Στουρνάρας: Η μη περικοπή των συντάξεων εγκυμονεί κινδύνους

Τον προβληματισμό του για τις δημοσιονομικές παρενέργειες που μπορεί να έχει η μη περικοπή των συντάξεων, σε συνδυασμό με τις δικαστικές αποφάσεις που έκριναν ότι παλαιότερες μειώσεις ήταν αντισυνταγματικές, εξέφρασε ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννης Στουρνάρας. Μιλώντας στην παρουσίαση βιβλίου για το ασφαλιστικό, ο κ. Στουρνάρας τόνισε ότι η μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού συστήματος πρέπει να συνεχιστεί, ώστε να καταστεί μακροπρόθεσμα βιώσιμο, και τάχθηκε υπέρ ενός συστήματος τριών πυλώνων για το ασφαλιστικό, με συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα.

«Σύμφωνα με την πρώτη έκθεση αξιολόγησης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στο πλαίσιο της ενισχυμένης εποπτείας, η αναστολή των περικοπών δεν απειλεί τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του συνταξιοδοτικού συστήματος. Ωστόσο, η αναστολή του μέτρου οδηγεί σε αυξημένες δαπάνες γήρανσης μέχρι το 2040» τόνισε ο κεντρικός τραπεζίτης κατά την παρουσίαση του βιβλίου «Συντάξεις για νέους - Ένα αναπτυξιακό σύστημα κοινωνικής ασφάλισης».

Και προσέθεσε: «Επιπλέον, η εφαρμογή των αποφάσεων της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας, οι οποίες έκριναν αντισυνταγματικές προγενέστερες περικοπές στις συντάξεις, αφήνει ανοικτό το ενδεχόμενο περαιτέρω αύξησης της συνταξιοδοτικής δαπάνης, και μάλιστα με αναδρομική ισχύ. Η Τράπεζα της Ελλάδος εκτιμά ότι οι εξελίξεις αυτές συνδυαστικά, αποτελούν το σημαντικότερο δημοσιονομικό κίνδυνο μεσοπρόθεσμα και δρουν επιβαρυντικά στην ανάλυση βιωσιμότητας του δημόσιου χρέους».

Όπως ανέφερε ο κ. Στουρνάρας, το βιβλίο που συνυπογράφουν οι Μιλτιάδης Νεκτάριος, Πλάτων Τήνιος και Γιώργος Συμεωνίδης, αναδεικνύει «μια δομική αδυναμία του υφιστάμενου συστήματος: τη λειτουργία του στο πλαίσιο ενός μοναδικού, κρατικού, πυλώνα που απονέμει συντάξεις -κατά το πλείστον καθορισμένων παροχών- σε διανεμητική βάση. Ένα τέτοιο σύστημα στερείται αναπτυξιακής δυναμικής, καθώς επηρεάζει αρνητικά τους δύο παράγοντες που διαμορφώνουν την οικονομική ανάπτυξη: την απασχόληση και την αποταμίευση (τις επενδύσεις)».

Οι συγγραφείς προτείνουν ένα αναπτυξιακό σύστημα κοινωνικής ασφάλισης, που βασίζεται σε τρεις πυλώνες και «είναι ένα είδος σύμπραξης δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, όπου οι τομείς δρουν συμπληρωματικά (και όχι ανταγωνιστικά) σε αυτά που έχουν συγκριτικό πλεονέκτημα».

Ειδικότερα, όπως εξήγησε ο διοικητής της ΤτΕ:

«Ο πρώτος πυλώνας παραμένει κρατικός και υποχρεωτικός και παρέχει τις κύριες συντάξεις σε διανεμητική βάση: Δηλαδή, τα έσοδα από ασφαλιστικές εισφορές χρησιμοποιούνται για την πληρωμή συντάξεων των υφισταμένων συνταξιούχων. Βασίζεται όμως πλέον στη λειτουργία Ατομικών Λογαριασμών Νοητής Κεφαλαιοποίησης: Οι ασφαλιστικές εισφορές που πληρώνει κάθε ασφαλισμένος πιστώνονται 'νοητά' στον ατομικό λογαριασμό του και κεφαλαιοποιούνται με τεχνικό επιτόκιο που εξαρτάται από την μέση αύξηση του ΑΕΠ, προσαρμοσμένη για μεταβολές του εργαζόμενου πληθυσμού. Το συσσωρευμένο κεφάλαιο είναι νοητό και δεν υπάρχουν αποθεματικά. Αξίζει να σημειωθεί ότι η αναδόμηση του πρώτου πυλώνα συνοδεύεται και από μία σημαντική παραμετρική αλλαγή: Τη μείωση του ποσοστού των ασφαλιστικών εισφορών για κύρια σύνταξη από 20% που ισχύει για τους περισσότερους ασφαλισμένους, σήμερα σε 10%».

«Ο δεύτερος πυλώνας είναι επίσης κρατικός και υποχρεωτικός -παρέχεται ωστόσο δικαίωμα εθελοντικής απεμπλοκής σε όσους συμμετέχουν, με ισοδύναμη κάλυψη, σε Ταμείο Επαγγελματικής Ασφάλισης- και αποδίδει επικουρικές συντάξεις μέσω ενός νέου ενιαίου πλήρως κεφαλαιοποιημένου ταμείου. Οι εισφορές κάθε ασφαλισμένου (6% σύμφωνα με την πρόταση) πιστώνονται στον Ατομικό Λογαριασμό του, συσσωρεύοντας το ασφαλιστικό κεφάλαιο που θα χρηματοδοτήσει τη συνταξιοδότησή του. Σε πρώτη φάση, η διαδικασία των επενδύσεων των αποθεματικών του ταμείου ανατίθεται υποχρεωτικά στην ΑΕΔΑΚ Ασφαλιστικών Οργανισμών με στόχο τη δημιουργία εναλλακτικών διαχειριστών, υπό καθεστώς εποπτείας, σε βάθος χρόνου».

«Ο τρίτος πυλώνας είναι ιδιωτικός και προαιρετικός. Στηρίζεται στη λειτουργία Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης (ΤΕΑ), τα οποία οργανώνονται και χρηματοδοτούνται από τους ενδιαφερόμενους εργαζόμενους και εργοδότες με βάση το ισχύον νομικό πλαίσιο (Ν.3029/2002). Τα υφιστάμενα Ταμεία Εφάπαξ μετατρέπονται υποχρεωτικά σε ΤΕΑ. Το ποσοστό ασφαλιστικών εισφορών που προτείνεται είναι της τάξεως του 3%-4%».

Η μετάβαση στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης που προτείνουν οι συγγραφείς «συνεπάγεται εμπροσθοβαρές κόστος, το οποίο θα πρέπει να επιμεριστεί σε μια βάση δικαιοσύνης αλλά και διαφάνειας μεταξύ όλων των πολιτών», υπογράμμισε ο κ. Στουρνάρας. Αναλύοντας τα πλεονεκτήματα της πρότασης, σημείωσε:

- Η χρήση ατομικών λογαριασμών στους δύο πρώτους πυλώνες εξασφαλίζει διαφάνεια και ίση μεταχείριση των ασφαλισμένων, τόσο εντός όσο και μεταξύ διαδοχικών γενεών, ενώ παράλληλα έχει ευεργετικές επιπτώσεις στην απασχόληση, καθώς πλέον υπάρχει αναλογιστική δικαιοσύνη στην απονομή συνταξιοδοτικών παροχών.

- Η μείωση των εισφορών μειώνει τη φορολογική επιβάρυνση της εργασίας, ευνοώντας την αύξηση της απασχόλησης, την ανταγωνιστικότητα και εν τέλει την ανάπτυξη.

- Ο βαθμός κεφαλαιοποίησης που επιτυγχάνεται με την προτεινόμενη χρηματοδότηση των επικουρικών συντάξεων εκτιμάται ότι σε μια δεκαετία θα έχει δημιουργήσει μεγάλο όγκο αποθεματικών (τουλάχιστον 50 δισ. ευρώ), παρέχοντας πολύτιμους πόρους για τη χρηματοδότηση της ανάπτυξης της χώρας και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.

- Η επάρκεια των συντάξεων επιτυγχάνεται πιο αποτελεσματικά μέσω του επιμερισμού των κινδύνων: το κράτος εξασφαλίζει στους πολίτες ένα δομημένο πλαίσιο μακροχρόνιας αποταμίευσης που θα προσφέρει ένα ποσοστό αναπλήρωσης της τάξεως του 55%, ενώ παρέχεται η δυνατότητα για την περαιτέρω συμπλήρωσή του, έως 75%, μέσω ιδιωτικής πρωτοβουλίας στο πλαίσιο των Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης. Η κρατική χρηματοδότηση περιορίζεται στην καταβολή προνοιακών παροχών για την εξασφάλιση ενός «ελαχίστου επιπέδου διαβίωσης» και στη συμπλήρωση εισφορών για αυτούς με ανεπαρκές πλαίσιο ασφαλιστικών εισφορών (δηλαδή για τους ανέργους, τη στρατιωτική θητεία, τις γονικές άδειες κλπ).

Ωστόσο, ο διοικητής της ΤτΕ εντόπισε και μια «αχίλλειο πτέρνα», που είναι «η χρηματοδότηση της συνταξιοδότησης των απερχόμενων γενεών έως το 2045, καθώς δημιουργούνται δύο ειδών ελλείμματα:

α) Η μετάβαση σε ένα κεφαλαιοποιητικό σύστημα για τις επικουρικές συντάξεις συνεπάγεται ότι οι εισφορές των εργαζομένων δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να πληρωθούν οι επικουρικές συντάξεις των απερχόμενων γενεών. Οι συγγραφείς διευκρινίζουν ότι αυτό το είδος ελλείμματος δεν αποτελεί νέο έλλειμμα του προτεινόμενου συστήματος, αλλά αντίθετα εμφάνιση ενός κρυφού ελλείμματος που θα προέκυπτε ούτως ή άλλως αργότερα.

β) Η μείωση εισφορών στην κύρια ασφάλιση κατά το ήμισυ (από 20% σε 10%) συνεπάγεται λιγότερους πόρους για την πληρωμή των παλαιών συντάξεων στη μεταβατική περίοδο.

Ο κεντρικός τραπεζίτης συμπλήρωσε ότι, για την άντληση της απαραίτητης χρηματοδότησης, οι συγγραφείς προτείνουν για τη μεταβατική περίοδο:

Τη σταδιακή (σε βάθος πενταετίας), αντί απευθείας, μείωση των εισφορών κύριας ασφάλισης.

Την εξοικονόμηση πόρων από το υφιστάμενο σύστημα μέσω παρέμβασης στις πρόωρες συντάξεις, με προαπαιτούμενο την ευρύτερη πολιτική συναίνεση.

Συμπληρωματική κρατική χρηματοδότηση στα όρια όμως όσων έχουν ήδη συμφωνηθεί διεθνώς και νομοθετηθεί.

Χρήση κατάλληλων χρηματοοικονομικών εργαλείων για εσωτερικό δανεισμό στο πλαίσιο του συστήματος συντάξεων, μετά την πρώτη δεκαετία λειτουργίας του νέου συστήματος (π.χ. ομόλογα αναγνώρισης).

Παράλληλα, πρόσθετες εισπράξεις εισφορών προβλέπεται να προκύψουν από τη βελτίωση της απασχόλησης και την ανάπτυξη, ενώ με την ανάκαμψη της οικονομίας ένα μέρος του πρόσθετου εισοδήματος θα μπορούσε να κατευθυνθεί στους συνταξιούχους (ρήτρα ανάπτυξης).