Μνημόνιο με πλεονάσματα 2% μέχρι το 2060, χρέος και αγορές μετά το 2018

Αναμονή με μεγαλύτερη σαφήνεια για το χρέος ως το καλοκαίρι του 2018, αβεβαιότητα για την ένταξη στο QE και λόγια ενθάρρυνσης για την έξοδο στις αγορές, επιφύλασσε το ανακοινωθέν του Eurogroup της 15ης Ιουνίου. Η Ελλάδα πήρε και τη δόση των 8,5 δισ. ευρώ σε δύο τμήματα, ενώ θα μπορούσε να διεκδικήσει δόση τουλάχιστον 13,3 δισ. ευρώ, με βάση τις προγραμματισμένες εκταμιεύσεις του Μνημονίου μέχρι το α' τρίμηνο του 2017.

Αναφορικά με το ζήτημα του χρέους, η απόφαση επαναλαμβάνει τη διατύπωση που υπήρχε στο σχέδιο της 22ας Μαΐου και προέβλεπε ότι οι ακαθάριστες χρηματοδοτικές ανάγκες (GFN) θα πρέπει να διατηρηθούν χαμηλότερα από το 15% του ΑΕΠ μεσοπρόθεσμα και να μην ξεπεράσουν το 20% του ΑΕΠ σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα.

Η Ελλάδα θα πρέπει να διατηρήσει πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% του ΑΕΠ έως το 2022 και ακολούθως ίσο ή πάνω από 2% του ΑΕΠ στο διάστημα από το 2023 έως και το 2060! Για το χρέος υπάρχει, ακόμη, η γνωστή παράγραφος, με τις δευτερεύουσες παρεμβάσεις που αφορούν τα κέρδη από SMP και ANFA και την κατάργηση του πέναλτι για την επαναγορά ομολόγων του 2012.

Επαναλαμβάνεται, επίσης, ότι η μέση παράταση του χρόνου αποπληρωμής των δανείων αλλά και των τόκων προς τον EFSF θα είναι από μηδέν έως και 15 έτη, ενώ τονίζεται, εκ νέου, ότι τα εν λόγω μέτρα δεν θα πρέπει να επιφέρουν επιπλέον κόστος στα υπόλοιπα κράτη-μέλη.

Παράλληλα εισάγεται ένας νέος μηχανισμός, ο οποίος αφορά εκ νέου στα δάνεια του EFSF (Β' Μνημόνιο), που συνδέει την αποπληρωμή των υποχρεώσεων με τον ρυθμό ανάπτυξης της οικονομίας. Ο μηχανισμός αυτός θα συγκεκριμενοποιηθεί μαζί με τα υπόλοιπα μέτρα για το χρέος μετά την επιτυχή ολοκλήρωση του τρέχοντος προγράμματος τον Αύγουστο του 2018 και εφόσον αυτό έχει εφαρμοστεί με επιτυχία από την ελληνική πλευρά. Πιο απλά προβλέπει -όπως εξήγησε ο Γερούν Ντάισελμπλουμ- ότι όταν η Ελλάδα έχει υψηλό ρυθμό ανάπτυξης θα πληρώνει περισσότερα για την εξυπηρέτηση του χρέους και το αντίστροφο.

Σε ό,τι αφορά τα μακροπρόθεσμα μέτρα για το χρέος γίνεται αναφορά στην πιθανότητα μίας περαιτέρω επέμβασης στο προφίλ εξυπηρέτησης των δανείων του EFSF και πάντα σύμφωνα με την απόφαση που είχε ληφθεί τον Μάιο του 2016.

Η ουσία πίσω από τις λεπτομέρειες

Παρά τις επιπλέον λεπτομέρειες και τη συμπερίληψη της κεντρικής ιδέας της λεγόμενης «γαλλικής πρότασης» που συνδέει το χρέος με την ανάπτυξη η παρέμβαση αυτή δεν κρίθηκε επαρκής για να χαρακτηρίσει το ΔΝΤ βιώσιμο το ελληνικό χρέος και παραμένει μέχρι στιγμής αβέβαιο εάν η ΕΚΤ θα μπορέσει να εντάξει την Ελλάδα στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης.

Ο υπουργός Οικονομικών Ευκλείδης Τσακαλώτος, τόνισε ότι «η ΕΚΤ είναι ανεξάρτητη και θα λάβει η ίδια τις αποφάσεις της». Το ρεαλιστικό σενάριο είναι η Ελλάδα να διεκδικήσει την είσοδο στο QE μετά τις γερμανικές εκλογές και τον σχηματισμό της νέας γερμανικής κυβέρνησης προς το τέλος του 2017.

Στήριξη για έξοδο στις αγορές

Πιο ξεκάθαρη είναι η κατάσταση αναφορικά με την πιθανότητα μίας δοκιμαστικής εξόδου στις αγορές. Το ανακοινωθέν του Eurogroup τονίζει σαφώς ότι θα στηρίξει την Ελλάδα σε αυτήν της την προσπάθεια, ενώ ο κ. Τσακαλώτος παρέπεμψε στον επικεφαλής του ΟΔΔΗΧ Στέλιο Παπαδόπουλο, να λάβει την απόφαση με βάση τα κριτήρια του Οργανισμού. Προφανώς το θέμα αυτό θα κριθεί από την πορεία των αποδόσεων των ελληνικών ομολόγων στη δευτερογενή αγορά και από τη δυνατότητα επιτυχούς προετοιμασίας μίας δοκιμαστικής εξόδου με βάσει το ενδιαφέρον των επενδυτών. 

Οι πανηγυρισμοί της κυβέρνησης

Η ελληνική κυβέρνηση μπορεί να έσπευσε να πανηγυρίσει πριν ακόμη στεγνώσει το μελάνι στην ανακοίνωση του Eurogroup, αλλά όπως είναι ευρύτερα γνωστό ο... διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες.

Ας αρχίσουμε από τα δεδομένα. Αυτό που πήρε χθες η Ελλάδα είναι η δόση των 8,5 δισ. ευρώ σε δύο τμήματα, ενώ θα μπορούσε να διεκδικήσει δόση τουλάχιστον 13,3 δισ. ευρώ, με βάση τις προγραμματισμένες εκταμιεύσεις του Μνημονίου μέχρι το α' τρίμηνο του 2017.

Εκ του ποσού των 8,5 δισ. ευρώ, θα δοθούν 6,9 δισ. ευρώ προκειμένου να υπάρξει αποπληρωμή ομολόγων που κατέχει η ΕΚΤ και άλλων υποχρεώσεων τον Ιούλιο και μόλις 800 εκατ. ευρώ για να μειωθούν τα «φέσια» του Δημοσίου στην αγορά. Το φθινόπωρο η τρόικα θα επιστρέψει στην Αθήνα για να εγκρίνει άλλα 800 εκατ. ευρώ για ληξιπρόθεσμα, μόνον εάν η Ελλάδα έχει αποδείξει ότι συνεισφέρει και με δικούς της πόρους στην προσπάθεια, όπως ξεκαθάρισε ο επικεφαλής του ESM Κλάους Ρέγκλινγκ.

ΔΝΤ: Ελλάδα όπως... Ζαΐρ και Ζάμπια

Το δεύτερο «κέρδος» από τη χθεσινή απόφαση είναι η συμμετοχή του ΔΝΤ στο ελληνικό πρόγραμμα με μία συμφωνία «stand by», βάσει της οποίας θα κρατηθούν «κάβα» δύο δισ. δολάρια, τα οποία θα... περιμένουν τους Ευρωπαίους να δεσμευθούν σε περαιτέρω ενέργειες για τη βιωσιμότητα του χρέους.

Η Κριστίν Λαγκάρντ τόνισε ότι το ελληνικό χρέος δεν είναι βιώσιμο, χαιρετίζοντας ωστόσο την περαιτέρω σαφήνεια που επιτεύχθηκε χθες το βράδυ. Σε ενημερωτικό του σημείωμα το ΔΝΤ επιβεβαίωσε το δημοσίευμα του «Πρώτου Θέματος» ότι ανάλογο πρόγραμμα έχει συνάψει το Ταμείο με αναπτυσσόμενες χώρες τη δεκαετία του '80. Συγκεκριμένα το σημείωμα αναφέρει «συνολικά, χρησιμοποιήθηκε 19 φορές κατά τη διάρκεια της πιστωτικής κρίσης στη δεκαετία του 1980 σαν καταλύτης για τη χρηματοδότηση ή για την ελάφρυνση του χρέους στο πλαίσιο προγραμμάτων που υποστηρίζονταν από το ΔΝΤ στις ακόλουθες χώρες: στο Σουδάν, στο Εκουαδόρ, στο Ζαΐρ, στη Μαδαγασκάρη, στη Τζαμάικα, στη Ζάμπια, στην Ακτή του Ελεφαντοστού, στην Κένυα, στη Σομαλία, στη Χιλή, στη Δημοκρατία του Κογκό, στο Μεξικό, στη Νιγηρία, στην Αργεντινή, στη Γιουγκοσλαβία και στη Βραζιλία (στο Σουδάν, στο Ζαΐρ και στην Ακτή του Ελεφαντοστού, η διαδικασία της ΚΑΕ χρησιμοποιήθηκε δύο φορές σε κάθε μια χώρα)».

Διαρθρωτικά ταμεία για την ανάπτυξη

Στα θετικά της απόφασης του Eurogroup είναι η πρόταση μίας αναπτυξιακής τράπεζας, η οποία θα έχει ρόλο-κλειδί για τον συντονισμό των κονδυλίων που διαχειρίζεται η Ελλάδα μέσω των διαρθρωτικών ταμείων σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων.

Εντυπωσιασμένοι από τα μέτρα

Με... λυρική διάθεση οι Ευρωπαίο αξιωματούχοι επαίνεσαν την άνευ προηγούμενου υιοθέτηση μέτρων από την ελληνική κυβέρνηση, με χαρακτηριστικότερο όλων τον προσωπικό χαιρετισμό που απηύθυνε ο Επίτροπος Πιέρ Μοσκοβισί στον υπ. Οικονομικών Ευκλείδη Τσακαλώτο και τον αναπληρωτή υπ. Οικονομικών Γιώργο Χουλιαράκη, για τις προσπάθειές τους. Από τεχνοκρατικής σκοπιά ο Κλάους Ρέγκλινγκ του ESM δεν έκρυψε την έκπληξή του για το γεγονός ότι υιοθετήθηκαν 140 προαπαιτούμενα, τα «περισσότερα που έχει υιοθετήσει Βουλή και ελληνική κυβέρνηση», όπως υπογράμμισε. 

Η ανακοίνωση του Eurogroup της 15ης Ιουνίου

Το Eurogroup καλωσορίζει τη συμφωνία που επετεύχθη μεταξύ Ελλάς και θεσμών σε ένα πακέτο μεταρρυθμίσεων, το οποίο βοηθά στη στήριξη της ανάπτυξης και αντιμετωπίζει τις υπάρχουσες δομικές ανισορροπίες στα δημοσιονομικά θέματα αλλά και ανοίγει τον δρόμο για την ολοκλήρωση της δεύτερης αξιολόγησης του προγράμματος του ESM.
Το Eurogroup, επίσης, καλωσορίζει την υιοθέτηση από το ελληνικό κοινοβούλιο των συμφωνηθέντων προαπαιτούμενων μέτρων για τη β' αξιολόγηση, κυρίως το φιλόδοξο δημοσιονομικό πακέτο το οποίο θα εφαρμοστεί μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος, στο οποίο περιλαμβάνονται μεταρρυθμίσεις στο φορολογικό σύστημα, διεύρυνση της φορολογικής βάσης και μεταρρυθμίσεις στο ασφαλιστικό σύστημα. Επίσης περιλαμβάνει ένα συμπληρωματικό πακέτο στήριξης της ανάπτυξης και βελτιώνει το κοινωνικό «δίχτυ». Επίσης καλωσορίζουμε την εφαρμογή μέτρων για την αντιμετώπιση των μη εξυπηρετούμενων δανείων, όπως η δημιουργία μίας ενεργούς δευτερογενούς αγοράς, το πλαίσιο εξωδικαστικού συμβιβασμού και επίσης τα μέτρα που ελήφθησαν ώστε το υπερταμείο να καταστεί πλήρως λειτουργικό.

Επιπρόσθετα, το πακέτο μέτρων περιλαμβάνει έναν μεγάλο αριθμό δομικών μέτρων που θα βοηθήσουν στην απελευθέρωση των αναπτυξιακών δυνατοτήτων της ελληνικής οικονομίας. Αναφορικά με τις μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας το Eurogroup καλωσορίζει την εφαρμογή μέτρων που διασφαλίζουν τις προηγούμενες μεταρρυθμίσεις αναφορικά με τις συλλογικές διαπραγματεύσεις και τον εναρμονισμό της νομοθεσίας των ομαδικών απολύσεων με τις καλύτερες πρακτικές της Ε.Ε.

Το Eurogroup, επίσης, συγχαίρει τις ελληνικές αρχές για την υιοθέτηση νομοθεσίας που θα θέσει σε εφαρμογή των προτάσεων του ΟΟΣΑ για ενίσχυση του ανταγωνισμού, της παροχής αδειών για επενδύσεις και του περαιτέρω «ανοίγματος» των κλειστών επαγγελμάτων. Καλωσορίζουμε τη δέσμευση της Ελλάδας να συνεχίσει να πορεύεται σε αυτό το μεταρρυθμιστικό μονοπάτι.

Το Eurogroup, ακόμη, συγχαίρει την Ελλάδα και την Κομισιόν για την εξαιρετική κινητικότητα των ευρωπαϊκών κονδυλίων προκειμένου να ενισχυθούν οι επενδύσεις που αφορούν την αγορά εργασίας και την ανάπτυξη από τον Ιούλιο του 2015, το ύψος των οποίων φθάνει στα 11 δισ. ευρώ. Το Eurogroup καλεί τις ελληνικές αρχές να εργαστούν στενά με την Κομισιόν ώστε να εξασφαλιστούν και να εκταμιευθούν τα επιπλέον 970 εκατ. ευρώ που υπάρχουν από τα προγράμματα συνοχής και καλύπτουν την περίοδο 2017-2020. Επιπρόσθετα δεσμευόμαστε να συνεχίσουμε να παρέχουμε υψηλού επιπέδου βοήθεια μέσω των ειδικών μας ώστε να στηρίξουμε τον σχεδιασμό και την εφαρμογή μεταρρυθμίσεων στις οποίες υπάρχει ανάγκη τεχνικής βοήθειας.

Παράλληλα το ΔΝΤ καλεί την Ελλάδα και τους θεσμούς αλλά και όλα τα τρίτα εμπλεκόμενα μέρη να αναπτύξουν και να στηρίξουν μία ολιστική αναπτυξιακή στρατηγική, έως το τέλος του έτους, ούτως ώστε να υπάρξει βελτίωση στο επενδυτικό κλίμα. Θα πρέπει να εξετασθούν και οι εναλλακτικές εξεύρεσης επιπλέον κεφαλαίων από εθνικές αναπτυξιακές τράπεζες και άλλους διεθνούς χρηματοοικονομικούς οργανισμούς (όπως η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης).

Το Eurogroup στηρίζει τις προσπάθειες των ελληνικών αρχών να εργαστούν με τους ευρωπαϊκούς μηχανισμούς στη δημιουργία μίας Εθνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας η οποία θα συντονίζει την εφαρμογή προωθητικών ενεργειών. Το Eurogroup καλεί Ελλάδα, Κομισιόν και τους διεθνείς χρηματοοικονομικούς οργανισμούς να συνεργαστούν και να ενισχύσουν τις διόδους των βιώσιμων επενδυτικών projects. Θα πρέπει να γίνουν ενέργειες ώστε να υπάρξει τεχνική στήριξη από το European Investment Authority Hub.

Σήμερα το Eurogroup συζήτησε, εκ νέου, τη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους με απώτερο στόχο η Ελλάδα να κερδίσει εκ νέου πρόσβαση στις αγορές με βιώσιμα επιτόκια. Τον Eurogroup επαναβεβαίωσε τις δεσμεύσεις και τις αρχές που περιλαμβάνονται στην ανακοίνωση του Μαΐου 2016. Σημειώνουμε ότι η εφαρμογή των βραχυπρόθεσμων μέτρων οδηγούν, ήδη, σε σημαντική μείωση των μεικτών χρηματοδοτικών αναγκών (GFN) της Ελλάδας σε μεσο-μακροχρόνια βάση και σαφώς βελτιώνει το προφίλ του ελληνικού χρέους.

Το Eurogroup καλωσορίζει τη δέσμευση της Ελλάδας να διατηρήσει πρωτογενή πλεονάσματα 3,5% του ΑΕΠ έως το 2022 και κατόπιν και εφόσον παραμένει σε αρμονία με τις δεσμεύσεις της, κάτι το οποίο μπορεί να επιτευχθεί βάσει ανάλυσης της Κομισιόν να διατηρήσει πρωτογενή πλεονάσματα έως ή πάνω αλλά απόλυτα κοντά με το 2% του ΑΕΠ για το διάστημα 2023-2060.

To Eurogroup καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η βιωσιμότητα του χρέους θα θα επιτευχθεί με τα μέτρα που εγκρίθηκαν στο Eurogroup τον Μάιο του 2016. Υπό αυτό το πρίσμα, το Eurogroup επαναλαμβάνει ότι οι μεικτές χρηματοδοτικές δαπάνες θα πρέπει να μειωθούν στο 15% του ΑΕΠ μεσοπρόθεσμα και να παραμείνουν χαμηλότερα από το 20% του ΑΕΠ μακροπρόθεσμα.

Το Eurogroup διαβεβαιώνει ότι είναι έτοιμο για την εφαρμογή του δεύτερου πακέτου μέτρων για το χρέος προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι για τις μεικτές χρηματοδοτικές δαπάνες, σε πλήρη ευθυγράμμιση με την ανακοίνωση του Eurogroup τον Μάιο του 2016. Σε αυτά περιλαμβάνεται το περιθώριο των step-up επιτοκίων, η χρήση των κερδών από τις πωλήσεις ομολόγων το 2014, η επιστροφή ορισμένων κεφαλαίων από τα ANFA στην Ελλάδα.

Το Eurogroup είναι έτοιμο να εφαρμόσει, χωρίς καμία προκατάληψη αναφορικά με την τελική έκθεση βιωσιμότητας του χρέους, παράταση του μέσου χρόνου ωρίμανσης του δανείου του EFSF αλλά και των επιτοκίων μεταξύ 0 και 15 ετών. Όπως συμφωνήθηκε τον Μάιο του 2016 αυτά τα μέτρα δεν πρόκειται να επιβαρύνουν τα υπόλοιπα κράτη-μέλη.

Με στόχο να ληφθούν υπόψη διαφοροποιήσεις μεταξύ των προβλέψεων για το χρέος στην έκθεση βιωσιμότητας του χρέους και των πραγματικών ρυθμών ανάπτυξης για το διάστημα μετά τη λήξη του προγράμματος, η αλλαγή στις συνθήκες των δανείων του EFSF θα λάβουν χώρα βάσει ενός ειδικού μηχανισμού στήριξης της ανάπτυξης που θα συμφωνηθεί. Αυτός ο μηχανισμός θα εξειδικευθεί στα πλαίσια των μακροπρόθεσμων μέτρων για το χρέος και εφόσον ολοκληρωθεί ορθά το πρόγραμμα του ESM και θα επιτευχθούν οι στόχοι για τις μεικτές χρηματοδοτικές ανάγκες.

Το Eurogroup καλεί το EWG να εργαστεί πάνω σε αυτό το ζήτημα έως το 2018. Στο τέλος του προγράμματος, υπό τον όρο ότι θα έχει ολοκληρωθεί επιτυχημένα και εφόσον χρειαστεί, θα εφαρμοστεί το δεύτερο πακέτο μέτρων για το χρέος. Τα ακριβή μέτρα θα επιβεβαιωθούν στο τέλος του προγράμματος από το Eurogroup και θα στηριχθούν σε μία επικαιροποιημένη έκθεση βιωσιμότητας του χρέους. Στην έκθεση αυτή θα ληφθούν υπόψη οι επιδράσεις που θα έχουν στην ανάπτυξη οι μεταρρυθμίσεις.

Σε μακροχρόνιο ορίζοντα το Eurogroup θα στηριχθεί στη συμφωνία του Μαΐου του 2016 σε περίπτωση που λάβει χώρα το άκρως αρνητικό σενάριο και θα τεθεί σε εφαρμογή ένας ειδικός συμπληρωματικός μηχανισμός. Η ενεργοποίηση αυτού του μηχανισμού θα ληφθεί από το Eurogroup και μπορεί να περιλαμβάνει μέτρα όπως η περαιτέρω αλλαγή των «συνθηκών» των δανείων του EFSF.

Βασισμένο στη συμφωνία σε τεχνικό επίπεδο που έχει υπάρξει μεταξύ Ελλάδας και θεσμών για τις πολιτικές, το διοικητικό συμβούλιο του ΔΝΤ θα εξετάσει σύντομα την έγκριση μίας κατ' αρχήν συμφωνίας με την Ελλάδα για διάστημα 14 μηνών (Standby Agreement). Το ΔΝΤ καλωσορίζει το γεγονός ότι τα μέτρα για το χρέος έγιναν πιο σαφή και συμφωνεί ότι αποτελούν ένα πολύ μεγάλο βήμα για τη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους. Η συμφωνία με το ΔΝΤ θα τεθεί σε λειτουργία, με παροχή κεφαλαίων, εφόσον το πρόγραμμα παραμένει σε ορθή τροχιά και τα στελέχη του ΔΝΤ μπορούν να διαβεβαιώσουν τη διοίκησή του ότι η συμφωνία για την ελάφρυνση του χρέους, η οποία θα τεθεί σε εφαρμογή μετά το τέλος του προγράμματος, θα μπορεί να το καταστήσει βιώσιμο.

Με βάση την πλήρη εφαρμογή όλων των προαπαιτούμενων και μετά από την ψήφιση σε εθνικό επίπεδο το διοικητικό συμβούλιο του ESM αναμένεται ότι θα εγκρίνει ένα συμπληρωματικό Μνημόνιο και την εκταμίευση μίας δόσης ύψους 8,5 δισ. ευρώ προκειμένου να καλυφθούν οι τρέχουσες χρηματοδοτικές ανάγκες και να αποπληρωθούν χρέη του δημοσίου προς τον ιδιωτικό τομέα, ούτως ώστε να ξεκινήσει η δημιουργία ενός «μαξιλαριού» κεφαλαίων.

Στο τέλος του τρέχοντος προγράμματος τον Αύγουστο του 2018, το Eurogroup δεσμεύεται να προσφέρει στήριξη στην Ελλάδα προκειμένου να επιστρέψει στις αγορές. Το Eurogroup δεσμεύεται για επιπλέον εκταμιεύσεις όχι μόνο για να υπάρξει αποπληρωμή χρεών του δημοσίου προς τον ιδιωτικό τομέα αλλά και για να υπάρξει ενίσχυση των «αποθεματικών», με στόχο να στηριχθεί η επενδυτική εμπιστοσύνη και η έξοδος στις αγορές.