Στον «αέρα» εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες που δήλωσαν αυθαίρετα

Ωρολογιακή  βόμβα που τινάζει στον αέρα τη νομιμότητα όσων εντάχθηκαν στο νόμο των αυθαιρέτων, κλονίζοντας συθέμελα τη νέα ρύθμιση του υπουργείου Περιβάλλοντος που βρίσκεται στον «προθάλαμο» του κοινοβουλίου, αποτελεί η χθεσινή απόφαση του ΣτΕ με την οποία κρίνονται αντισυνταγματικές όλες οι διατάξεις του νόμου 4014.

Πρόκειται για μία αιφνιδιαστική αλλά κατά πολλούς αναμενόμενη απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου, η οποία ενστερνίζεται πλήρως τη λογική για ένα κράτους δικαίου, απορρίπτοντας συγχρόνως το επιχείρημα της «συνταγματικής εκτροπής» για λόγους δημοσιονομικού συμφέροντος.

Έρχεται ωστόσο στη χειρότερη στιγμή, προκαλώντας πολλαπλές ρωγμές στην κυβερνητική πολιτική της μαζικής νομιμοποίησης και στην εκπεφρασμένη βούληση του ίδιου του Πρωθυπουργού να τελειώνει μια και καλή με τα αυθαίρετα.

Ταυτόχρονα ανοίγει πελώρια ερωτήματα για την τύχη των 500.000 πολιτών που έσπευσαν να ενταχθούν στις υφιστάμενες ρυθμίσεις, παίρνοντας εξαίρεση από την κατεδάφιση για 30 χρόνια αλλά και σε περίπου 700.000 που υπολογίζεται ότι είναι όσοι «τακτοποίησαν» ημιυπαίθριους χώρους.

Nομικές πηγές πάντως τονίζουν ότι αντισυνταγματικές κρίθηκαν οι διατάξεις του νόμου 4014 χωρίς να ταυτίζουν την απόφαση με τον νόμο για τους ημιυπαίθριους. Τονίζουν όμως ότι δημιουργεί δεδικασμένο και διαμορφώνει διαφορετικούς όρους στο πολεοδομικό καθεστώς της χώρας για τα επόμενα χρόνια γι' αυτό και τη χαρακτηρίζουν «ιστορική απόφαση».

Το υπουργείο Περιβάλλοντος εμφανίζεται μουδιασμένο από την τροπή των εξελίξεων, υποστηρίζοντας ότι οι διατάξεις του νέου νόμου δίνουν την  δυνατότητα για μεγαλύτερο φιλτράρισμα των εκκρεμών υποθέσεων και ότι μπορούν να προσαρμοστούν ακόμη περισσότερο με το σκεπτικό του Συμβουλίου της Επικρατείας.

Σε κάθε περίπτωση τονίζουν, ότι θα υπάρξουν νέες ρυθμίσεις για όσους έχουν κάνει μεταβιβάσεις αυθαιρέτων στο πλαίσιο της νομιμότητας που τους είχε δώσει ο νόμος. Το νέο θεσμικό πλαίσιο για τα αυθαίρετα τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση που ολοκληρώθηκε στις 28 Απριλίου και με βάση το σχεδιασμό θα ψηφιζόταν μέσα στον Ιούνιο. Με τα νέα δεδομένα είναι άγνωστο ποια πορεία θα ακολουθήσει.

Ως μεγάλες τομές του υφιστάμενου νόμου, στο ΥΠΕΚΑ προτάσσουν την απόδειξη του χρόνου κατασκευής με την χρήση αεροφωτογραφιών, το περιβαλλοντικό ισοζύγιο (για το οποίο όμως το ΣτΕ δεν δείχνει να έχει πειστεί) και την κατηγοριοποίηση των αυθαιρέτων. Προϋπόθεση για να αποκτήσουν κύρος και σημασία όλα τα παραπάνω είναι «να ολοκληρωθεί μέσα στον επόμενο χρόνο το θεσμικό πλαίσιο για το κτηματολόγιο, τους δασικούς χάρτες και τον  πολεοδομικό και χωροταξικό σχεδιασμό που αποτελούν την μόνη λύση για την καταπολέμηση της αυθαίρετης δόμησης». Κύκλοι του υπουργείου σημειώνουν ότι είναι γνωστό ότι η συνταγματική ανοχή εξαντλείται στα αυθαίρετα που νομιμοποιήθηκαν με το νόμο Τρίτση. Τονίζουν όμως ότι «ο νέος νόμος καλείται να αποδείξει ότι χωρεί μια απόκλιση από τη συνταγματική επιταγή».

Στο καίριο ερώτημα τι θα απογίνουν όσοι εντάχθηκαν στους προηγούμενους νόμους η άποψη που εκφράζεται είναι μάλλον θεωρητική, υποστηρίζοντας ότι η πολιτεία θα πρέπει να προστατέψει την «ασφάλεια των συναλλαγών». «Θα ήταν αδύνατο η πολιτεία να τινάξει στον αέρα 500.000 διοικητικές πράξεις. Οφείλει να καλύψει το τεκμήριο της νομιμότητας αυτών των πράξεων» επισημαίνουν αρμόδιες πηγές.

Σύμφωνα με τα πρόσφατα στοιχεία, έως τα τέλη Μαρτίου  το δημόσιο είχε εισπράξει 800 εκ. ευρώ και είχαν βεβαιωθεί πρόστιμα ύψους 1,4 δισ. ευρώ. Μαζί με το νόμο των ημιυπαιθρίων το συνολικό «ταμείο» υπολογίζεται σε 2,7 δις. ευρώ. Πρακτικώς η επιστροφή τους δεν είναι εύκολη υπόθεση. Ούτε όμως θα μπορούσαν να χαθούν τόσα χρήματα σε ένα βαρέλι δίχως πάτο.

Η απόφαση του ΣτΕ (σ.σ αναμένεται να εκδοθεί σε δύο μήνες), αφορούσε προσφυγή πολίτη της Ηγουμενίτσας κατά του νόμου 4014 η οποία εκδικάστηκε στις 15 Φεβρουαρίου από την Ολομέλεια του ΣτΕ με τον χαρακτήρα της πρότυπης δίκης. Λόγω του μεγάλου ενδιαφέροντος της υπόθεσης συνεκδικάστηκαν μία αντίστοιχη που αφορούσε αυθαίρετο κτίσμα στο Δερβένι Κορινθίας και δύο παρόμοιες προσφυγές σε Μαρούσι και Λαμία. Είναι χαρακτηριστικό ότι κατά την διάρκεια της δίκης που είχε παρακολουθήσει το «protothema.gr» (σχετικός τίτλος ρεπορτάζ στις 17/2/1013 «Τρίζει συθέμελα ο νόμος για τα αυθαίρετα»), όλοι είχαν μιλήσει για ένα νομοθέτημα πελατειακής διευθέτησης, που ακυρώνει το κράτος δικαίου και τις αρχές του συντάγματος για το χωροταξικό σχεδιασμό. Αμφιβολίες είχαν εκφραστεί και για την εισπρακτική λογική του, αφού όπως είχε αναφερθεί τα έσοδα είναι πολύ περιορισμένα για να λύσουν το οικονομικό πρόβλημα της χώρας.

Τότε μάλιστα  ιδιαίτερη αίσθηση είχε κάνει η συνήγορος του ΥΠΕΚΑ, η οποία είχε παραδεχτεί «ότι άλλες ήταν οι αρχικές προθέσεις του νόμου που σχεδιάστηκε για να πηγαίνουν όλα τα έσοδα στο περιβάλλον». Ωστόσο είχε δηλώσει ότι κάτι τέτοιο δεν συνέβη, και ζήτησε από το ΣτΕ να αλλάξει την αυστηρή νομολογία του από την στιγμή που ο 4014 είχε «φέρει μια νέα αντίληψη και μια καινοτομία» με την εφαρμογή του ξεδοντιασμένου περιβαλλοντικό ισοζυγίου  (δημιουργία ελεύθερων χώρων, αναπλάσεων κ.ά)».

Αξίζει να σημειωθεί ότι την περασμένη  Άνοιξη η Επιτροπή Αναστολών του ΣτΕ είχε μπλοκάρει τη «χαλαρή» διαδικασία αποδεικτικών σχετικά με το χρόνο ανέγερσης ενός κτίσματος μέχρις ότου κριθεί συνολικά η συνταγματικότητα του νόμου από την Ολομέλεια. Αιτία ήταν η προσφυγή που είχε γίνει από πολίτες του Αμαρουσίου ενάντια στη συνταγματικότητα του νόμου για τα αυθαίρετα και κατά των υπουργικών αποφάσεων που αφορούσαν την υποβολή δικαιολογητικών για το χρόνο ανέγερσης μιας οικοδομής αλλά και την ηλεκτρονική υποβολή των δηλώσεων.

Λίγους μήνες  νωρίτερα (Άνοιξη 2012), το Ανώτατο Δικαστήριο είχε ζητήσει να σταματήσει η χρήση ιδιωτικών εγγράφων (υπεύθυνες δηλώσεις, βεβαιώσεις μηχανικών) κατά την υποβολή των αιτήσεων, δίνοντας την κατεύθυνση να αξιοποιούνται αεροφωτογραφίες και δημόσια έγγραφα. Τότε, η κυβέρνηση είχε εξαναγκαστεί σε βίαιη αναδίπλωση, αφήνοντας «ξεκρέμαστους» 60.000 πολίτες που είχαν υποβάλλει δηλώσεις με αντίστοιχα δικαιολογητικά.