Τι κρύβουν τα νέα όρια για τα «κόκκινα δάνεια» πρώτης κατοικίας

Σε μια συμφωνία πολλών ισορροπιών για την προστασία της πρώτης κατοικίας που δημιουργεί κοινωνικό δίχτυ προστασίας για τους πιο ευάλωτους δανειολήπτες κατέληξαν τράπεζες και κυβέρνηση μετά από τρεις μήνες διαπραγματεύσεων. Πρόκειται για συμφωνία η οποία σαφώς υπαγορεύτηκε από τις προεκλογικές επικοινωνιακές ανάγκες της κυβέρνησης και χτίστηκε πάνω σε υποχρεωτικά αμοιβαίες υποχωρήσεις. Γι’ αυτό καμία από τις δύο πλευρές δεν εμφανίζεται πλήρως ικανοποιημένη.

Αφενός τα συνδυαστικά κριτήρια υπαγωγής στο νέο πλαίσιο, δηλαδή το ύψος του συνολικού δανεισμού να μην υπερβαίνει τις 130.000 ευρώ και το ύψος της αντικειμενικής αξίας τις 250.000 ευρώ, και αφετέρου η ένταξη στο νέο πλαίσιο πρώτων κατοικιών από επιχειρηματικά και επαγγελματικά δάνεια υπολογίζεται ότι δίνουν δικαίωμα σε 182.000 δανειολήπτες να αναζητήσουν ομπρέλα προστασίας. Αν τελικά εγκριθεί η ένταξη αυτών στο νέο πλαίσιο, τότε θα προστεθούν στους περίπου 200.000 που έχουν ήδη προσφύγει στον νόμο Κατσέλη. Η συμφωνία, δυνητικά, επιτρέπει την ένταξη στο νέο καθεστώς επιπλέον 10 δισ. δανείων όλων των κατηγοριών με υποθήκη την πρώτη κατοικία. Αυτά τα δάνεια θα προστεθούν στα 16-17 δισ. του νόμου Κατσέλη. Ταυτόχρονα, η κυβέρνηση μπορεί να αξιοποιήσει επικοινωνιακά τη διατήρηση του πήχη προστασίας στις 250.000 ευρώ αντικειμενική αξία.

Οι τράπεζες, από την πλευρά τους, εκτιμούν ότι μπαίνει τάξη στο καθεστώς αδράνειας που προσέφερε ο νόμος Κατσέλη και περιορίζεται η δυνατότητα κατάχρησης από στρατηγικούς κακοπληρωτές. Θεωρούν ότι η συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων που θα τύχουν προστασίας αφορά σπίτια κάτω των 100.000 ευρώ, τα οποία ούτως ή άλλως δεν μπορούν να αγγίξουν για κοινωνικούς λόγους. Επιπλέον μετρούν από αυτές τις κατηγορίες δανειοληπτών το ετήσιο έσοδο των 200 εκατ. ευρώ από τις επιδοτήσεις των δόσεων, ελπίζοντας κυρίως ότι θα λειτουργήσει ως κίνητρο για την πληρωμή δανείων τα οποία θεωρούσαν χαμένα.

Ολα αυτά βέβαια υπό την προϋπόθεση ότι οι θεσμοί δεν θα αντιδράσουν στη συμφωνία. Το πιο δύσκολο σημείο για να δοθεί το πράσινο φως από ΕΚΤ και SSM είναι το υπόλοιπο των 130.000 ευρώ, καθώς οι δανειστές ήδη θεωρούσαν υψηλό το όριο των 100.000 και έκαναν λόγο για 75.000 ευρώ. Οι εκτιμήσεις, όμως, συγκλίνουν ότι από τη στιγμή που επιτεύχθηκε συμφωνία μεταξύ κυβέρνησης και τραπεζών, οι θεσμοί θα συναινέσουν. Ωστόσο, επειδή πρόκειται για τεχνικό ζήτημα, ακόμη και μικρές αλλαγές στο κείμενο του νομοσχεδίου που επιδιώκεται να ψηφιστεί ως το τέλος του μήνα μπορεί να μεταβάλουν τη γενική εικόνα.

Προϋποθέσεις και διαδικασίες

Eφόσον συντρέχουν οι προϋποθέσεις της αντικειμενικής αξίας έως 250.000 ευρώ και του υπολοίπου του δανείου ή των δανείων του ίδιου προσώπου έως τις 130.000 ευρώ, πρέπει να ικανοποιούνται και τα εισοδηματικά κριτήρια. Για ένα άτομο το ετήσιο εισόδημα προσδιορίζεται στις 12.500 ευρώ, για ένα ζευγάρι στις 21.000 ευρώ και προστίθενται 5.000 ευρώ επιπλέον για κάθε παιδί. Τα εισοδηματικά κριτήρια φτάνουν έως τις 36.000 ευρώ για οικογένεια με τρία παιδιά.

Τα δάνεια θα κουρεύονται όχι οριζόντια όπως επιθυμούσε η κυβέρνηση, αλλά μόνο εφόσον το υπόλοιπο του δανείου υπερβαίνει το 120% της αξίας του ακινήτου. Στη ρύθμιση μπορούν να υπαχθούν όλα τα δάνεια που συνδέονται με την πρώτη κατοικία, ανεξαρτήτως αν το ακίνητο υποθηκεύτηκε για επιχειρηματικό, επαγγελματικό ή άλλο δάνειο. Αυτή η ρύθμιση δίνει στην κυβέρνηση ένα προεκλογικό πλεονέκτημα, αλλά μπορεί να θεωρηθεί εν μέρει άδικη, καθώς επιφυλάσσει ίση μεταχείριση σε έναν υπάλληλο που αγόρασε ένα σπίτι για την οικογένειά του και σε έναν πολίτη που ανέλαβε επιχειρηματικό κίνδυνο.

Ωστόσο, σε καμία περίπτωση οι διαδικασίες δεν θα είναι ένας εύκολος περίπατος για τους δανειολήπτες, καθώς υπάρχει σημαντική αλλαγή φιλοσοφίας σε σχέση με τον νόμο Κατσέλη. Το νέο σύστημα μεταθέτει το βάρος από τους δικηγόρους στους λογιστές. Και αυτό επειδή δεν εκκινεί με τον καθορισμό μιας δικάσιμου, αλλά με την υποβολή αίτησης σε ηλεκτρονική πλατφόρμα κατά το πρότυπο του εξωδικαστικού συμβιβασμού. Ο δανειολήπτης, φορτώνοντας στην πλατφόρμα τα στοιχεία της περίπτωσής του, γνωρίζει αν είναι επιλέξιμος ή όχι. Αν η πλατφόρμα δέχεται την αίτηση, τότε παίρνει προσωρινή προστασία για έξι μήνες και όχι μέχρι την έκδοση δικαστικής απόφασης όπως στον νόμο Κατσέλη.

Στο διάστημα των έξι μηνών, η τράπεζα στην οποία έχει τη μεγαλύτερη οφειλή τον προσεγγίζει για λογαριασμό και των υπολοίπων τραπεζών όπου μπορεί να χρωστά κάρτες καταναλωτικά και λοιπά δάνεια και του καταθέτει εξωδικαστική πρόταση. Η πρόταση θα προβλέπει κούρεμα του δανείου έως το 120% της αξίας του ακινήτου, επιμήκυνση της διάρκειας και καταβολή της δόσης προσαρμοσμένης στις οικονομικές δυνατότητές του. Αν ο δανειολήπτης δεχθεί την πρόταση, τότε υπογράφει νέα σύμβαση με την τράπεζα και το δάνειο από κόκκινο γίνεται πράσινο. Αν αρνηθεί την πρόταση της τράπεζας, τότε καλείται να πληρώνει το 30% της προτεινόμενης δόσης μέχρι την έκδοση της δικαστικής απόφασης.

Η ηλεκτρονική πλατφόρμα θα λειτουργήσει το διάστημα Μαΐου-Ιουνίου. Εως τότε φυσικά δεν θα γίνονται αιτήσεις για το νέο πλαίσιο, αλλά οι δανειολήπτες σε αυτό το διάστημα δεν χάνουν το δικαίωμα να υποβάλουν αίτηση. Οσον αφορά τους δανειολήπτες που έχουν πάρει δικαστικές αποφάσεις με τον νόμο Κατσέλη, διατηρούν τα δικαιώματά τους σύμφωνα με το παλιό καθεστώς. Οσοι δεν έχουν δικαστικές αποφάσεις, με τη λήξη ισχύος του νόμου Κατσέλη μπορούν να αναζητήσουν προστασία στο νέο πλαίσιο.

Το κράτος θα επιδοτήσει συνολικά με 200 εκατ. τον χρόνο τις δόσεις των πιο ευάλωτων δανειοληπτών, καταβάλλοντας μέχρι το 1/3 της δόσης. Οι τράπεζες ελπίζουν ότι το κίνητρο της πληρωμής του 1/3 της δόσης θα ενεργοποιήσει δανειολήπτες που σήμερα θεωρούνται για τις τράπεζες «βαθιά κόκκινοι», δηλαδή δεν έχουν πληρώσει τις οφειλές τους επί σειρά ετών, ώστε να αρχίσουν να εξυπηρετούν τα δάνειά τους.
Η πληρωμή του 1/3 της δόσης είναι το καρότο, γιατί το μαστίγιο είναι τα όσα ακολουθούν αν κάποιος που έχει πάρει την επιδότηση αφήσει να περάσουν τρεις μήνες χωρίς να πληρώσει. Σε αυτήν την περίπτωση, διακόπτεται η επιδότηση, το Δημόσιο χρεώνει το ΑΦΜ του δανειολήπτη και διεκδικεί τις επιδοτήσεις που έδωσε, ενώ οι τράπεζες εκπλειστηριάζουν την κατοικία.

Τα πάντα τώρα θα κριθούν από τη στάση των θεσμών. Το νέο πλαίσιο που θα διαδεχθεί τον νόμο Κατσέλη αποτελεί κεντρικό σημείο της δεύτερης μεταμνημονιακής αξιολόγησης. Οι θεσμοί θα πρέπει να το αξιολογήσουν τις επόμενες ημέρες, καθώς στις 27 Φεβρουαρίου πρέπει να εκδοθεί η έκθεση της Κομισιόν.