Οι διαφορές μεταξύ του ναρκισσισμού και της αγάπης για τον εαυτό μας

Ζωή Στραβοπόδη-Τζιάνο
Ψυχοθεραπεύτρια – Οικογενειακή Σύμβουλος 

Ο ναρκισσισμός αποτελεί έναν ψυχαναλυτικό όρο που τον τελευταίο καιρό έχει μπει για τα καλά στο καθημερινό μας λεξιλόγιο. Τι χαρακτηρίζει όμως τους νάρκισσους και έχουν άραγε δίκιο αυτοί που νομίζουν ότι το βασικό τους χαρακτηριστικό είναι ο άμετρος θαυμασμός και η αγάπη για τον εαυτό τους; Είναι άραγε ο ναρκισσισμός συνώνυμο της εξαιρετικά υψηλής αυτοεκτίμησης ή μήπως στην πραγματικότητα πρόκειται για το ακριβώς αντίθετό της;

Οι νάρκισσοι είναι συνήθως άτομα επιτυχημένα και γοητευτικά και είναι πολύ πιθανό να αποτελούν αντικείμενο θαυμασμού και μίμησης από το περιβάλλον τους. Το παρουσιαστικό τους τραβάει την προσοχή και ακόμα και στην περίπτωση που δεν είναι και ιδιαίτερα όμορφοι, η εμφάνισή τους είναι τόσο φροντισμένη που πάντα εντυπωσιάζει. Φαίνονται σίγουροι για τον εαυτό τους, τόσο σίγουροι μάλιστα, που αν κάποιος τολμήσει να τους αμφισβητήσει θα βρεθεί αμέσως αντιμέτωπος με την οργή τους. Φαίνεται να μη σηκώνουν μύγα στο σπαθί τους, είναι επικριτικοί με τους άλλους και υπερόπτες. Βασιζόμενος σε αυτά τα χαρακτηριστικά τους, δεν είναι περίεργο που ο περισσότερος κόσμος πιστεύει ότι αυτό από το οποίο πάσχουν οι νάρκισσοι είναι μια υπερβολική δόση υψηλής αυτοεκτίμησης. Κι όμως. Το βασικό πρόβλημα ενός νάρκισσου είναι η εκ θεμελίου προβληματική τους αυτοεκτίμηση! 

Παρά την ευρέως διαδεδομένη άποψη ότι οι νάρκισσοι έχουν υπερβολικά υψηλή αυτοεκτίμηση η αλήθεια είναι ότι τα χαρακτηριστικά του ναρκισσισμού είναι πολύ διαφορετικά και σε ορισμένες περιπτώσεις ακριβώς αντίθετα από αυτά της υψηλής αυτοεκτίμησης. 

Οι νάρκισσοι μπορεί να νιώθουν ανώτεροι από τους άλλους αλλά αυτό δε σημαίνει ότι εκτιμάνε απαραίτητα τον εαυτό τους. Στην πραγματικότητα, τα συναισθήματα που έχουν για τον εαυτό τους βασίζονται αποκλειστικά στη γνώμη που έχουν οι άλλοι για τους ίδιους! Αντλούν επιβεβαίωση από παράγοντες αποκλειστικά έξω από τον εαυτό τους, από την εικόνα τους και τα επιτεύγματά τους και όχι από την ουσία του εαυτού τους. Για το λόγο αυτό ασχολούνται επίμονα με στοιχεία που παρατηρούνται εύκολα από τους άλλους όπως η ομορφιά, ο πλούτος και η πολιτική ορθότητα παρά με πτυχές της ταυτότητά τους που είναι πιο προσωπικές (όπως π.χ. η ακεραιότητα του χαρακτήρα τους, η ειλικρίνεια ή η τιμιότητα). Ο πρωταρχικός τους στόχος είναι να δείξουν στους άλλους πόσο ανώτεροι είναι και προσπαθούν να γεμίσουν το εσωτερικό τους κενό με το θαυμασμό των άλλων. Για τον απλούστατο λόγο ότι η αυτοεκτίμησή τους εξαρτάται αποκλειστικά από το τι σκέφτονται οι άλλοι για αυτούς είναι ιδιαίτερα ευάλωτα στην κριτική των άλλων και αν νιώσουν ότι οι άλλοι δεν τους παραδέχονται νιώθουν ταπεινωμένα και αντιδρούν με έντονη οργή και αντεπίθεση. Όσα και να καταφέρουν όμως δεν μπορούν να αναπτύξουν αυτοαποδοχή ούτε ουσιαστικές σχέσεις με τους γύρω τους. 

Αντίθετα, τα άτομα με υψηλή αυτοεκτίμηση, δεν μπαίνουν ποτέ στη διαδικασία να συγκρίνουν τον εαυτό τους με τους άλλους και έχουν την τάση να αποδέχονται, να αγαπάνε και να σέβονται τον εαυτό τους ανεξάρτητα από το τι πιστεύουν οι άλλοι για αυτούς. Τα άτομα με υψηλή αυτοεκτίμηση δεν νομίζουν ότι είναι τέλεια. Αντίθετα, γνωρίζουν και αποδέχονται τις ατέλειές τους χωρίς όμως να γίνονται επικριτικοί προς τον εαυτό τους ή τους άλλους. Φανερώνουν τις ανάγκες τους χωρίς επιφυλακτικότητα και δισταγμούς. Είναι σε θέση να εκφράζουν εξίσου εύκολα τα ευχάριστα συναισθήματά τους (την αγάπη, το θαυμασμό, την ευγνωμοσύνη) όσο και τα δυσάρεστα (τη δυσαρέσκεια, το θυμό, τη θλίψη, την ντροπή τους). Τα άτομα με υψηλή αυτοεκτίμηση, σε απόλυτη αντιδιαστολή με τους νάρκισσους, διαθέτουν μια εξαιρετική ευκολία στο να συνδέονται με τους άλλους ανθρώπους και στο να δημιουργούν ουσιαστικές σχέσεις. 

Μάθετε να βλέπετε κάτω από τη λαμπερή επιφάνεια των νάρκισσων και θα δείτε ακριβώς το αντίθετο από αυτό που εμφανίζουν μπροστά σας: Μικρά πληγωμένα παιδιά που ποτέ δεν αγαπήθηκε για αυτό που πραγματικά ήταν αλλά μόνο για αυτά που έκαναν και κατάφερναν.