«Υιοθέτησε μια παραλία»: Μεσογειακές χώρες ενώνουν δυνάμεις για την αντιμετώπιση της παράκτιας ρύπανσης

Μετά την επιτυχημένη υλοποίηση του προγράμματος του WWF Ελλάς “Υιοθέτησε μια παραλία” τα τελευταία δύο χρόνια στη χώρα μας, τα εθνικά γραφεία του WWF σε Ελλάδα, Τουρκία και Τυνησία ενώνουν τις δυνάμεις τους έχοντας έναν κοινό στόχο: τη συλλογή για πρώτη φορά, ποσοτικών και ποιοτικών στοιχείων για την παράκτια πλαστική ρύπανση σε ένα τμήμα της Μεσογείου, με απώτερο σκοπό την καταπολέμησή της. Το πρόγραμμα ξεκίνησε στην Ελλάδα τον Μάιο του 2021, ενώ η επέκτασή του στην περιοχή της Μεσογείου επιτυγχάνεται με την υποστήριξη του Fondation Audemars-Watkins μέσω του WWF International. Με έμφαση στις τρεις αυτές χώρες εστίασης στις τρεις ηπείρους που περιβάλλουν τη Μεσόγειο (Τουρκία, Τυνησία και Ελλάδα), η επέκταση αυτή αποσκοπεί στην ανάπτυξη μιας παν- μεσογειακής πλατφόρμας παρακολούθησης της παράκτιας ρύπανσης στη συγκεκριμένη περιοχή.

Γιατί, όμως είναι τόσο σημαντικό να συγκεντρωθούν στοιχεία για τη Μεσόγειο; Η Μεσόγειος φιλοξενεί 150 εκατομμύρια ανθρώπους και υποδέχεται περισσότερους από 400 εκατομμύρια τουρίστες κάθε χρόνο. Όπως αποδεικνύεται από τα επίπεδα ρύπανσης των ακτών της όμως, η Μεσόγειος θάλασσα είναι μια περιοχή ιδιαίτερα επιβαρυμένη με πλαστική ρύπανση. Σύμφωνα μάλιστα, με παλαιότερη έκθεση του WWF, υπολογίζεται πως κάθε χρόνο 570.000 τόνοι πλαστικού καταλήγουν στα νερά της Μεσογείου (είναι δηλαδή, σαν να ρίχνουμε στη θάλασσα 33.800 πλαστικά μπουκάλια το λεπτό)!

Υπό αυτές τις συνθήκες, υπάρχει η άμεση ανάγκη συστηματικής καταγραφής της παράκτιας ρύπανσης από πλαστικά, προκειμένου να γίνει σαφές το μέγεθος του προβλήματος, αλλά και να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα αντιμετώπισής του. Πολλές μεσογειακές χώρες της Ε.Ε. δυσκολεύονται να εφαρμόσουν επαρκή προγράμματα παρακολούθησης της ρύπανσης στις ακτές, ενώ σε χώρες εκτός Ε.Ε. η κατάσταση είναι ακόμα χειρότερη. Χωρίς επαρκή επιστημονικά δεδομένα για τα θαλάσσια απορρίμματα, οι αρμόδιες αρχές αφενός δεν μπορούν να προσδιορίσουν τους παράγοντες που ευθύνονται για τα υψηλά επίπεδα ρύπανσης από πλαστικά και αφετέρου δεν μπορούν να λάβουν τα κατάλληλα μέτρα πολιτικής.

Το πρόγραμμα «Υιοθέτησε μια παραλία» είναι ένα πρόγραμμα «επιστήμης των πολιτών» (citizenscience), καθώς η υλοποίησή του στηρίζεται στην πολύτιμη βοήθεια των εθελοντών. Η καινοτομία του έγκειται στο ότι δεν αποτελεί ένα απλό πρόγραμμα μεμονωμένων καθαρισμών παραλίας, αλλά ένα πρόγραμμα παρακολούθησης της παράκτιας ρύπανσης και καταγραφής των σχετικών δεδομένων, σύμφωνα με έγκριτα επιστημονικά πρωτόκολλα. Στο πλαίσιο του προγράμματος, κάθε ομάδα υιοθετεί μία συγκεκριμένη παραλία και εκπαιδεύεται από στελέχη του WWF στη διαδικασία παρακολούθησης και ολοκληρωμένης καταγραφής των απορριμμάτων. Η δράση επαναλαμβάνεται περιοδικά δύο με τέσσερις φορές τον χρόνο για τη δημιουργία χρονοσειρών και τα δεδομένα από τις καταγραφές καταχωρούνται στην ιστοσελίδα του προγράμματος adoptabeach.wwf.gr, ώστε να είναι δημόσια διαθέσιμα και προσβάσιμα σε όλους. Τα αποτελέσματα αποστέλλονται επίσης, προς ερευνητικούς φορείς αλλά και στις αρμόδιες αρχές που παρακολουθούν τα επίπεδα θαλάσσιας ρύπανσης από πλαστικά, προκειμένου να τα λάβουν υπόψη και να σχεδιάσουν κατάλληλα και πιο αποτελεσματικά μέτρα αντιμετώπισης.

Η πρώτη πανελλαδική πλατφόρμα καταγραφής της παράκτιας ρύπανσης & τα top 5 συχνότερα είδη απορριμμάτων

Μέχρι στιγμής στην Ελλάδα, 135 εθελοντικές ομάδες (σχολεία, προσκοπικά συστήματα, συλλογικότητες, κα) έχουν «υιοθετήσει» συνολικά 149 παραλίες σε όλη τη χώρα, καταγράφοντας περισσότερα από 185.800 απορρίμματα. Χάρη στη μεγάλη ανταπόκριση των πολιτών και την ενεργή συμμετοχή κυρίως της νέας γενιάς στο πρόγραμμα, η δημιουργία της πρώτης πανελλαδικής πλατφόρμας καταγραφής της παράκτιας ρύπανσης στη χώρα μας είναι γεγονός. Αναλύοντας τα δεδομένα που συλλέχθηκαν κατά τα δύο χρόνια υλοποίησης του προγράμματος (Μάιος 2021 έως και σήμερα), επιβεβαιώνεται πως η πλαστική ρύπανση στις ελληνικές παραλίες αποτελεί ένα πολύ σοβαρό και εκτεταμένο πρόβλημα. Τα πλαστικά (τεχνητά πολυμερή υλικά) «διεκδικούν» την πρωτιά στα αντικείμενα που καταγράφηκαν, συγκεντρώνοντας ποσοστό 84% των συνολικών ευρημάτων. Ειδικότερα, μόλις 5 είδη αποτελούν πάνω από το 50% των συνολικών ευρημάτων που έχουν καταγραφεί στις παραλίες από την αρχή του προγράμματος. Αυτά είναι:

• - τα αποτσίγαρα με ποσοστό 23,9%
• - τα μικρά κομμάτια πλαστικών από 2,5 έως 50 cm (όχι φελιζόλ) με ποσοστό 10%,
• - ακολουθούν τα καλαμάκια με ποσοστό 7,1% σκαρφαλώνοντας στην 3η θέση από την 4η θέση στην οποία βρίσκονταν το 2021, παρότι θεωρητικά έχει απαγορευτεί η διάθεσή τους στην αγορά από τον Ιούλιο του 2021,
• - τα πλαστικά καπάκια ποτών- νερού με ποσοστό 6,7%, και
• - τα μικρά κομμάτια φελιζόλ (2,5- 50cm) με ποσοστό 4,6%.

Όπως και την πρώτη χρονιά υλοποίησης του προγράμματος, έτσι και τη δεύτερη, σε όλες τις ελληνικές παραλίες που εξετάστηκαν ο αριθμός των ευρημάτων ανά 100 μέτρα ακτογραμμής είναι κατά πολύ μεγαλύτερος από τα 20 απορρίμματα/100 μέτρα που είναι η ανώτατη οριακή τιμή που έχει ορίσει η Ευρωπαϊκή Ένωση για τον αριθμό των παράκτιων απορριμμάτων ώστε να θεωρείται μια ακτή καθαρή. Ενδεικτικά, ο γενικός μέσος όρος απορριμμάτων ανά καταγραφή είναι 827 απορρίμματα ανά 100μ., 41 φορές περισσότερα, δηλαδή, από την ανώτατη οριακή τιμή που ορίζει η ΕΕ και 6 φορές περισσότερα σε σχέση με τις τροποποιήσεις του περιφερειακού σχεδίου για τη διαχείριση των θαλάσσιων απορριμμάτων της Σύμβασης της Βαρκελώνης (COP22).

Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι οι καταγραφές δείχνουν πάντα ένα περιορισμένο μέρος της συνολικής εικόνας του προβλήματος, καθώς πραγματοποιούνται σε ένα δείγμα 100 μ. της παραλίας και σε πολύ προκαθορισμένες περιόδους. Ο όγκος των απορριμμάτων σε μια παραλία αυξομειώνεται συνεχώς ανάλογα με την επισκεψιμότητα ή τον εκβρασμό απορριμμάτων στις ακτές. Για τον λόγο αυτό, είναι σημαντική η ανάπτυξη χρονοσειρών που θα επιτρέψει την αναγνώριση των τάσεων σε σχέση με τα «στιγμιότυπα» των απλών καθαρισμών.

«Μέσα από το πρόγραμμα και με την καθοριστική συμβολή των εθελοντικών ομάδων, έχουμε καταφέρει να δημιουργήσουμε την πρώτη ολοκληρωμένη πανελλαδική πλατφόρμα καταγραφής της παράκτιας ρύπανσης, που ήδη μας δίνει πρόσβαση σε πολύτιμα δεδομένα. Το γεγονός αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό, καθώς η συλλογή στοιχείων αποτελεί μία από τις σημαντικότερες προϋποθέσεις για την κατανόηση και την αντιμετώπιση του προβλήματος. Στόχος τώρα, είναι να συλλέξουμε δεδομένα για την κατάσταση που επικρατεί γενικότερα στη Μεσόγειο και να συμβάλλουμε στο να καταστεί προτεραιότητα ο περιορισμός της πλαστικής ρύπανσης στη συγκεκριμένη περιοχή», δήλωσε ο Κωνσταντίνος Τσουκαλάς, υπεύθυνος του προγράμματος «Υιοθέτησε μια παραλία».

Το πρόγραμμα «Υιοθέτησε μια παραλία» συνεχίζεται στην Ελλάδα και όποιος επιθυμεί να δηλώσει συμμετοχή, μπορεί να μελετήσει τις οδηγίες του προγράμματος και στη συνέχεια να στείλει e-mail στο: adoptabeach@wwf.gr.

Σημειώνεται πως το πρόγραμμα υλοποιείται με την υποστήριξη του Ελληνικού Κέντρου Θαλάσσιων Ερευνών και η διαδικασία της καταγραφής των θαλάσσιων απορριμμάτων διεξάγεται βάσει του κοινώς αποδεκτού πρωτοκόλλου της Ευρωπαϊκής Ομάδας για την παρακολούθηση της παράκτιας ρύπανσης από απορρίμματα. Στρατηγικός συνεργάτης του προγράμματος είναι το Σώμα Ελλήνων Προσκόπων, με δεκάδες προσκοπικά συστήματα να συμμετέχουν στο πρόγραμμα ανά την Ελλάδα.