Τι να πείτε σε κάποιον που πενθεί

Ζωή Στραβοπόδη-Τζιάνο
Ψυχοθεραπεύτρια – Οικογενειακή Σύμβουλος

Πολλοί πιστεύουν πως δεν υπάρχουν λόγια που μπορούν να ανακουφίσουν τον πόνο κάποιου που πενθεί. Η αλήθεια όμως είναι ότι ένα άτομο που μόλις έχει υποστεί μια σημαντική απώλεια έχει περισσότερο ανάγκη από ποτέ τη γνήσια επαφή που μπορεί να του προσφέρει ο περίγυρός του.

Οι παρακάτω εκφράσεις αποτελούν έναν απλό αλλά συνάμα τρυφερό και γεμάτο κατανόηση τρόπο να εκφράσει κάποιος τη συμπάθειά του και να προσφέρει ανακούφιση σε ένα άτομο που πενθεί για το θάνατο ενός αγαπημένου συγγενή ή φίλου.

1) Τι αγαπούσες περισσότερο πάνω του/της; Τι θα σου λείψει περισσότερο;
Δυστυχώς, αυτά που συνήθως λέμε πριν, μετά ή κατά τη διάρκεια μιας κηδείας περιορίζονται σε στερεοτυπικές εκφράσεις όπως «συλλυπητήρια», «κουράγιο», «ο χρόνος όλα τα γιατρεύει», «τουλάχιστον τώρα ηρέμησε από την ταλαιπωρία» ή «τουλάχιστον δεν ταλαιπωρήθηκε» και άλλες τέτοιες κουβέντες που προσφέρουν λίγη έως καθόλου παρηγοριά στον πενθούντα. Τέτοιου είδους εκφράσεις που δεν απαιτούν απάντηση, στην ουσία χρησιμεύουν αποκλειστικά σε αυτόν που τις λέει ώστε να νιώσει ό ίδιος ανακουφισμένος που βρήκε «κάτι» να πει, προσπερνώντας την άβολη θέση στην οποία μας φέρνει όλους ο θάνατος.

Επιπλέον, τέτοιου είδους «κλειστά» σχόλια δημιουργούν την αίσθηση στον πενθούντα ότι δεν θα πρέπει να μιλάει για αυτόν που έχασε γιατί προφανώς κανένας δεν θέλει να τον ακούσει και ότι θα πρέπει να βρει το κουράγιο να «προχωρήσει» όσο πιο γρήγορα γίνεται. 

Παρότι φυσικά η γραμμή που στεκόμαστε για να συλλυπηθούμε τον πενθούντα κατά τη διάρκεια της κηδεία δεν αποτελεί κατάλληλο μέρος για να ζητήσουμε από κάποιον να μοιραστεί μαζί μας τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις αναμνήσεις του σχετικά με τον εκλιπόντα, αν αυτό γίνει μια άλλη πιο κατάλληλη στιγμή, μπορεί να προσφέρει στον πενθούντα σημαντικά συναισθήματα κάθαρσης.

Ο θάνατος μπορεί να σηματοδοτεί τη λήξη μιας ζωής, αλλά ποτέ δεν αποτελεί τη λήξη της σχέσης μας με τον εκλιπόντα, η οποία συνεχίζει να διατηρείται και να μεταβάλλεται καθόλη τη διάρκεια της δικής μας ζωής. Αυτό σημαίνει ότι κάποιος που αντιμετωπίζει μια οδυνηρή απώλεια είναι πιθανόν να νιώσει ευγνώμον σε όποιον του δώσει την ευκαιρία να μοιραστεί τον πόνο, τα συναισθήματα και τις αναμνήσεις που θα τον βοηθήσουν να προχωρήσει στην επεξεργασία της σχέσης του με τον εκλιπόντα, ακόμα και αν κάτι τέτοιο τον κάνει να κλάψει.

2) Σ ‘αγαπάω.
Παρότι πρόκειται για δύο μόνο λέξεις, δεν υπάρχει άλλη δήλωση με μεγαλύτερη ισχύ στα συναισθήματα ενός ανθρώπου που πονάει. Η δύναμη του «σ ‘αγαπώ» έγκειται κυρίως σε αυτά που υπονοούνται χωρίς να λέγονται και στο γεγονός ότι ο καθένας μπορεί να το μεταφράσει κατά πώς χρειάζεται. Αυτό σημαίνει ότι το «σ ‘αγαπώ» μπορεί να εκληφθεί ως «έχεις για εμένα σημασία», «είναι σημαντικό για εμένα να είσαι καλά», «είμαι εδώ για εσένα», «θα σε βοηθήσω όπως περνάει από το χέρι μου», «δεν είσαι μόνος σου», καθώς και με άπειρους άλλους τρόπους που μπορεί ο καθένας να έχει ανάγκη. 

Επειδή η απώλεια είναι κάτι που απομονώνει τους πενθούντες το «σ ‘αγαπώ» μπορεί να αποτελέσει μια υπενθύμιση ότι δεν είναι μόνος του και ότι ακόμα και τις δύσκολες αυτές ώρες έχει δίπλα του ανθρώπους πρόθυμους να τον ακούσουν και να τον στηρίξουν τις επερχόμενες δύσκολες ώρες, εβδομάδες ή και μήνες.

3) Μην μιλήσετε καθόλου.
Πολλοί άνθρωποι βασανίζονται ψάχνοντας τις «ιδανικές κουβέντες» που θα μπορούσαν να πουν σε κάποιον που πενθεί, λες και υπάρχει κάποια μαγική φράση που μπορεί να σβήσει τον πόνο της απώλειας. Η αλήθεια είναι ότι μια απώλεια είναι συνήθως τόσο επώδυνη που οι πιθανότητες είναι πως αυτός που πενθεί δεν θα μπορεί να θυμηθεί τίποτα από αυτά που του είπατε αμέσως μετά το θάνατο του αγαπημένου του προσώπου ή κατά τη διάρκεια της κηδείας. Αυτό όμως που μπορεί να βρει ανακουφιστικό, και ίσως μετά να θυμάται, είναι η σιωπηλή αλλά τρυφερή παρουσία σας. 

Κρατήστε του το χέρι, αγκαλιάστε τον τρυφερά, κοιτάξτε τον στα μάτια ή επιτρέψτε στον εαυτό σας να κλάψει ανοιχτά μαζί του συμπάσχοντας στον πόνο του.

Ο θάνατος είναι η πιο οριστική απώλεια που μπορεί κάποιος να βιώσει και παίρνει χρόνο για τον πενθούντα να τον αποδεχτεί και να τον ενσωματώσει στη ζωή του ώστε να προχωρήσει. Να είστε σίγουροι ότι αν το επιθυμείτε και είστε διαθέσιμοι θα έχετε πολλές ευκαιρίες στο μέλλον για να μιλήσετε και να ακούσετε. Στην αρχή, η σιωπηλή σας συμπαράσταση και η τρυφερή σας παρουσία μπορεί να είναι ότι πιο πολύτιμο έχετε να προσφέρετε σε κάποιον που αγαπάτε.