100 χρόνια Χέλμουτ Νιούτον: O master της φωτογραφίας

H σημασία του έργου του Χέλμουτ Νιούτον είναι εφάμιλλη της προκλητικότητάς του. Πολλοί  κρίνοντάς τον μέσα από το έργο του τον χαρακτήρισαν «μισογύνη», βίαιο και πορνογράφο. Κι αυτό γιατί η φωτογραφία του είναι όχι απλώς εικαστικά όμορφη, αλλά και τόσο έντονη που γίνεται ενοχλητική για κάποιους. Δεν μπορείς όμως να στιγματίσεις την εποχή σου χωρίς να προκαλέσεις. Οι γυναίκες του Χέλμουτ Νιούτον αποτελούν μια κατηγορία από μόνες τους και όποιος τον αποκάλεσε «μισογύνη» δεν ήταν σε θέση να καταλάβει το περιεχόμενο της δουλειάς του. O γεννημένος στη Γερμανία Εβραίος φωτογράφος από Γερμανό πατέρα και Αμερικανίδα μητέρα υπήρξε λάτρης του ωραίου φύλου. Οι δυνατές αλλά και σέξι Αμαζόνες του που βαδίζουν προς τον φακό έμειναν στην Ιστορία. O τρόπος που τον έβλεπαν οι ίδιες οι γυναίκες έγινε αντικείμενο ενός πρόσφατου ντοκιμαντέρ που κυκλοφόρησε μέσα στο 2020 με τον τίτλο «The Bad and the Beautiful». Ο ίδιος δήλωνε φεμινιστής: «Οι γυναίκες που φωτογραφίζω είναι δυναμικές όπως και η μητέρα μου που με έσωσε από τους ναζί το 1938».

Γεννήθηκε το 1920 και ήταν γιος ενός Γερμανού Εβραίου κατασκευαστή κουμπιών στο Σόνεμπεργκ του Βερολίνου. Από το 1936 ως το 1938 θήτευσε δίπλα στην επίσης εβραϊκής καταγωγής φωτογράφο μόδας, Yva, η οποία πέθανε το 1944 σε στρατόπεδο συγκέντρωσης των ναζί. Στο στούντιό της στη Schlutterstrasse, μάλιστα, δημιούργησε τα πρώτα του πορτρέτα. Λίγο αργότερα ο Νιούτον χρειάστηκε να αφήσει το Βερολίνο για να σώσει τη ζωή του. Την ώρα που το τρένο ξεκινούσε από τον σταθμό Zoo Station ένα από τα τελευταία κτίρια που έβλεπε να απομακρύνονται ήταν το στρατιωτικό καζίνο στην Jebenstrasse. Εξήντα πέντε χρόνια θα στέγαζε εκεί το ίδρυμα «Χέλμουτ Νιούτον». Το «Gala» μίλησε με τον Ματίας Χάρντερ, ιστορικό Τέχνης, συγγραφέα και διευθυντή του ιδρύματος.

Ξεκινήσαμε με την πρώτη του επαφή με τον μεγάλο φωτογράφο: «Σπούδαζα Ιστορία της Τέχνης με ειδίκευση στη Φωτογραφία. Οπότε γνώριζα τη δουλειά του προτού γνωρίσω τον ίδιο. Εκείνον τον γνώρισα σε μια ρετροσπεκτίβα για τα 80ά του γενέθλια στη Νέα Εθνική Πινακοθήκη στο Βερολίνο. Τρία χρόνια μετά, με κάλεσε για μια ομιλία. Εν τω μεταξύ σκεφτόταν να δημιουργήσει ένα ίδρυμα στο Βερολίνο, το οποίο είχε εγκαταλείψει μαζί με τη μητέρα του το 1938. Με ρώτησε αν θα μπορούσα να γίνω ο επιμελητής του. Λίγες εβδομάδες αργότερα, στις 23 Ιανουαρίου 2004, πέθανε ενώ οδηγούσε - πιθανολογείται ότι υπέστη καρδιακή προσβολή». Η Cadillac έπεσε στον τοίχο του διάσημου «Chateau Marmont», το  θρυλικό ξενοδοχείο του Λος Aντζελες όπου κατοικούσε για πολλά χρόνια. Η τέφρα του τοποθετήθηκε δίπλα σε αυτήν της Μαρλέν Ντίτριχ στο Βερολίνο. «Ο θάνατός του ήταν ένα μεγάλο σοκ για εμάς, αφού τα πάντα ήταν ακόμα στον αέρα. Το κτίριο, το ίδρυμα... Τελικά η χήρα του Νιούτον, Τζουν, που έγινε πρόεδρος του ιδρύματος, αποτέλεσε την κινητήριο δύναμη του όλου εγχειρήματος σύμφωνα με την ιδέα που είχε ο σύζυγός της. Από τότε βρίσκομαι στο ίδρυμα “Χέλμουτ Νιούτον”, ενώ πέρυσι έγινα και διευθυντής», λέει ο Ματίας Χάρντερ.

Από τα λεγόμενά του γίνεται σαφές ότι ενώ ο διάσημος φωτογράφος ήταν ιδιαίτερα σοβαρός, δεν ήταν καθόλου σοβαροφανής. Τα γέλια σταματούσαν μόνο όταν άρχιζαν οι συζητήσεις για δουλειές: «Ο Χέλμουτ Νιούτον ήταν πολύ αστείος τύπος, παρότι ήταν πλέον ένας ζωντανός μύθος. Στη δεύτερη συνάντησή μας, όμως, κατά την οποία μιλούσαμε για ώρες πίνοντας τσάι στο λόμπι ενός ωραίου ξενοδοχείου, ένιωσα ότι γνώρισα έναν πολύ σοβαρό άνθρωπο. Μιλούσαμε με τις ώρες για τη φωτογραφία».

Αναφορικά με την αποστολή του ιδρύματος,  «ο βασικός σκοπός είναι να κρατήσουμε το έργο και τη ζωή του ζωντανά. Κάθε έξι μήνες κάνουμε διαφορετικές εκθέσεις. Οπως την “Body Performance” όπου απαθανάτισε την Πίνα Μπάους για λογαριασμό του περιοδικού “New Yorker”, αλλά και τις χορεύτριες του μπαλέτου του Μόντε Κάρλο, όπου ζούσε στις αρχές της δεκαετίας του ’80. Αυτό το είχε κάνει για τα φυλλάδια του μπαλέτου, άρα ήταν μια σχετικά άγνωστη δουλειά του. Τις φωτογράφισε μάλιστα στα σκαλιά του διάσημου καζίνο, πίσω από την έξοδο κινδύνου των μπαλέτων. Κυρίως δούλευε για περιοδικά στις δεκαετίες του ’50, ’60, ’70 και ’80. Εκανε την πρώτη του έκθεση το 1975. Η δουλειά στη διαφήμιση αλλά και η γενική αναγνώριση του έργου του ήρθε πολύ αργά στην καριέρα του. Kύρια πηγή εισοδήματoς στο μεγαλύτερο κομμάτι της ζωής του ήταν τα εμπορικά ή τα editorials μόδας των περιοδικών. Ετσι, για το μεγαλύτερο διάστημα της καριέρας του δεν ήταν ακριβός σαν τον Ιρβινγκ Πεν ή τον Ρόμπερτ Μάπλθορπ. Είχε την ευλογία, ωστόσο, να έχει μακρύ βίο και να δει στο τέλος του τις φωτογραφίες του να αποκτούν, εκτός από καλλιτεχνική, και τεράστια εμπορική αξία. Σε συνέντευξή του είχε πει: “Τα περιοδικά είναι η δύναμή μου”. Ηταν ο βασιλιάς του αναλογικού κόσμου».

Ξεκίνησε φωτογραφίζοντας για το «Playboy». Μετά άρχισε να δουλεύει για τη βρετανική «Vogue». Ακολούθησαν η γαλλική «Vogue» και το «Harper’s Bazaar». Αργότερα το αμερικανικό «Vanity Fair». Από τον φακό του πέρασαν από τον Ντέιβιντ Μπάουι και τον Σαλβαδόρ Νταλί μέχρι τη Μαντόνα και τη νεαρή Αντζελίνα Τζολί. Οι πρωτόγνωρες συνθήκες της πανδημίας ανάγκασαν φέτος το ίδρυμα «Χέλμουτ Νιούτον» να κλείσει τις πόρτες του και να γιορτάσει τα 100 χρόνια από τη γέννηση του ιδρυτή του με μια έκθεση στους δρόμους του Βερολίνου. Από τις 26 Οκτωβρίου το Βερολίνο θα ντυθεί με τα ενσταντανέ του πιο γνωστού φωτογράφου του. «Θα έχουμε 250 εικόνες στην περιοχή Κρόιτσμπεργκ δίπλα από το παλιό σύνορο, κοντά στο εστιατόριο “Exil” όπου φωτογράφιζε συχνά και σε άλλα 50 σημεία σε όλο το Βερολίνο», μας είπε ο Μ. Χάρντερ ◆

Ειδήσεις σήμερα

Κύματα 7 μέτρων φέρνει στη Δυτική Ελλάδα ο «Ιανός»

Κακοκαιρία: Ο «Ιανός» έφτασε σε Κεφαλονιά, Ζάκυνθο και Ιθάκη - Δείτε live εικόνα από το Αργοστόλι

Κορωνοϊός-Αττική: Ένα βήμα πριν το «κόκκινο» η μεγαλύτερη περιφέρεια - Γιατί μιλούν για νέα μέτρα