Η ώρα του Παπούλια

Την πρεμιέρα ενός σπονδυλωτού δεκαήμερου πολιτικού θρίλερ με πρωταγωνιστές τους πολιτικούς αρχηγούς θα σηματοδοτήσει το κλείσιμο της εκλογικής κάλπης, καθώς -όπως όλα δείχνουν- το τελικό αποτέλεσμα δεν θα βγάλει αυτοδύναμη κυβέρνηση.

Ειδικότερα, αν κανένα κόμμα δεν διαθέτει την απόλυτη πλειοψηφία των εδρών, δηλαδή τουλάχιστον 151, τότε οι πρόνοιες του Συντάγματος ενεργοποιούν διατάξεις που τελευταία φορά τέθηκαν σε εφαρμογή το 1989. Συγκεκριμένα, τη Δευτέρα ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, κατά τις επιταγές του άρθρου 37 του Συντάγματος, ξεκινά τη διαδικασία διερευνητικών εντολών προς τους αρχηγούς των τριών πρώτων κομμάτων, ξεκινώντας από εκείνο με τη σχετική πλειοψηφία. Κάθε εντολή διαρκεί τρεις ημέρες και εντός αυτών των χρονικών ορίων ο εντολοδόχος οφείλει να διερευνήσει αν μπορεί να εξασφαλίσει την εμπιστοσύνη της Βουλής. Στην ουσία όμως ξεκινά μια κρίσιμη περίοδος αγωνίας για την πολιτική σταθερότητα της χώρας, που μπορεί να διαρκέσει έως και 10 ημέρες και να οδηγήσει είτε σε σταθερή κυβέρνηση συνεργασίας είτε σε αποσταθεροποίηση και νέες εκλογές.

Αναλυτικά, την επομένη των εκλογών ο κ. Κάρολος Παπούλιας -πάντα με την προϋπόθεση ότι το πρώτο κόμμα δεν συγκεντρώνει 151 έδρες- καλεί τον αρχηγό του πρώτου κόμματος που διαθέτει και τη σχετική πλειοψηφία και του παρέχει διερευνητική εντολή για να διακριβωθεί η δυνατότητα σχηματισμού κυβέρνησης που να απολαμβάνει την εμπιστοσύνη της Bουλής. Αυτό στην πράξη σημαίνει πως ο αρχηγός του πρώτου κόμματος θα πρέπει:

■ Είτε να προχωρήσει σε συγκρότηση κυβέρνησης συνεργασίας με εκείνα τα κόμματα που έχουν αποσπάσει τόσες έδρες όσες απαιτούνται για να ξεπεραστεί το φράγμα των 151 εδρών. Με τον τρόπο αυτό διασφαλίζεται η απόλυτη πλειοψηφία κατά τη διαδικασία ψήφου εμπιστοσύνης.

■ Είτε να εξασφαλίσει ότι ένας απαραίτητος αριθμός βουλευτών άλλου κόμματος θα τον στηρίξει στη διαδικασία ψήφου εμπιστοσύνης στη Βουλή, δίχως όμως να έχει προηγηθεί κάποιου είδους κυβερνητική συνεργασία. Για παράδειγμα, το πρώτο κόμμα να έχει 145 βουλευτές και να εξασφαλίσει ότι τουλάχιστον έξι βουλευτές άλλου κόμματος θα του παράσχουν απλώς ψήφο εμπιστοσύνης. Επιπροσθέτως, σε αυτή την κατηγορία εντάσσεται και το σενάριο της «σιωπηλής υποστήριξης» που κατεβάζει το όριο της πλειοψηφίας από τους 151 στους 120 βουλευτές.

Συγκεκριμένα, η πλειοψηφία στη διαδικασία ψήφου εμπιστοσύνης υπολογίζεται με βάση τους παρόντες βουλευτές και σε κάθε περίπτωση δεν μπορεί να είναι μικρότερη των 120. Υπό αυτά τα δεδομένα, θα μπορούσε ένα κόμμα να λείπει από την ψηφοφορία προκειμένου με τον τρόπο αυτό να ρίξει το όριο στις 120 ψήφους, που πιθανότατα θα μπορεί να καλύψει το πρώτο κόμμα.

Η διερευνητική εντολή ισχύει για τρεις ημέρες, ενώ όπως επισημαίνει ο γνωστός συνταγματολόγος κ. Αντώνης Παντελής: «Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δεν δέχεται ανεξέταστα τη διαβεβαίωση του εντολοδόχου ότι μπορεί να σχηματίσει κυβέρνηση που να απολαμβάνει την εμπιστοσύνη της Βουλής. Ο Πρόεδρος συνεκτιμά, ερευνά και μόνο αν πειστεί παρέχει εντολή σχηματισμού κυβέρνησης. Σε διαφορετική περίπτωση, προχωρά τη διαδικασία των διερευνητικών εντολών».

Aν λοιπόν ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας διαπιστώσει ότι ο αρχηγός του πρώτου κόμματος αδυνατεί να σχηματίσει κυβέρνηση, τότε παρέχει διερευνητική εντολή στον αρχηγό του δεύτερου σε κοινοβουλευτική δύναμη κόμματος. Και αν δεν τελεσφορήσει και αυτή, η διερευνητική εντολή δίνεται στον αρχηγό του τρίτου κόμματος. Σε αυτές τις περιπτώσεις ισχύουν οι ίδιες προϋποθέσεις και δυνατότητες, δηλαδή εντός 3 ημερών να διαπιστώσουν αν με συνεργασίες ή «με ανοχή» (παροχή ψήφου εμπιστοσύνης) απολαμβάνουν την εμπιστοσύνη της Βουλής.

Στην περίπτωση κατά την οποία καμία από τις τρεις διερευνητικές εντολές δεν τελεσφορήσει, τότε ο κ. Παπούλιας θα συγκαλέσει σύσκεψη πολιτικών αρχηγών ως ύστατη προσπάθεια συγκρότησης κυβέρνησης ευρείας αποδοχής.

Υπενθυμίζεται ότι κάτι ανάλογο έγινε τον περασμένο Νοέμβριο, όταν μετά την παραίτηση του κ. Γιώργου Παπανδρέου οι πολιτικοί αρχηγοί αποφάσισαν να κινηθούν στη μεθόριο του Συντάγματος, να ξεπεράσουν τις διερευνητικές εντολές και να προχωρήσουν απευθείας στη σύσκεψη.

Αν και αυτό το σενάριο ναυαγήσει, τότε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας επιδιώκει τον σχηματισμό κυβέρνησης από όλα τα κόμματα της Bουλής με μόνο έργο να οδηγήσει τη χώρα σε νέες εκλογές. Τέλος, σε περίπτωση αποτυχίας αναθέτει σε έναν από τους προέδρους των ανώτατων δικαστηρίων της χώρας τον σχηματισμό κυβέρνησης, όσο το δυνατόν ευρύτερης αποδοχής, για να διενεργήσει εκλογές.


Η απάντηση των συνταγματολόγων στον Αλ.Τσίπρα

«Αλλο η διερευνητική εντολή και άλλο η εντολή σχηματισμού κυβέρνησης»

«Στην πολιτική 1+1 δεν κάνει 2», ανέφερε σε πρόσφατη συνέντευξή του στο protagon.gr ο επικεφαλής του ΣΥΡΙΖΑ κ. Αλέξης Τσίπρας. Παρά ταύτα, οι επιταγές του Συντάγματος είναι ξεκάθαρες και δεν αφήνουν κανένα περιθώριο ερμηνειών κατά το δοκούν. Συγκεκριμένα, ο κ. Τσίπρας εξήγησε ότι, αν το κόμμα του αποσπάσει ποσοστό 16%-17% «και με το ΚΚΕ και τη ΔΗΜ.ΑΡ. συγκεντρώσουμε 140 βουλευτές αθροιστικά, τότε θα πάρουμε την εντολή από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας… Θα καλέσουμε και τον λαό μαζικά την ημέρα που θα πάμε στη Βουλή να διεκδικήσουμε ψήφο εμπιστοσύνης. Να είναι 500.000 στους δρόμους και να δούμε τότε αν μπορούμε να πάρουμε ψήφο εμπιστοσύνης στη Βουλή».
 
Ωστόσο, όπως εξηγούν ο γνωστός καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου κ. Κώστας Χρυσόγονος αλλά και ο συνάδελφός του κ. Αντώνης Παντελής, «αυτό δεν μπορεί να γίνει» επισημαίνοντας ότι «άλλο είναι η διερευνητική εντολή και άλλο η εντολή σχηματισμού κυβέρνησης» και συμπληρώνοντας ότι «προγραμματικές δηλώσεις κάνει ορκισμένος πρωθυπουργός που έχει λάβει εντολή σχηματισμού κυβέρνησης και όχι ο πρόεδρος κόμματος που έχει λάβει διερευνητική εντολή».

Είναι δε χαρακτηριστική η επισήμανση που κάνει ο κ. Χρυσόγονος λέγοντας ότι κάτι ανάλογο που επιδιώκει να κάνει σήμερα ο κ. Τσίπρας είχε επιχειρήσει να κάνει -δύο φορές μάλιστα- ο κ. Κωνσταντίνος Μητσοτάκης το 1989 με αποτυχία όμως, καθώς ο τότε Πρόεδρος της Δημοκρατίας κ. Χρήστος Σαρτζετάκης του το αρνήθηκε.