρώ. Αν οι δύο πλευρές τα βρουν στα 500 εκατ., «το κενό θα μπορούσε να καλυφθεί εύκολα ακόμη και με τη μείωση του αφορολόγητου από το 2018», λέει ο ίδιος αξιωματούχος από την πλευρά των Βρυξελλών. Σε αυτή την περίπτωση το αφορολόγητο ίσως θα πέσει αρχικά -από τις 8.636 ευρώ που ισχύει σήμερα- στις 7.200 ευρώ από 1/1/2018, για να μειωθεί έτι περαιτέρω στις 5.900 ευρώ από 1/1/2019.
 
Ποιοι χάνουν, ποιοι κερδίζουν

Με τα δεδομένα αυτά το «μάρμαρο» θα πληρώσουν όσοι ζουν με λιγότερα και από 500 ευρώ τον μήνα «καθαρά» και θα πληρώσουν φόρους που πριν δεν πλήρωναν, με αφορολόγητο κάτω από τα 8.636 ευρώ που ισχύει σήμερα. Οι λεπτομέρειες (κλίμακα, συντελεστές κ.λπ.) θα συμφωνηθούν με το κουαρτέτο στην Αθήνα τις επόμενες μέρες. Δεδομένη πρέπει να θεωρείται και η κατάργηση των φοροαπαλλαγών που έχουν απομείνει (π.χ. ιατρικές δαπάνες, επιδόματα, έκπτωση προκαταβολής φόρου κ.ά.) και η κατάργηση της προσωπικής διαφοράς στις κύριες συντάξεις, γεγονός που θα προκαλέσει απώλειες 20%-30% από το 2019. Επιπλέον, με τον πλέον επίσημο τρόπο ανοίγει ξανά και το Ασφαλιστικό που η κυβέρνηση έλεγε ότι έκλεισε οριστικά. Στο στόχαστρο μπαίνει αυτομάτως η διατήρηση της προσωπικής διαφοράς σε όσους ήδη παίρνουν σύνταξη.

Για να εξοικονομηθούν 1,4-1,8 δισ. ευρώ από τις συντάξεις (0,75% ως 1% του ΑΕΠ) οι περικοπές στην προσωπική διαφορά θα πρέπει να ξεκινούν από τα 60 ευρώ τον μήνα (720 ευρώ τον χρόνο) για τα χαμηλότερα κλιμάκια. Αν η περικοπή δεν γίνει οριζόντια, λέει στέλεχος του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους, η προστασία των χαμηλότερων συντάξεων μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε ολική εξαφάνιση της προσωπικής διαφοράς για τις υψηλότερες συντάξεις, άρα σε απώλειες ακόμη και πάνω από 300 ευρώ τον μήνα!