Εσείς πόσο σίγουροι είστε ότι χρησιμοποιείτε το μυαλό σας όταν αποφασίζετε;

Ζωή Στραβοπόδη-Τζιάνο
Ψυχοθεραπεύτρια – Οικογενειακή Σύμβουλος

Τον τελευταίο καιρό ζούμε αναμφισβήτητα μια από τις πιο κρίσιμες περιόδους της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Οι Έλληνες πολίτες - η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων ουδέποτε είχε ασχοληθεί σε βάθος με πολιτικά ή δημοσιονομικά ζητήματα - κλήθηκε πρόσφατα μέσω ενός Δημοψηφίσματος να πάρει μια άμεση απόφαση για το μέλλον της χώρας. Η κατάσταση αυτή οδήγησε τους περισσότερους Έλληνες όχι μόνο στο να σχηματίσουν γνώμη και άποψη επί παντός επιστητού αλλά και στο να υποστηρίζουν την άποψή τους με βέβαιο και απόλυτο τρόπο. Με όποιον και να μιλούσες μέχρι και πριν δύο εβδομάδες ήταν απόλυτα βέβαιος ότι αυτό που πρέσβευε ήταν η μοναδική λύση στα οικονομικά προβλήματα της χώρας μας.   

Στο σημείο αυτό ήταν που άρχισα να προβληματίζομαι. Πώς έγινε και τόσοι πολλοί απλοί πολίτες, από εντελώς αμέτοχοι και ανίδεοι όσον αφορά τα πολιτικά και οικονομικά ζητήματα της χώρας, να μετατράπηκαν τόσο γρήγορα σε ειδήμονες και φανατικούς υποστηρικτές της μοναδικής κατά την άποψη τους λύσης; Από πού είχε άραγε προέλθει όλη αυτή η βεβαιότητα;

Το σίγουρο ήταν ότι η βεβαιότητα αυτή - παρότι φαινόταν και στις δύο περιπτώσεις να συνοδεύεται από ατράνταχτα λογικά επιχειρήματα - είχε περισσότερο «ψυχολογική» παρά «λογική» βάση. Όχι, καμία πλευρά δεν ήταν δυνατόν να «γνωρίζει» την αλήθεια.

Με μοναδική πυξίδα τη βεβαιότητα (την οποία έχω αποκτήσει μέσω της δουλειάς μου) ότι σε δύσκολες και περίπλοκες καταστάσεις δεν υπάρχουν βεβαιότητες, οδηγήθηκα σε συλλογισμούς και μονοπάτια παρόμοια με αυτά που οδηγούμαι όταν κάποιοι από τους πελάτες μου προσπαθούν με τη χρήση λογικών επιχειρημάτων να με πείσουν (εμένα άραγε ή τον εαυτό τους;) ότι η απόφαση που ετοιμάζονται να πάρουν για ένα σημαντικό για τη ζωή τους ζήτημα είναι η μόνη ορθή. Σε μια κοινωνία που οι περισσότεροι υποστηρίζουν ότι το να αποφασίζεις με το μυαλό και τη λογική σε βγάζει από πολλά προβλήματα, είναι πολύ δύσκολο να παραδεχτεί κάποιος ότι όταν έρχεται η ώρα να πάρει σοβαρές αποφάσεις (όπως πχ τι επάγγελμα θα διαλέξει, αν θα πρέπει να παραμείνει σε μια σχέση κλπ) λειτουργεί συναισθηματικά. Στην πραγματικότητα όμως συνήθως επιλέγουμε – συχνά ασυνείδητα – αυτό που έχουμε μεγαλύτερη ανάγκη συναισθηματικά και εκ των υστέρων επινοούμε τρόπους για να δικαιολογήσουμε την επιλογή μας.

Για να γίνω ακόμα πιο σαφής, υπάρχουν αρκετές έρευνες στην ψυχολογία και τις νευροεπιστήμες οι οποίες έχουν αποδείξει εδώ και δεκαετίες ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι έτσι προγραμματισμένος ώστε σε οποιοδήποτε ερέθισμα να αντιδρά πρώτα με βάση το συναίσθημα (που βρίσκεται στην αμυγδαλή) και μετά να βάζει σε λειτουργία τη λογική (που έχει βάση στον προμετωπιαίο φλοιό). Με λίγα λόγια, όταν βρισκόμαστε σε συναισθηματική διέγερση, πρώτα αποφασίζουμε και μετά προσπαθούμε να δικαιολογήσουμε την απόφασή μας λογικά και όχι το αντίστροφο!

Αναλογιζόμενη τα παραπάνω κατέληξα στο συμπέρασμα ότι οι βεβαιότητες που άρχισαν να διακατέχουν τους Έλληνες στο σύνολό τους, δεν στηρίχθηκαν σε εξειδικευμένες γνώσεις ούτε σε ενδελεχείς σχετικά με το θέμα έρευνες αλλά στα έντονα συναισθήματα που φαίνεται να τους αφύπνισε η τρέχουσα πολιτική κατάσταση με κυρίαρχα αυτά  του θυμού και του φόβου. Κατά την προσωπική μου άποψη όσοι πολίτες είχαν ανεπτυγμένους τους ψυχολογικούς αυτούς μηχανισμούς που υποδαυλίζουν περισσότερο το θυμό (τα «θυμωμένα» δηλαδή άτομα) εξέφρασαν την άποψη ότι πρέπει να «αποτινάξουμε το ζυγό» ενώ τα άτομα που είχαν πιο ανεπτυγμένους τους ψυχολογικούς μηχανισμούς του φόβου (δηλαδή τα πιο «φοβισμένα» άτομα) τάχθηκαν με την πιο συντηρητική πλευρά εκφράζοντας την άποψη ότι πρέπει να κάνουμε ότι χρειάζεται ώστε να «γλυτώσουμε από την καταστροφή».

Αυτό που γνωρίζω, ως ειδικός στο χώρο της ψυχικής υγείας, είναι ότι συνήθως στη ζωή μας το συναίσθημα λειτουργεί ως ένστικτο για να παίρνουμε τις σωστές αποφάσεις, αρκεί να είναι καθαρό και απαλλαγμένο από πηγές έντασης που προέρχονται από παλιές καταστάσεις που πλέον δεν είναι σε ισχύ. Δυστυχώς όμως φαίνεται ότι για να φτάσουμε στο σημείο το συναίσθημά μας να λειτουργεί υπέρ της λογικής μας (ή τουλάχιστον σε συνεργασία με αυτήν) και όχι αυθόρμητα και βιαστικά, χρειαζόμαστε πολύ δουλειά και σαν άτομα αλλά και σαν κοινωνία. Μέχρι τότε ας αφήσουμε στην άκρη τις βεβαιότητες και ας αρχίσουμε να βάζουμε ερωτηματικά.

Εσάς ποιο θέμα σας απασχολεί; Τι βαραίνει την καθημερινότητά σας; Στείλτε e-mail στο: z.stravopodi@gmail.com