Εποπτεία δεκαετιών στην Ελλάδα ξεκαθάρισε ο Μοσκοβισί: Τα τρία σενάρια του 2018

Στα θεμέλια πάνω στα οποία θα χτιστεί η επιτήρηση της Ελλάδας μετά τον Αύγουστο του 2018 αναφέρθηκε την Τετάρτη ο Επίτροπος Πιερ Μοσκοβισί μιλώντας για «πλαίσιο εποπτείας μετά την επιτυχή ολοκλήρωση του προγράμματος». 

Παρότι πολλοί διερωτώνται «τι εννοεί ο Επίτροπος» στην απάντηση που έδωσε στον ευρωβουλευτή Νίκο Χουντή, τα δεδομένα είναι τελικά σαφή και οι εναλλακτικές για την εποπτεία μετά τον Αύγουστο του 2018 συγκεκριμένες.   

Ας τα πάρουμε με τη σειρά:

Το δεδομένο πλαίσιο 

Καταρχάς

ο κ. Μοσκοβισί αναφέρθηκε στο σημείο εκκίνησης, στο πλαίσιο εποπτείας που θα υπάρχει ούτως η άλλως για δεκαετίες μέχρι να εξοφληθεί τουλάχιστον το 75% των δανείων ύψους 176 δισ. ευρώ που έχει λάβει η Ελλάδα από τα κράτη μέλη της ευρωζώνης, τον EFSF και την ESM. Το πλαίσιο αυτό είναι η πιο «λάιτ» εκδοχή εποπτείας καθώς δεν προβλέπει μνημόνιο και τρόικα. Το Eurogroup θα παρακολουθεί «την οικονομική, δημοσιονομική και χρηματοπιστωτική κατάσταση» και εφόσον υπάρχουν αποκλίσεις θα προτείνει «διορθωτικά μέτρα» χωρίς να λαμβάνει υπόψη τυχόν αντιρρήσεις της Ελλάδας. Αυτό ισχύει για κάθε χώρα που μπαίνει σε αυτή τη διαδικασία. 

Επιπλέον, είναι γνωστό ότι η Ελλάδα έχει δεσμευτεί για πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% ως το 2022 και πλεόνασμα λίγο πάνω από το 2% από το 2023 ως το 2060. Έχει δεσμευτεί ακόμη για τη λειτουργία του Υπερταμείου για τα επόμενα 98 έτη (το πρώτο έτος έχει σχεδόν παρέλθει) και έχει νομοθετήσει μέτρα λιτότητας για τη διετία 2019-2020.  

Για το πλαίσιο πέραν αυτών (ουσιαστικά επιπλέον αυτών) ο Επίτροπος τόνισε ότι θα αποφασιστεί όσο πλησιάζουμε στη λήξη του τρίτου μνημονίου τον Αύγουστο του 2018. Η ακριβής φράση του ήταν: «Οι συζητήσεις σχετικά με το κατάλληλο πλαίσιο εποπτείας για την Ελλάδα μετά την επιτυχή ολοκλήρωση του προγράμματος θα πραγματοποιηθούν πλησιέστερα προς το τέλος του προγράμματος, σύμφωνα με τη συνήθη πρακτική, ώστε να ληφθούν υπόψη η κατάσταση της χώρας και τα πλέον ενημερωμένα στοιχεία για τις οικονομικές και χρηματοπιστωτικές συνθήκες και προοπτικές της αγοράς εκείνη τη χρονική στιγμή». 

Σημασία έχει η αναφορά στην «επιτυχή ολοκλήρωση» κάτι που σημαίνει ότι η κυβέρνηση θα πρέπει να ολοκληρώσει και τα 113 προαπαιτούμενα που απομένουν στο Μνημόνιο 3.  

Τι θα γίνει του χρόνου το καλοκαίρι  

Η ουσία της υπόθεσης είναι λοιπόν τι θα συμφωνηθεί ως το καλοκαίρι του 2018 και θα ισχύει μετά τον Αύγουστο της επόμενης χρονιάς που ολοκληρώνεται το τρέχον Μνημόνιο.

Οι βασικές εκδοχές είναι τρεις:  

1. Clean exit. Ο Πρωθυπουργός έθεσε το στόχο ήδη από τον Ιούνιο στο Συνέδριο του Εconomist όταν απέρριπτε την Προληπτική Πιστωτική Γραμμή λέγοντας ότι αποτελεί «κεκαλυμμένο νέο μνημόνιο». Επομένως η κυβέρνηση θα επιδιώξει τη λεγόμενη «καθαρή έξοδο» (clean exit) χωρίς πλαίσιο εποπτείας το οποίο θα συνοδεύεται από όρους και προϋποθέσεις (conditionality). Η εκδοχή αυτή προϋποθέτει την ολοκλήρωση τουλάχιστον δύο αξιολογήσεων ως το καλοκαίρι του 2018 ώστε να συγκεντρωθούν από τις δόσεις που θα εκταμιευθούν ταμειακά διαθέσιμα (cash buffer) ύψους 15 δισ. ευρώ. Για διάφορους λόγους (όπως ο κίνδυνος άρσης του waiver από την ΕΚΤ) η εκδοχή αυτή συγκεντρώνει αυτή τη στιγμή μικρές πιθανότητες και ήδη φαίνεται ότι στελέχη του οικονομικού επιτελείου τηρούν αποστάσεις από την βεβαιότητα του Πρωθυπουργού χωρίς να εκφράζουν δημοσίως τις επιφυλάξεις τους.    

2. Προληπτική Πιστωτική Γραμμή. Ο βασικός λόγος που το clean exit δεν φαίνεται να συγκεντρώνει μεγάλες πιθανότητες είναι ότι η Ελλάδα έχει ήδη ψηφίσει μέτρα για μετά το τέλος του Μνημονίου 3 (Αύγουστος 2018), την περικοπή των συντάξεων το 2019 και του αφορολόγητου το 2020. Στα μάτια των Ευρωπαίων τα μέτρα αυτά αποτελούν τη βάση για το νέο πλαίσιο εποπτείας που θα ελέγχει την εφαρμογή τους με επικρατέστερο σενάριο την Προληπτική Πιστωτική Γραμμή (PCCL, Προληπτική Πιστωτική Γραμμή ή ECCL, Ενισχυμένη Πιστωτική Γραμμή). Και στις δύο περιπτώσεις, όπως σωστά ανέφερε ο κ. Τσίπρας, η Προληπτική Γραμμή προβλέπει την υπογραφή μνημονίου και τριμηνιαίες αξιολογήσεις από τους θεσμούς με δυνατότητα συμμετοχής του ΔΝΤ σε ρόλο τεχνικού συμβούλου. Με ή χωρίς ΔΝΤ (μάλλον χωρίς) αυτό είναι επί του παρόντος το επικρατέστερο σενάριο. Το μνημόνιο της Προληπτικής Γραμμής είναι πιθανό ότι θα περιλαμβάνει και ορόσημα μεταρρυθμίσεων με βάση τα οποία θα «ξεκλειδώνουν» τα μεσοπρόθεσμα μέτρα ελάφρυνσης του χρέους που αναμένεται να οριστικοποιηθούν το 2018. Το πιθανότερο είναι ότι το νέο πλαίσιο εποπτείας θα έχει διετή διάρκεια και θα λειτουργεί ως δίχτυ ασφαλείας για τη σταδιακή επιστροφή της Ελλάδας στις αγορές. 

3. Πλήρες νέο Μνημόνιο. Αυτό είναι το χειρότερο σενάριο και ενδέχεται να προκύψει μόνον αν η Ελλάδα δεν καταφέρει να ολοκληρώσει τα 113 προαπαιτούμενα του Μνημονίου. Με δεδομένο ότι οι πόροι θα προέλθουν από τα 20 και πλέον δισ. ευρώ που έχουν απομείνει από το Μνημόνιο 3, θεωρείται σχετικά εύκολη η έγκριση του από τη γερμανική Βουλή εφόσον υπάρξει πολιτική βούληση. Ο λόγος είναι ότι η ολομέλεια του γερμανικού κοινοβουλίου έχει εγκρίνει αυτή τη χρηματοδότηση στο πλαίσιο του Μνημονίου 3 οπότε είναι πιθανό το ζήτημα να περάσει μόνο από την αρμόδια επιτροπή.