Πόσο καλές είναι τελικά οι tote τσάντες για το περιβάλλον;

Το 2007 η Anya Hindmarch είχε μια ιδέα για να σώσει το περιβάλλον από την κατάχρηση πλαστικών τσαντών. Η ιδέα της ήταν να δώσει μια νέα ταυτότητα στην βαμβακερή τσάντα, κάνοντάς την ουσιαστικά ένα νέο απαραίτητο αξεσουάρ όλων μας. Η τσάντα της Βρετανίδας σχεδιάστριας λοιπόν, ονόματι "I'm Not a Plastic Bag", δημιουργήθηκε σε συνεργασία με την περιβαλλοντική οργάνωση Swift και πωλούνταν για περίπου 5 λίρες στα σούπερ μάρκετ. Το μήνυμα της ήταν να σταματήσουν οι καταναλωτές να αγοράζουν σακούλες μιας χρήσης, κάτι που από ότι φάνηκε ήταν άκρως αποτελεσματικό, με τις πλαστικές τσάντες να μειώνονται κατά περίπου 4 δισεκατομμύρια κομμάτια, σύμφωνα με το British Retail Consortium. Αυτό ήταν μόνο η αρχή. Από τότε η βαμβακερή τσάντα ή αλλιώς «tote», που σημαίνει μεταφέρω με το χέρι, έγινε το σύμβολο μιας νέας εποχής της βιωσιμότητας. Πλέον βρίσκονται παντού. Από τα σούπερ μάρκετ της γειτονιάς μας, στα shops διάφορων γκαλερί και μουσείων, μέχρι τις μπουτίκ ρούχων και τις πασαρέλες μεγάλων οίκων Μόδας, με την αγορά των totes να αγγίζει τα 334,5 εκατομμύρια δολάρια. Και τα νούμερα ανεβαίνουν συνεχώς καθώς όλο και περισσότερα brands υιοθετούν την tote, από την Miu Miu και την Bottega Veneta, έως την Yve Saint Laurent και την Loewe.

Έτσι η τσάντα αυτή, κάποτε ένα εξειδικευμένο προϊόν που το συναντούσε κανείς σε οικολογικά καταστήματα και σε καταναλωτές με περιβαλλοντική συνείδηση, πλέον είναι διαθέσιμη σχεδόν σε κάθε κατάστημα, από μπουτίκ υψηλών προδιαγραφών μέχρι τοπικά παντοπωλεία. 
Το πρόβλημα συναντάται ωστόσο, στο ότι αυτό που ξεκίνησε ως μια ειλικρινής προσπάθεια για τη μείωση των πλαστικών απορριμμάτων, έχει εξελιχθεί σε ένα πολύπλοκο περιβαλλοντικό ζήτημα. Πώς δηλαδή μια προβλεπόμενη λύση, έγινε τελικά μέρος του προβλήματος.

Το περιβαλλοντικό κόστος του βαμβακιού

Ενώ η στροφή από το πλαστικό στο βαμβάκι ήταν καλοπροαίρετη, φαίνεται πως παραβλέφθηκε το σημαντικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα της παραγωγής βαμβακιού. Το βαμβάκι είναι μία από τις πιο απαιτητικές καλλιέργειες, καθώς χρειάζεται τεράστιες ποσότητες νερού, φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων. Σύμφωνα με το World Wildlife Fund, χρειάζονται περίπου 20.000 λίτρα νερού για την παραγωγή ενός μόνο κιλού βαμβακιού, ποσότητα που αντιστοιχεί περίπου στην ποσότητα που απαιτείται για ένα μόνο μπλουζάκι και ένα ζευγάρι τζιν. Αυτή η εντατική χρήση νερού είναι ιδιαίτερα ανησυχητική σε περιοχές όπου η λειψυδρία αποτελεί κρίσιμο ζήτημα.
Επιπλέον, η συμβατική καλλιέργεια βαμβακιού βασίζεται σε μεγάλο βαθμό σε χημικές εισροές, οι οποίες μπορεί να οδηγήσουν σε υποβάθμιση του εδάφους, ρύπανση των υδάτων και βλάβη των τοπικών οικοσυστημάτων και της βιοποικιλότητας. Η μεγάλη χρήση φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων δεν επηρεάζει μόνο το περιβάλλον, αλλά εγκυμονεί επίσης κινδύνους για την υγεία των εργατών γης και των γύρω κοινοτήτων.

Το ανθρακικό αποτύπωμα των βαμβακερών τσαντών

Η παραγωγή μιας βαμβακερής τσάντας tote συνεπάγεται ενός σημαντικού αποτυπώματος άνθρακα. Μελέτες μάλιστα έχουν δείξει ότι μια μόνο βαμβακερή tote πρέπει να χρησιμοποιηθεί εκατοντάδες, αν όχι χιλιάδες φορές, για να αντισταθμίσει τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της σε σύγκριση με μια πλαστική σακούλα μιας χρήσης. Η διαδικασία παραγωγής περιλαμβάνει την καλλιέργεια, τη συγκομιδή, την επεξεργασία, την ύφανση και τη μεταφορά του βαμβακιού, τα οποία συμβάλλουν στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Αυτή η ενεργοβόρα διαδικασία αναιρεί ορισμένα από τα περιβαλλοντικά οφέλη που επρόκειτο να προσφέρουν οι βαμβακερές σακούλες.

Επιπλέον, η έξαρση της δημοτικότητας των βαμβακερών ειδών έχει οδηγήσει σε υπερπαραγωγή. Πολλοί καταναλωτές έχουν στην κατοχή τους πολλές τσάντες tote, τις οποίες συχνά λαμβάνουν ως δωρεάν διαφημιστικά αντικείμενα ή ως παρορμητικές αγορές. Αυτές οι τσάντες συχνά καταλήγουν ξεχασμένες στις ντουλάπες ή χρησιμοποιούνται μόνο λίγες φορές πριν απορριφθούν. Η παραγωγή και η απόρριψη μιας τέτοιας τεράστιας ποσότητας βαμβακερών τσαντών ενισχύει τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις τους, μετατρέποντας μια βιώσιμη εναλλακτική λύση σε παράγοντα που συμβάλλει στα απόβλητα και στην εξάντληση των πόρων.

Η πορεία προς τα εμπρός: Επαναχρησιμοποιήσιμες σακούλες

Η κρίση των βαμβακερών σακουλών αναδεικνύει ένα κρίσιμο μάθημα για τη βιώσιμη κατανάλωση: η λύση ενός προβλήματος δεν πρέπει να δημιουργεί ένα άλλο. Για να αντιμετωπίσουμε πραγματικά τον περιβαλλοντικό αντίκτυπο των αγοραστικών μας συνηθειών, πρέπει να υιοθετήσουμε μια πιο ολιστική και ενημερωμένη προσέγγιση, όπως:
Mindful Consumption: Οι καταναλωτές θα πρέπει να ενθαρρύνονται να είναι πιο προσεκτικοί στις αγορές τους. Η κατοχή μερικών υψηλής ποιότητας, ανθεκτικών επαναχρησιμοποιούμενων τσαντών και η συνεχής χρήση τους είναι πιο βιώσιμη από τη συσσώρευση πολυάριθμων τσαντών που χρησιμοποιούνται ελάχιστα.
Βιώσιμα υλικά: Οι εναλλακτικές λύσεις αντί του βαμβακιού, όπως το βιολογικό βαμβάκι, η κάνναβη και τα ανακυκλωμένα υλικά, μπορούν να προσφέρουν πιο βιώσιμες επιλογές, καθώς αυτά τα υλικά απαιτούν συνήθως λιγότερους πόρους και έχουν μικρότερο περιβαλλοντικό αντίκτυπο.

Κυκλική οικονομία: Η έμφαση στην προσέγγιση της κυκλικής οικονομίας μπορεί να μετριάσει τον περιβαλλοντικό αντίκτυπο των βαμβακερών tote. Αυτό περιλαμβάνει το σχεδιασμό προϊόντων για μακροζωία, την ενθάρρυνση της επαναχρησιμοποίησης και την εφαρμογή προγραμμάτων ανακύκλωσης για να διασφαλιστεί ότι τα υλικά επαναχρησιμοποιούνται αντί να απορρίπτονται.
Πολιτική και ρύθμιση: Οι κυβερνήσεις και οι οργανισμοί μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο θέτοντας πρότυπα για τη βιώσιμη παραγωγή και κατανάλωση. Οι πολιτικές που προωθούν τη βιώσιμη γεωργία, ρυθμίζουν τη χρήση των πόρων και υποστηρίζουν τις πρωτοβουλίες ανακύκλωσης είναι απαραίτητες.

Στο τέλος της ημέρας βέβαια όλα ξεκινούν από εμάς, τον απλό καταναλωτή. Η βαμβακερή τσάντα tote λοιπόν, αυτή που κάποτε αποτελούσε σύμβολο περιβαλλοντικής ευθύνης, χρησιμεύει πλέον ως μια υπενθύμιση μας, ότι οι καλοπροαίρετες λύσεις μπορεί να έχουν απρόβλεπτες συνέπειες. Ειδικότερα τώρα που αυτές οι τσάντες γίνονται κομμάτι μιας τεράστιας αγοράς, όπως αυτή της διαφήμισης και της Μόδας. Καλύτερα λοιπόν πριν αγοράσετε ξανά μια τέτοια τσάντα, με μια ωραία στάμπα πάνω της ή ένα πολυτελές logo, να σκεφτείτε λίγο καλύτερα τον λόγο. Δεν είναι άραγε αρκετές οι totes που έχετε στοιβαγμένες στο συρτάρι της ντουλάπας σας;