Τι τρέχει με τις τράπεζες

Το κυβερνητικό αφήγημα για καλύτερες ημέρες στην οικονομία μετά την έξοδο από τα μνημόνια κινδύνεψε αυτήν την εβδομάδα να τιναχτεί στον αέρα από τις τραπεζικές μετοχές που βρέθηκαν σε ελεύθερη πτώση. Εβδομάδα κατά την οποία, όπως ανέφερε η HSBC, η κεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών μειώθηκε κατά 1,6 δισ. ευρώ. Η τράπεζα στο ίδιο σημείωμα γράφει ότι οι πιέσεις είναι κατανοητές, αν και υπερβολικές, και καταλήγει υποστηρίζοντας ότι οι επενδυτές φαίνεται ότι έχουν χάσει εντελώς την εμπιστοσύνη τους στις ελληνικές τράπεζες. Ωστόσο, δεν είναι η πρώτη φορά φέτος που οι τράπεζες βρέθηκαν στο επίκεντρο των πιέσεων. Η HSBC υπενθυμίζει ότι η κεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών είχε μειωθεί κατά 2,2 δισ. ευρώ τον Μάιο και 1,2 δισ. ευρώ τον Αύγουστο.

Ταυτόχρονα είναι γνωστό ότι μεγάλα ξένα funds (Οceanwood, Lansdowne, Marshall) διατηρούν σταθερά το τελευταίο εξάμηνο μεγάλες σορτ θέσεις -δηλαδή έχουν πουλήσει μετοχές που δεν κατέχουν, ποντάροντας ότι θα τις αγοράσουν στο μέλλον σε χαμηλότερες τιμές- στις μετοχές των ελληνικών τραπεζών. Τι άλλαξε ξαφνικά αυτή την εβδομάδα και πυροδοτήθηκαν μαζικές πωλήσεις στις μετοχές; Πωλήσεις που προκάλεσαν πανικό όχι μόνον στους επενδυτές, αλλά και στην κυβέρνηση. Την Τετάρτη, ο πρωθυπουργός με τους Γ. Δραγασάκη, Α. Φλαμπουράρη και Δ. Λιάκο συσκέφθηκαν εκτάκτως στο Μαξίμου, ενώ υπάρχουν πληροφορίες ότι έγιναν από κυβερνητικούς παράγοντες τηλεφωνήματα επενδυτικής παρότρυνσης σε πολλές κατευθύνσεις, εντός και εκτός της χώρας.
Η κυβέρνηση ανησύχησε -και δικαίως- επειδή φοβήθηκε πως ένα equity run, δηλαδή μια μαζική φυγή από τις τραπεζικές μετοχές, θα μπορούσε να παρασύρει και την αξιοπιστία του συστήματος, με αποτέλεσμα η ίδια να βρεθεί μπροστά σε ένα σοβαρό οικονομικό και πολιτικό πρόβλημα. Αλλωστε το περιβάλλον για τις τράπεζες ήταν ήδη ομιχλώδες και οι ξένοι επενδυτές είχαν πάρει μηνύματα ανησυχίας. Συγκεκριμένα:

■ Η χώρα διανύει παρατεταμένη προεκλογική περίοδο. Η συζήτηση επικεντρώνεται στο αν οι εκλογές θα γίνουν σε δύο, τέσσερις ή έξι μήνες. Το προσχέδιο του Προϋπολογισμού κατατέθηκε έχοντας δύο διαφορετικά σενάρια -με περικοπή και χωρίς μειώσεις- για τις συντάξεις. Οσο κι αν για το εσωτερικό της χώρας η μη περικοπή των συντάξεων είναι μια θετική εξέλιξη, οι ξένοι θεσμικοί δικαίως μπορούν να υποθέτουν ότι και η επόμενη κυβέρνηση θα αντιδράσει ανάλογα για το αφορολόγητο και γενικότερα για το μέλλον της μεταρρυθμιστικής ατζέντας με την οποία δεσμεύτηκε η παρούσα κυβέρνηση στους δανειστές.

■ Η ανησυχία για τις εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις συνδέθηκε και με τους φόβους για τη διάσταση που μπορεί να λάβει η ιταλική κρίση, όπως και με την ανησυχία για τις οικονομικές εξελίξεις στην Τουρκία και γενικότερα τις αναδυόμενες αγορές. Το προεκλογικό κλίμα παροχών και το ευρύτερο θέμα με Ιταλία, Τουρκία κ.λπ. αποτυπώθηκε και στην ελληνική αγορά ομολόγων, όπου οι αποδόσεις του 10ετούς κινούνται στο απαγορευτικό επίπεδο του 4,5%.

■ Οι επενδυτές είχαν ήδη εκφράσει ανησυχίες για αδύναμα αποτελέσματα κατά το πρώτο εξάμηνο και συγκεκριμένα ως προς την ικανότητα των τραπεζών να διατηρήσουν την προ προβλέψεων κερδοφορία τους, καθώς τα αποτελέσματα δείχνουν πιέσεις στα καθαρά επιτοκιακά περιθώρια, ενώ η πιστωτική επέκταση είναι αρνητική. Η υποχώρηση των εσόδων σε ορισμένες τράπεζες πήρε διαστάσεις (π.χ. ΕΤΕ -25%) θέτοντας αμφιβολίες για τη δυνατότητα των τραπεζών να παίρνουν κάθε χρόνο νέες προβλέψεις για να εξισορροπήσουν την υστέρηση.

■ Στο τέλος Σεπτεμβρίου οι τράπεζες κατέθεσαν στον Ενιαίο Εποπτικό Μηχανισμό (SSM) νέα πλάνα που προβλέπουν ότι την επόμενη τριετία η μείωση στα προβληματικά δάνεια θα φτάσει σχεδόν τα 50 δισ. ευρώ. Εκτός του τεράστιου μεγέθους που καθιστά τον στόχο ουσιαστικά ανέφικτο, στο μείγμα των δράσεων για τη μείωση φαίνεται ότι το μεγαλύτερο βάρος δίνεται στις ακριβότερες πωλήσεις- τιτλοποιήσεις δανείων, όπως και στις εκκαθαρίσεις, με αποτέλεσμα στην αγορά να ενταθούν οι ανησυχίες πως η μείωση θα γίνει με δαπανηρό τρόπο που θα έχει επιπτώσεις στην κεφαλαιακή τους επάρκεια.

■ Ταυτόχρονα στους κύκλους των ξένων επενδυτών αρχίζει να τίθεται ζήτημα ευρύτερης αξιοπιστίας, καθώς μετά την ψυχρολουσία της Folli Follie, όπου οι πωλήσεις αποδείχθηκαν λιγότερες κατά 1 δισ., είναι σε εξέλιξη διαφωνίες για την ορθότητα ή μη των λογιστικών καταστάσεων της ΔΕΗ το 2017.

Τα road shows

Αλλωστε τα στελέχη των τραπεζών κατάλαβαν το βαρύ κλίμα στα πρόσφατα road shows του ελληνικού Χρηματιστηρίου στη Νέα Υόρκη, στο Λονδίνο αλλά και στην εκδήλωση της BofA-Merrill Lynch επίσης στο Λονδίνο. «Ερχονταν οι ξένοι διαχειριστές με διάθεση να δουν το ποτήρι μισογεμάτο. Τους κάναμε παρουσίαση, έβλεπαν ότι τα νούμερα δεν βγαίνουν, έφευγαν από το ραντεβού και αμέσως πουλούσαν από τα χαρτοφυλάκιά τους», λέει στέλεχος που μετείχε στη διαδικασία.

Η αφορμή για το γενικό ξεπούλημα στο Χρηματιστήριο ήταν η διαρροή της είδησης που μετέδωσε το Βloomberg, ότι η Τράπεζα Πειραιώς έχει προθεσμία έως τις 31/12/18 να αντλήσει 500 εκατ. κεφάλαια ΤIER II. Στην αγορά είναι γνωστό ότι δύο στελέχη της Τράπεζας Πειραιώς ταξίδεψαν στο Λονδίνο και είχαν συναντήσεις για την έκδοση ομολόγου ΤIER II χωρίς κανένα αποτέλεσμα. Οι επενδυτικές τράπεζες απάντησαν ότι προς το παρόν δεν υπάρχουν και δεν πρόκειται να υπάρξουν πριν από τις εκλογές διαθέσιμα κεφάλαια. Λέγεται μάλιστα ότι μόνο ένα μέρος των 500 εκατ. μπορούσε να συγκεντρωθεί, αλλά και αυτό με τοκογλυφικό επιτόκιο. Η δήλωση του διευθύνοντος συμβούλου της Πειραιώς ότι η τράπεζα περιμένει ένα παράθυρο ευκαιρίας για την έκδοση του ομολόγου λειτούργησε ουσιαστικά ως επιβεβαίωση της συγκυρίας και των δημοσιευμάτων. Με την πτώση των μετοχών που είχε προηγηθεί στη συνεδρίαση της περασμένης Τετάρτης, η υποχώρηση των τίτλων ενεργοποίησε περιθώρια ασφάλισης και stop loss χαρτοφυλακίων. Οι πωλήσεις σε μια ρηχή αγορά οδήγησαν προσωρινά τη μετοχή της Πειραιώς στο limit down.

Το σενάριο της bad bank

Η κυβέρνηση αναζήτησε τις ευθύνες για την πτώση των τραπεζικών μετοχών σε πολιτικές σκοπιμότητες και κερδοσκόπους. Οσο δεν ισχύει το πρώτο, αλλά τόσο δεν ισχύει και το δεύτερο αφού το 70% των συναλλαγών ήταν καθαρές πωλήσεις μετόχων και το υπόλοιπο σορτ θέσεις. Αυτά όμως μπορεί να λέγονται για εσωτερική κατανάλωση, αλλά δεν πείθουν τους ξένους επενδυτές. Η κυβέρνηση για να περιορίσει την κρίση πριν γίνει ανεξέλεγκτη χρειαζόταν κάτι ουσιαστικό και γι' αυτό έριξε στην αγορά το σενάριο της bad bank, που ήδη δουλευόταν με μυστικότητα. Το σχέδιο δηλαδή για τη δημιουργία ενός φορέα που θα σηκώσει τις αμαρτίες των κόκκινων δανείων. Στις αλλεπάλληλες συσκέψεις και επικοινωνίες των αρμοδίων που έγιναν λόγω του χρηματιστηριακού πανικού, εξετάστηκαν όλα τα δεδομένα και τα σενάρια. Η Τράπεζα Πειραιώς είναι γνωστό και ανακοινωμένο από την επομένη των stress tests ότι εκπονεί πλάνο κεφαλαιακής ενίσχυσης 1 δισ. ευρώ. Η διοίκησή της φέρεται να έχει ενημερώσει τις εποπτικές αρχές ότι τα 400 εκατ. έχουν εξασφαλιστεί από μια σειρά κινήσεων απομόχλευσης, όπως η πώληση του «Υγεία», πωλήσεις προβληματικών χαρτοφυλακίων και άλλων περιουσιακών στοιχείων, η επικείμενη πώληση του «Ερρίκος Ντυνάν» κ.ά. Τα υπόλοιπα κεφάλαια εκτιμάται ότι θα προκύψουν από λειτουργικά αποτελέσματα και άλλες ενέργειες.

Επειδή σε κάθε περίπτωση το ενδεχόμενο ενός bail in είναι εκτός συζήτησης, τυχόν κενό θα καλυφθεί από τη μετοχοποίηση μέρους ή και του συνόλου των ομολόγων που είναι μετατρέψιμα σε μετοχές (Cocos) του Δημοσίου, ύψους 2 δισ. που έχει η τράπεζα. Σε μια τέτοια περίπτωση, το Δημόσιο αυξάνει το ποσοστό του στην τράπεζα (σήμερα κατέχει το 33%) και οι καταθέσεις διασφαλίζονται. Αυτό αποτελεί το άμεσο σχέδιο δράσης αν η κατάσταση ξεφύγει, αλλά όχι και την πρώτη προτεραιότητα, καθώς η ουσιαστική λύση θα δοθεί με τη δημιουργία του σχήματος που θα πάρει στα βιβλία του μεγάλο μέρος των κόκκινων δανείων.

Γκρίζα σημεία

Το σχετικό σχέδιο διαρρέεται σχεδόν επίσημα από το υπουργείο Οικονομικών, αντανακλά πραγματικές προθέσεις και αφορά ένα σωστό μοντέλο που θα λυτρώσει το τραπεζικό σύστημα. Ωστόσο υπάρχουν ακόμη πολλά γκρίζα σημεία. Η δημιουργία bad bank έχει συζητηθεί ξανά στο παρελθόν και έχει απορριφθεί μέχρι τώρα δύο φορές από τους θεσμούς. Είναι χαρακτηριστικό της ευαισθησίας που υπάρχει γύρω από το θέμα ότι, με αφορμή δημοσιεύματα στην Ελλάδα, ο ESM εξέδωσε μια μάλλον ασυνήθιστη για τον οργανισμό ανακοίνωση, όπου χαρακτηρίζει «εσφαλμένα» τα δημοσιεύματα για ενδεχομένη παρέμβαση του στις τράπεζες και αναφέρει ότι «ο ESM παρακολουθεί στενά τις τελευταίες εξελίξεις στον ελληνικό χρηματοπιστωτικό τομέα, ως μέρος των υποχρεώσεών του ως ο μεγαλύτερος πιστωτής της Ελλάδας. Ωστόσο, δημοσιεύματα ότι ο ESM είναι μέρος προπαρασκευαστικών εργασιών για ένα πιθανό σχέδιο παρέμβασης υπέρ των ελληνικών τραπεζών είναι λάθος».

Υπάρχουν πολλά εξαιρετικά κρίσιμα ερωτήματα σε σχέση με τον μηχανισμό για τα κόκκινα δάνεια που σχεδιάζει η κυβέρνηση. Ποια θα είναι η νομική του οντότητα; Θα προσφέρει μόνον εγγυήσεις ή θα έχει και κεφάλαια; Πόσα προβληματικά δάνεια θα αναλάβει να διαχειριστεί; Σε τι τιμές θα μεταβιβαστούν από τις τράπεζες; Πώς θα αποφευχθεί ο σκόπελος της κρατικής εγγύησης; Θα συμμετάσχουν ιδιώτες; Θα συμφωνήσει η DG Comp; Πώς αντιμετωπίζει το αίτημα η ΕΚΤ; Αλλά το σημαντικότερο από όλα είναι πόσο γρήγορα θα τεθεί σε λειτουργία για να αφαιρεθεί η πίεση από τις τράπεζες. Οι πιο αισιόδοξοι μιλούν για έξι μήνες και οι πλέον απαισιόδοξοι για ενάμιση χρόνο. Αν η αλήθεια είναι κάπου στη μέση, ας ελπίσουμε ότι οι πιέσεις στις τραπεζικές μετοχές θα εκτονωθούν χωρίς άλλες αναταράξεις.