Ήρεμοι άνθρωποι, αντικοινωνικά ψάρια...

Οι άνθρωποι παίρνουν ηρεμιστικά χάπια για το άγχος, αλλά από τα χάπια αυτά τα ψάρια γίνονται πιο τολμηρά, επιθετικά, αντικοινωνικά και αχόρταγα! Σε αυτό το απρόσμενο συμπέρασμα, που έχει σημαντικές οικολογικές συνέπειες, κατέληξε μια νέα σουηδική επιστημονική έρευνα, η οποία για πρώτη φορά μελέτησε τις επιπτώσεις στη συμπεριφορά των ψαριών του γλυκού νερού εξαιτίας των υπολειμμάτων των ηρεμιστικών που καταλήγουν με διάφορους τρόπους στα ποτάμια, ακόμα και όταν τα απόβλητα έχουν υποστεί προηγουμένως επεξεργασία σε ειδικές μονάδες.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον καθηγητή Τόμας Μπρόντιν του Τμήματος Οικολογίας και Επιστήμης Περιβάλλοντος του πανεπιστημίου Ουμέα, που κοινοποίησαν τη σχετική ανακοίνωση στο ετήσιο συνέδριο της Αμερικανικής Ένωσης για την Προώθηση της Επιστήμης, σύμφωνα με το «Science» (όπου επίσης υπήρξε η σχετική δημοσίευση) και το «Nature», έκαναν πειράματα σε εργαστηριακές δεξαμενές και εστίασαν στην ποταμίσια πέρκα και στην επίδραση που έχει πάνω της η ηρεμιστική φαρμακευτική ουσία «oxazepam».

Η τελευταία ανήκει στην κατηγορία των βενζοδιαζεπινών, οι οποίες χρησιμοποιούνται ευρέως από τη δεκαετία του ‘60 για την αντιμετώπιση των διαταραχών άγχους, πανικού και αϋπνίας. Πρόκειται για την πιο διαδεδομένη κατηγορία ηρεμιστικών φαρμάκων στον κόσμο. Η εν λόγω ουσία διαθέτει ένα πολύ σταθερό χημικό μόριο, το οποίο, μέσω των ούρων του ασθενούς, καταλήγει στο αποχετευτικό σύστημα και από εκεί συχνά διαρρέει στο περιβάλλον, με κατάληξη κάποιο ποτάμι, ρυάκι κλπ. Τελικά διεισδύει στον οργανισμό των ψαριών, όπου σταδιακά σωρεύεται σε υψηλά επίπεδα.

Η μελέτη έδειξε ότι τα ψάρια, υπό την επίδραση της συγκεκριμένης ουσίας (σε ποσοστά ανάλογα με αυτά που έχουν βρεθεί στα ποτάμια), αποκτούν μια κάπως «νευρωτική» και αφύσικη για τα δεδομένα τους συμπεριφορά, η οποία αντιβαίνει στην ανάγκη τους για επιβίωση. Λόγω του φαρμάκου έχουν πλέον λιγότερες φοβικές αναστολές και, έτσι, γίνονται πιο επιθετικά και τολμηρά, απομακρύνονται από την προστασία του κοπαδιού τους και τρώνε πιο γρήγορα από το φυσιολογικό. «Οι πέρκες που εκτίθενται στην ουσία «oxazepam», χάνουν το ενδιαφέρον τους για το υπόλοιπο κοπάδι και μερικές μάλιστα μένουν όσο γίνεται πιο μακριά από αυτό», όπως είπε ο Μπόντιν.

Σύμφωνα με τους Σουηδούς ερευνητές, που διευκρίνισαν ότι το πρόβλημα δεν είναι μόνο σουηδικό αλλά παγκόσμιο, αυτά τα ευρήματα από μία και μόνο βενζοδιαζεπίνη «προκαλούν ανησυχία, με δεδομένο το κοκτέιλ των διαφορετικών φαρμακευτικών προϊόντων που καταλήγουν στο νερό παγκοσμίως». Γι' αυτό, όπως επεσήμαναν, χρειάζονται και άλλες έρευνες πάνω στο ζήτημα, ώστε να μελετηθεί πιο εξονυχιστικά η επίπτωση των ψυχοφαρμάκων και άλλων φαρμάκων πάνω στα υδάτινα οικοσυστήματα και στις αντίστοιχες τροφικές αλυσίδες.

Κυρίως πρέπει να επιβεβαιωθεί ότι όντως τα ελεύθερα ψάρια στα ποτάμια εμφανίζουν παρόμοια διαταραχή συμπεριφοράς, εξαιτίας των ηρεμιστικών, με αυτήν που εμφάνισαν τα ψάρια κατά τα πειράματα στις δεξαμενές των επιστημόνων. Πάντως προηγούμενες έρευνες σε άγρια ψάρια έχουν δείξει μια παρεμφερή επίπτωση των ορμονικών φαρμάκων (στεροειδών, αντισυλληπτικών κ.α.) που καταλήγουν στο νερό και προκαλούν «εκθήλυνση» των ψαριών.

Όπως δήλωσε ο ερευνητής τοξικολογίας Γιέρκερ Φικ, «η λύση σε αυτό το πρόβλημα δεν είναι να σταματήσουν οι ασθενείς να παίρνουν τα φάρμακά τους, αλλά να δημιουργηθούν εξελιγμένες μονάδες επεξεργασίας αποβλήτων, που θα μπορούν να φιλτράρουν τέτοια περιβαλλοντικά επικίνδυνα φάρμακα». Όμως, σύμφωνα με τους ειδικούς, με βάση τουλάχιστον την τρέχουσα τεχνολογία, είναι απαγορευτικό το κόστος για την αποτελεσματική κατακράτηση των φαρμακευτικών υπολειμμάτων στα εργοστάσια επεξεργασίας αποβλήτων, με συνέπεια η προοπτική επίλυσης του προβλήματος της μόλυνσης του νερού με διάφορα φάρμακα να φαντάζει μάλλον μακρινή.