5 σημάδια που δείχνουν συναισθηματική κακοποίηση

Ζωή Στραβοπόδη-Τζιάνο
Ψυχοθεραπεύτρια – Οικογενειακή Σύμβουλος

Σήμερα θα μιλήσουμε για ένα είδος κακοποίησης που ονομάζουμε συναισθηματική κακοποίηση (ή αλλιώς ψυχολογική βία) και η οποία, παρότι οι πληγές που αφήνει δεν είναι ορατές, είναι σε πολλές περιπτώσεις εξίσου τραυματική με τη σωματική κακοποίηση.  

Τι περιλαμβάνει όμως η συναισθηματική κακοποίηση και ποιες συμπεριφορές μπορεί να αποτελούν ενδείξεις ότι λαμβάνει χώρα;

1)    Κυριαρχικές συμπεριφορές: Οι θύτες νιώθουν την ανάγκη να ελέγχουν τη σχέση. Παίρνουν αποφάσεις όχι μόνο για τον εαυτό τους αλλά και για τον άλλον, επιβάλλοντας τις επιθυμίες τους. Συμπεριφέρονται στον άλλον σαν να είναι ανίδεος και τον υποβάλλουν σε διαρκή κριτική.

2)    Ντρόπιασμα και εξευτελισμός: Οι προσβολές, οι υποτιμητικοί χαρακτηρισμοί, η ειρωνεία και ο σαρκασμός αποτελούν πάγιες τεχνικές συναισθηματικής κακοποίησης και αποσκοπούν στο να νιώσει ο αποδέκτης τους ανεπαρκής άσχημα με τον εαυτό του.

3)    Απομόνωση: Ο θύτης προκειμένου να μπορεί να ελέγχει όσο περισσότερο γίνεται το θύμα του προσπαθεί να μειώσει στο ελάχιστο τους δεσμούς του με τον έξω κόσμο. Οι απαγορεύσεις στην κοινωνικοποίηση μπορεί να εκτείνονται από φιλικές ή επαγγελματικές σχέσεις έως και σχέσεις με την ευρύτερη οικογένεια. Το θύμα μπορεί να καταλήξει να χρειάζεται να ζητήσει άδεια προκειμένου να κάνει οτιδήποτε, να πάει οπουδήποτε ή να συναντήσει οποιονδήποτε.

4)    Απειλές και εκφοβισμός: Ο θύτης μπορεί να απειλεί ότι θα γίνει βίαιος, να κοιτάζει το θύμα απειλητικά ή να απειλεί ότι θα καταστρέψει το ίδιο ή κάτι / κάποιον που αγαπά. Μπορεί επίσης να απειλεί ότι θα αυτοκτονήσει.

5)    Συναισθηματική κακοποίηση συνιστούν σε ορισμένες περιπτώσεις και τα αδικαιολόγητα ξεσπάσματα ζήλειας ή η απροκάλυπτα προκλητική συμπεριφορά με άτομα του αντίθετου φύλου.

Ένα από τα βασικότερα προβλήματα με αυτό το είδος της κακοποίησης είναι ότι σε πολλές περιπτώσεις τα άτομα που τη βιώνουν, παρότι υποφέρουν, δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν το γεγονός ότι κακοποιούνται και τείνουν να απαξιώνουν την εμπειρία τους ως κάτι όχι το ιδιαίτερα σημαντικό. Αυτό εν μέρει οφείλεται στο γεγονός ότι οι παραπάνω συμπεριφορές συχνά κάνουν την εμφάνισή τους με πρόφαση την «αγάπη». Φράσεις όπως «σ’αγαπάω αλλά....» ή «αν εσύ δεν.... εγώ θα....» παρότι μπορεί να εστιάζουν στην αγάπη, στην πραγματικότητα δεν αποτελούν τίποτα παραπάνω από μεταμφιεσμένη κριτική και απειλές. Στην πραγματικότητα αυτό που λέγεται είναι «σ’αγαπάω προς το παρόν αλλά αν δεν σταματήσεις να κάνεις αυτό ή το άλλο, θα σταματήσω να σε αγαπάω». Ο θύτης σε αυτές τις περιπτώσεις χρησιμοποιεί με μεγάλη δεξιοτεχνία την έννοια της αγάπης και στα χέρια του γίνεται μια λέξη που του επιτρέπει να ελέγχει το θύμα του.

Επίσης, στην περίπτωση που ο θύτης «ξεφύγει» και πληγώσει το θύμα του περισσότερο από ότι αυτό αντέχει, είναι πολύ συνηθισμένο να προβεί σε κάποιες επανορθωτικές συμπεριφορές (πχ να αγοράσει ένα ακριβό δώρο ή να πει λόγια αγάπης και «ειλικρινούς μετάνοιας» κλπ) προκειμένου να του συγχωρεθεί το λάθος του. Στην πραγματικότητα είναι σπάνιο μια κακοποιητική σχέση να μην περιλαμβάνει τέτοιου είδους «δυνατές» στιγμές, στιγμές πάθους και ειλικρινείς απολογίες για κάποια άσχημη συμπεριφορά. Οι «δυνατές» αυτές στιγμές παρότι συχνά εκλαμβάνονται σαν δείγμα ότι ο άλλος είναι έτοιμος να αλλάξει, στην πραγματικότητα αποτελούν απλά μέρος του κύκλου της κακοποίησης.

Κάτι που επίσης προκαλεί συχνά σύγχυση σε κάποιον που κακοποιείται συναισθηματικά είναι το γεγονός ότι στην κοινωνία μας έχει επικρατήσει το στερεότυπο ότι το πάθος και η επιθετικότητα πάνε πακέτο. Οι δύο αυτές έννοιες είναι τόσο στενά συνδεδεμένες στο συλλογικό νου που πολλοί καταλήγουν να πιστεύουν ότι δεν μπορείς να έχεις το ένα χωρίς το άλλο. Ένα μεγάλο ποσοστό ανθρώπων ενδόμυχα πιστεύει ότι οι έντονες λογομαχίες, οι εκρήξεις και οι σκηνές ζηλοτυπίας είναι το τίμημα που καλείται να πληρώσει όποιος έχει την «τύχη» να εμπλακεί σε μια βαθιά ερωτική και παθιασμένη σχέση. Στη δημιουργία αυτού του στερεότυπου φαίνεται να έχει συμβάλλει σε μεγάλο βαθμό ο τρόπος που παρουσιάζονται οι σχέσεις μέσα από τη λογοτεχνία και τον κινηματογράφο. Φυσικά, στην πραγματική ζωή η αλήθεια βρίσκεται πολύ μακριά από κάτι τέτοιο. Το να συμπεριφέρεται κάποιος στο σύντροφό του με σεβασμό δεν στερεί σε καμία περίπτωση από τη σχέση του το πάθος και τον έρωτα, αντίθετα το ενισχύει.

Σε αυτό το σημείο είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι παρότι υπάρχει μια στερεότυπη αντίληψη ότι οι άνδρες είναι πιο πιθανό να κακοποιήσουν συναισθηματικά τη σύντροφό τους από ότι το αντίστροφο, κάτι τέτοιο δεν φαίνεται να ισχύει στην πραγματικότητα. Οι περισσότερες μελέτες έχουν δείξει ότι (σε αντίθεση με τη σωματική κακοποίηση όπου οι άνδρες κατέχουν «τα πρωτεία») στην περίπτωση της συναισθηματικής κακοποίησης δεν υπάρχουν σημαντικές διαφοροποιήσεις σχετικά με το φύλο του θύτη. Αυτό που βέβαια ισχύει είναι το γεγονός ότι οι γυναίκες (λόγω της μειωμένης σωματικής τους δύναμης) είναι πιο πιθανό να εκφράσουν τα επιθετικά τους ένστικτα κακοποιώντας τους οικείους τους συναισθηματικά παρά με τη χρήση σωματικής βίας.

Αν είστε θύμα συναισθηματικής κακοποίησης είναι σημαντικό να θυμάστε ότι ο τρόπος που σας συμπεριφέρεται ο σύντροφός σας δεν οφείλεται σε δικά σας λάθη, ούτε στην υπερβολική αγάπη που τρέφει ο σύντροφός σας για εσάς. Αυτός που κακοποιεί διαθέτει συνήθως μεγάλη δεξιοτεχνία στο να κάνει το θύμα του να νιώθει ενοχές και να πιστεύει ότι ο τρόπος με τον οποίο του συμπεριφέρεται οφείλεται σε δικά του λάθη. Τα άτομα αυτά γνωρίζουν ότι όλοι έχουν τις ανασφάλειες τους και ξέρουν πώς να χρησιμοποιήσουν τις ανασφάλειες αυτές εις βάρος τους.

Αν βρίσκεστε σε μια τέτοιου είδους σχέση είναι καλό να γνωρίζετε ότι είναι πολύ δύσκολο μια τέτοια κατάσταση να αναστραφεί. Χρειάζεται πολύ σοβαρό κίνητρο και εξαιρετικά πολύ δουλειά για να μπορέσει ένα τέτοιο άτομο να αλλάξει. Το πρώτο βήμα είναι να εστιάσετε στις δικές σας προσωπικές εμπλοκές που σας ώθησαν στη δημιουργία και τη διατήρηση μιας τέτοιας σχέσης ώστε να μπορέσετε να χτίσετε την αυτοεκτίμησή σας και να αντιμετωπίσετε την κατάσταση με σεβασμό προς τον εαυτό σας.

Εσάς ποιο θέμα σας απασχολεί; Τι βαραίνει την καθημερινότητά σας; Στείλτε e-mail στο: z.stravopodi@gmail.com