Πώς και γιατί να σπάσετε τη σιωπή γύρω από ένα οικογενειακό ταμπού

Ζωή Στραβοπόδη-Τζιάνο
Ψυχοθεραπεύτρια – Οικογενειακή Σύμβουλος

Στις περισσότερες οικογένειες υπάρχουν κάποια θέματα στα οποία όλα ανεξαιρέτως τα μέλη της οικογένειας αποφεύγουν επιμελώς να αναφερθούν. Τα θέματα αυτά είναι φυσικά εντελώς διαφορετικά για την κάθε οικογένεια και μπορεί να ποικίλλουν από καλά κρυμμένα οικογενειακά μυστικά (π.χ. ενδοοικογενειακή βία, βιασμοί, αυτοκτονίες, εξαρτήσεις, υιοθεσίες, ομοφυλοφιλία κλπ) έως και πιο απλά θέματα που παρότι μπορεί να είναι γνωστά σε όλα τα μέλη της οικογένειας, τα ίδια να νιώθουν ότι δεν επιτρέπεται να συζητηθούν (πχ ζητήματα σεξουαλικής φύσης, οικονομικά ζητήματα, η κατάθλιψη ενός μέλους της οικογένειας, κάποιος θάνατος, η συχνά αδικαιολόγητη απουσία του πατέρα από το σπίτι τα βράδια... κλπ). 

Στην πραγματικότητα, οποιοδήποτε θέμα μπορεί να αποτελέσει ένα δυνητικά     «δύσκολο» θέμα προς συζήτηση. Οι πιο συντηρητικές ή αυστηρές οικογένειες συνήθως έχουν περισσότερα μυστικά και τείνουν να απαγορεύουν (ρητά ή άρρητα) τη συζήτηση πάνω σε μια πληθώρα θεμάτων, ενώ οι πιο φιλελεύθερες ή χαώδεις οικογένειες έχουν συνήθως πολύ λιγότερους έως και ελάχιστους φραγμούς σχετικά με το τι μπορεί να συζητηθεί και τι όχι.

Τέτοιου είδους ταμπού μας εμποδίζουν να διαχειριστούμε τόσο τα συναισθήματά μας όσο και τα πρακτικά προβλήματα που μπορεί να προκύπτουν από το εκάστοτε ζήτημα. Συχνά δε, γίνονται η αιτία σοβαρών ενδοοικογενειακών παρεξηγήσεων μιας και η σιωπή μεταφράζεται κατά βούληση προκαλώντας σοβαρά προβλήματα συνδιαλλαγής.

Ταμπού παραμένουν συνήθως οι καταστάσεις που προκαλούν εξαιρετικά πολύ πόνο, ντροπή, θυμό ή απογοήτευση. Ο κανόνας της σιωπής που περιβάλλει τα δύσκολα αυτά θέματα συνήθως επιβάλλεται προκειμένου να προστατεύσει τα μέλη της οικογένειας από την ντροπή ή τον ανεξέλεγκτο θυμό που μπορεί να γεννήσει η αναφορά σε αυτά. Η άρρητη αυτή επιβολή δημιουργεί ένα αίσθημα πως «ότι δεν κουβεντιάζεται, δεν υπάρχει» και αποσκοπεί στη διατήρηση μιας συγκεκριμένης επιθυμητής «εικόνας» (image): Να συνεχίσουμε να μοιάζουμε αδιάφοροι, ηθικοί, αυστηροί ή πετυχημένοι ενώ στην πραγματικότητα δεν είμαστε.

Αν θεωρούμε ότι η οικογένειά μας διατηρεί κάποιο βαρύ μυστικό ή αντιμετωπίζει σοβαρές δυσκολίες στο να συζητήσει για κάποιο σημαντικό θέμα ίσως είναι καλό να ζητήσουμε τη βοήθεια ενός ειδικού προκειμένου να μας βοηθήσει να απαλλαγούμε από τα αισθήματα ντροπής, φόβου και αμηχανίας που μας δημιουργεί το θέμα αυτό ώστε να βρούμε ένα τρόπο να κοιτάξουμε την αλήθεια μας κατάματα, να επικοινωνήσουμε τους φόβους μας και να μοιραστούμε τις ανησυχίες και τους προβληματισμούς μας.

Στην περίπτωση που η βοήθεια ειδικού δεν αποτελεί εφικτή επιλογή, αυτό που μπορεί να φανεί χρήσιμο σε μια τέτοια περίπτωση είναι ο ενεργός αναστοχασμός πάνω στις σκέψεις και τα συναισθήματά μας ώστε να μπορέσουμε να τα αξιολογήσουμε καλύτερα. Η αλήθεια είναι ότι όταν κάποιος δεν έχει μάθει να εκφράζει τις σκέψεις και τα συναισθήματά του για ένα θέμα, συνήθως αντιμετωπίζει μια ιδιαίτερη δυσκολία να τα βάλει σε μια σειρά ακόμα και στη σκέψη του. Όσο ένα πρόβλημα παραμένει άρρητο, παγιώνεται στη σκέψη και στα συναισθήματά μας ως κάτι πολύ πιο τρομακτικό από ότι ενδεχομένως είναι.

Μερικές ερωτήσεις που μπορούμε να θέσουμε στον εαυτό μας προκειμένου να αξιολογήσουμε καλύτερα το θέμα που μας απασχολεί είναι οι εξής:

-Πώς πιστεύω ότι θα αντιδράσουν τα μέλη της οικογένειάς μου αν ανοίξω αυτό το θέμα;
-Πώς πιστεύω ότι θα νιώσουν;
-Ποιος θα έρθει σε πιο δύσκολη θέση αν μιλήσω για αυτό;
-Ποιον προστατεύουμε σιωπώντας;
-Τι είναι αυτό που με δυσκολεύει πιο πολύ στο να ανοίξω το θέμα αυτό;
-Πώς νιώθω για αυτό;
-Υπάρχει καμιά άλλη περίσταση η οποία μου γεννά παρόμοια συναισθήματα;
-Τι μακροχρόνιες επιπτώσεις μπορεί να έχει η σιωπή μου σχετικά με αυτό το ζήτημα;
-Τι συμβουλή θα έδινα σε κάποιον που αντιμετωπίζει ένα παρόμοιο θέμα;

Στη δύσκολη αυτή διαδικασία του «ανοίγματος» είναι χρήσιμο να θυμόμαστε ότι η σιωπή γύρω από ένα «δύσκολο» θέμα δημιουργεί επιπλέον προβλήματα και καθυστερεί την ανάπτυξη και την ωρίμανση όλων των εμπλεκόμενων. Μόνο όταν τα δύσκολα θέματα τεθούν επί τάπητος θα μπορέσει να επέλθει η λύτρωση και η συναισθηματική απελευθέρωση των μελών της οικογένειας.

Εσάς ποιο θέμα σας απασχολεί; Τι βαραίνει την καθημερινότητά σας; Στείλτε e-mail στο: z.stravopodi@gmail.com