Συντάξεις: Ποιες είναι οι τρεις αλλαγές που θα «ξεκλειδώσει» η απόφαση του ΣτΕ

Tρία φλέγοντα θέματα θα «ξεκλειδώσει» η πολυαναμενόμενη απόφαση του ΣτΕ για τη συνταγματικότητα ή μη του νόμου Κατρούγκαλου. Την επιστροφή των αναδρομικών, την αλλαγή του τρόπου υπολογισμού των εισφορών των μη μισθωτών και την αλλαγή των συντελεστών αναπλήρωσης για τον υπολογισμό των νέων συντάξεων προκειμένου να ενισχυθεί η ανταποδοτική σχέση εισφορών – παροχών.

Ο υπουργός Εργασίας Γιάννης Βρούτσης έχει πολλές φορές επισημάνει πως δεν πρόκειται να προχωρήσει σε αλλαγές αν δεν ξεκαθαρίσει το τοπίο. Γιατί, αν κριθεί αντισυνταγματικός ο νόμος ως προς το σκέλος υπολογισμού των εισφορών των ελεύθερων επαγγελματιών με βάση το εισόδημα, θα δοθεί ο έναυσμα για αλλαγές και ελαφρύνσεις. Αντίστοιχα η αντισυνταγματικότητα του νόμου θα δώσει το πράσινο φως για αλλαγές στους συντελεστές.

Όπως έχει επισημανθεί εδώ και τρία χρόνια που εφαρμόζεται ο νόμος, οι συντελεστές αναπλήρωσης στο ανταποδοτικό σκέλος της παροχής ευνοούν τους χαμηλόμισθους με λίγα χρόνια ασφάλισης ενώ ζημιώνουν όσους έχουν καταβάλλει εισφορές για περισσότερα χρόνια. Η τελική σύνταξη είναι μειωμένη έως και 40% σε σχέση με αυτή που θα λάμβανε ο ασφαλισμένος με το προηγούμενο καθεστώς ακόμα κι αν έχει παραμείνει υποχρεωτικά στο σύστημα για 40 έτη. Αυτό σημαίνει ότι περίπου 200.000 νέοι συνταξιούχοι που συνταξιοδοτήθηκαν μετά τις 13/5/2016 (νόμος Κατρούγκαλου) έλαβαν ‘κουτσουρεμένες’ συντάξεις έως και 465 ευρώ τον μήνα.

Τα εναλλακτικά σενάρια που επεξεργάζεται το υπουργείο εργασίας προβλέπουν αλλαγή των συντελεστών αναπλήρωσης προκειμένου να ενισχυθεί η ανταποδοτική σχέση εισφορών – παροχών. Έμφαση θα δοθεί στο πεδίο 25 έως 38 έτη ασφάλισης όπου εντοπίζονται οι μεγαλύτερες αδικίες. Ιδίως στην περιοχή των 33-35 ετών ή και μετά τα 37 έτη αναμένεται να αυξηθούν σημαντικά οι συντελεστές. Οι αλλαγές στην κλίμακα θα οδηγήσουν σε αυξήσεις των συντάξεων ανάλογα με το ύψος του μισθού και τα χρόνια ασφάλισης.

Ωστόσο πονοκέφαλο για τη νέα κυβέρνηση θα αποτελέσει το πεδίο εφαρμογής των αλλαγών. Αν εφαρμοστούν οι βελτιώσεις για τους συνταξιούχους που θα βγουν στη σύνταξη μετά την ψήφιση του σχετικού νόμου, θα «ξεσηκωθούν» οι 200.000 ήδη συνταξιούχοι που αποχώρησαν με το νέο σύστημα και υπέστησαν τις αδικίες. Νομικοί που ειδικεύονται σε θέματα ασφάλισης επισημαίνουν ότι η νέα ανισότητα θα οδηγήσει σε νέες δικαστικές προσφυγές. Αν ισχύσει για τους εισερχόμενους στην αγορά εργασίας, το όφελος δε θα είναι ούτε μεσοπρόθεσμα μετρήσιμο.

- Εναλλακτικά σενάρια εξετάζονται και τις εισφορές των μη μισθωτών με πιθανή και την αποσύνδεση του υπολογισμού από το δηλωθέν φορολογητέο εισόδημα. Έχει διαπιστωθεί πλέον από την τριετή εφαρμογή του ότι το ισχύον σύστημα ανοίγει διπλή «τρύπα» στα έσοδα, τόσο στα φορολογικά όσο και στα ασφαλιστικά, καθώς παρέχει «κίνητρα» για φοροδιαφυγή και εισφοροδιαφυγή. Στόχος είναι να θεσμοθετηθεί ένα δικαιότερο πλαίσιο, πιθανότατα με δημοσιονομικά ουδέτερο τρόπο, που δεν θα ευνοεί την απόκρυψη εισοδημάτων. Πάντως πάγιο αίτημα της ΓΣΕΒΕΕ και ΕΣΕΕ για την ελάφρυνση των επαγγελματιών είναι να καταργηθεί η ρύθμιση με την οποία οι εισφορές του προηγούμενου έτους συνυπολογίζονται στο εισφοροδοτηθέν εισόδημα της επόμενης χρονιάς.

- Η επιστροφή των αναδρομικών από τις μνημονιακές περικοπές σε τουλάχιστον 1,2 εκατομμύρια συνταξιούχους εξαρτάται άμεσα από την απόφαση του ΣτΕ. Αν το ΣτΕ, μετά από αξιοσημείωτη καθυστέρηση δύο ετών, δώσει το πράσινο φως, η διαχείριση του ζητήματος από την κυβέρνηση θα κριθεί από το ύψος των αναδρομικών που θα κληθεί να επιστρέψει.

- «Εξαρτάται από την απόφαση και από το ύψος των αναδρομικών, αν είναι αστρονομικό ή λελογισμένο που μπορεί να δοθεί σε βάθος χρόνου» επισημαίνουν οι αρμόδιοι αξιωματούχοι.

- Κομβικό σημείο της απόφασης, σύμφωνα με νομικούς κύκλους, είναι αν θα κριθεί συνταγματικός ο νόμος Κατρούγκαλου στα άρθρα του επανυπολογισμού των παλαιών συντάξεων. Αν κριθεί συνταγματικός, τότε το κόστος περιορίζεται σημαντικά καθώς θα επιστραφούν αναδρομικά μόνο δέκα μηνών, από την απόφαση του ΣτΕ τον Ιούνιο του 2015 έως και την ψήφιση του νόμου Κατρούγκαλου τον Μάιο του 2016. Στελέχη της ασφάλισης ισχυρίζονται ότι μετά το Μάιο δεν υφίσταται θέμα επιστροφών καθώς οι αντισυνταγματικές μειώσεις «νομιμοποιήθηκαν» μέσω του επαναυπολογισμού των συντάξεων. Μερίδα νομικών πάντως διαφωνεί. Ο εργατολόγος Δημήτρης Μπούρλος υποστηρίζει ότι οι διεκδικήσεις παραμένουν «ζωντανές» μέχρι και τις 31/12/ 2018 αφού στην πράξη οι επαναυπολογισμένες συντάξεις έκαναν την εμφάνισή τους στο σύστημα την 1/1/2019.

- Για το δεκάμηνο λοιπόν, οι συνταξιούχοι μπορούν να προσδοκούν αναδρομικά από 667 έως 7.338 ευρώ. Πότε όμως θα τα εισπράξουν;

- Το επικρατέστερο σενάριο προβλέπει ότι θα καταβληθούν σε 72 δόσεις και σε βάθος χρόνου 6 ετών προκειμένου να μην εκτροχιαστεί ο δημοσιονομικός σχεδιασμός και να διασφαλιστεί η μείωση των φορολογικών συντελεστών. Το κόστος για την επιστροφή των αναδρομικών των 10 μηνών ανέρχεται σε 2,5 με 3 δις ευρώ.