Λίγο πριν από την κυκλοφορία στην Ελλάδα του βιβλίου «Stephen Hawking: A Memoir of Friendship and Physics», ο φυσικός που συνέγραψε δύο βιβλία με τον διασημότερο θεωρητικό φυσικό των τελευταίων δεκαετιών μιλάει για την περίπλοκη ζωή του Χόκινγκ και τη στενή φιλία που ανέπτυξαν με αφορμή τη συνεργασία τους
«Το πείσμα είναι το καλύτερο προσόν μου», έλεγε ο Στίβεν Χόκινγκ. Ο φίλος του Λέοναρντ Μλοντίνοφ δεν μπορούσε να διαφωνήσει μαζί του. Το πείσμα του αυτό, άλλωστε, η αγόγγυστη επιμονή του, ήταν το κίνητρο για τον ωθήσει να κυνηγήσει ιδέες που δεν έδειχναν να οδηγούν κάπου και να βλέπει φως εκεί που οι υπόλοιποι έβλεπαν σκοτάδι. Να κάνει το μυαλό του να χορεύει στη φυλακή ενός σώματος που σταδιακά καταδικαζόταν στην παράλυση. Με πείσμα παρέμεινε και στη ζωή, διαψεύδοντας τις στατιστικές. Λίγο μετά τη διάγνωσή του, οι γιατροί τού έδωσαν δύο χρόνια. Εκείνος έζησε πενήντα.
Στη συνέντευξή του στο «Gala» ο φίλος και συνάδελφός του Μλοντίνοφ μάς ανέφερε: «Ολοι είχαμε τα προβλήματά μας, αλλά αυτός έπρεπε να αντιμετωπίζει την παράλυσή του κάθε μέρα και να βγαίνει νικητής. Κάθε μέρα θα μπορούσε να είναι βασανιστήριο για οποιονδήποτε άλλο. Δεν μπορούσε να κάνει ούτε το πιο απλό, να σκουπίσει μια σταγόνα ιδρώτα που θα κυλούσε από το φρύδι του μια ζεστή μέρα του καλοκαιριού. Ούτε μπορούσε να αλλάξει πλευρό στον ύπνο του. Ανέπνεε από την τραχειοτομή και παρ’ όλα αυτά είχε πάντα κέφια, αισιοδοξία, χιούμορ και αγάπη για τη ζωή. Αυτό ήταν που ενέπνεε στην περίπτωσή του. Κι ενώ ένας στους είκοσι που πάσχουν από την ίδια ασθένεια έχει πιθανότητα ζωής ακόμα 20 ετών από τη στιγμή της διάγνωσης της ασθένειας, ο Χόκινγκ έζησε άλλα πενήντα. Μπορεί να μην μπορούσε να εμποδίσει τις σταγόνες του ιδρώτα που έπεφταν στα μάτια του, αλλά έμαθε να μη νοιάζεται γι’ αυτό. Οταν δεν μπορούσε να το ελέγξει το άφηνε απλώς να συμβεί.
Στην Αρχαία Ελλάδαυπήρχαν οι Στωικοί φιλόσοφοι που διατύπωσαν τη θεωρία ότι πρέπει να προσπαθούμε να ζούμε με τα μέσα που διαθέτουμε και όχι να επωφελούμαστε βλάπτοντας τους άλλους στο όνομα του ατομικού συμφέροντος». Αυτή ήταν και η φιλοσοφία που έδειχνε να ακολουθεί ο Στίβεν Χόκινγκ. Διερωτώμενος και ο ίδιος από πού πήγαζε η δύναμη που έκανε τον Χόκινγκ να έλκεται τόσο πολύ από τη ζωή, ο Μλοντίνοφ σημείωσε: «Δεν ξέρω τι τον έκανε να συνεχίζει, πέρα από το ότι διέθετε, βεβαίως, ένα πανίσχυρο μυαλό με το οποίο προσπερνούσε τις δυσκολίες που παρουσιάζονταν μπροστά του. Κατάφερε να δώσει νόημα στη ζωή του».
Το Χρονικό του Χρόνου
Ο Στίβεν Χόκινγκ ήθελε οι αλήθειες που είχε ανακαλύψει να γίνουν αντιληπτές από όσο το δυνατόν περισσότερο κόσμο. Γι’ αυτό κάλεσε τον Λέοναρντ Μλοντίνοφ να τον βοηθήσει στην πραγματοποίηση του οράματός του, συνυπογράφοντας μαζί του βιβλία: «Είχε διαβάσει δύο βιβλία μου, το “Euclid’s Window” (Το Παράθυρο του Ευκλείδη) που αφορούσε τον καμπύλο χώρο και το πώς αυτός θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί στη Φυσική και το “Feynman’s Rainbow” που αφορούσε τη σχέση μου με τον Ρίτσαρντ Φίλιπς Φάινμαν, έναν από τους σημαντικότερους θεωρητικούς φυσικούς, που βραβεύτηκε με Νόμπελ για το έργο του. Τον είχα γνωρίσει στην πρώτη μου δουλειά στην Καλιφόρνια μετά το διδακτορικό μου. Δούλευε δύο πόρτες πιο πέρα από εμένα και μου έμαθε να ακολουθώ το πάθος μου, αλλά και να το επικοινωνώ στους υπόλοιπους ανθρώπους. Ο Στίβεν έψαχνε για κάποιον που θα συνέγραφε μαζί του ώστε να κοινοποιεί με ακόμα καλύτερο τρόπο τις απόψεις του, αφού η κατάστασή του δεν του επέτρεπε να είναι όσο κοινωνικά ενεργός ήθελε. Εψαχνε κάποιον που να έχει χιούμορ και να ξέρει από Φυσική ώστε να μπορεί να καταλάβει τη δουλειά του. Ετσι, ήρθε σε επαφή μαζί μου το 2003. Γράψαμε δύο βιβλία μαζί και γίναμε φίλοι. To πρώτο δημοσιεύτηκε το 2005 και λεγόταν “A Briefer History Of Time”, το οποίο δεν ήταν αυθεντική δουλειά. Ηταν μια αναδιατύπωση του “Χρονικού του Χρόνου” για το οποίο ο εκδότης του έλεγε πως δεν το καταλάβαινε. Ετσι, ο Χόκινγκ ήθελε να κάνει το έργο του ακόμα πιο καθαρό και περιληπτικό. Οπότε ήταν εύκολο να πάρουμε ένα έτοιμο βιβλίο και να το κάνουμε πιο κατανοητό. Ο Κιπ Θορν, θεωρητικός φυσικός και ένας από τους πλησιέστερους φίλους του Στίβεν, έλεγε για το συγκεκριμένο βιβλίο, ότι όσο περισσότερη Φυσική ξέρεις τόσο λιγότερο το καταλαβαίνεις. Ο ίδιος ο Στιβεν πάλι υποστήριζε ότι όλοι το αγόρασαν, αλλά οι περισσότεροι δεν το διάβασαν».
Λέοναρντ Μλοντίνοφ και Στίβεν Χόκινγκ μετουσίωσαν το πάθος τους για τη Φυσική σε μια αληθινή φιλία
«Το Μεγάλο Σχέδιο»
Η διαδικασία συγγραφής ενός βιβλίου από κοινού με τον Στίβεν Χόκινγκ δεν ήταν εύκολη υπόθεση, αφού η ολοκλήρωση ακόμα και μόνο μιας φράσης απαιτούσε πολύ περισσότερη ώρα από το συνηθισμένο. Αλλά μια φράση του «νέου Αϊνστάιν», όπως τον αποκαλούσαν πολλοί, ήταν αρκετή ανταμοιβή γι’ αυτόν που ξέρει να περιμένει: «Τότε σπούδαζα στο Caltech (California Institute of Technology) και ο Στίβεν ερχόταν από την Αγγλία να με δει για 2-3 εβδομάδες κάθε χρόνο. Αυτές οι συναντήσεις, συν κάποια e-mail, ήταν αρκετές για να ολοκληρωθεί, μετά από τέσσερα χρόνια, το πρώτο μας βιβλίο. Χρειαζόταν πολλή δουλειά, παρά την ευκολία με το σχεδόν έτοιμο περιεχόμενο.
Ολα αυτά τα βιβλία βασίζονταν στην έρευνα που έκανε κατά τη διάρκεια των δεκαετιών του ’70 και του ’80, αλλά τη σπουδαία δουλειά την έκανε στο έργο που δημοσίευσε από το 2000 και μετά. Υστερα είπαμε να γράψουμε κάτι από την αρχή, ένα βιβλίο σαν το “Μεγάλο Σχέδιο”, στο οποίο παρουσιάζαμε με εκλαϊκευμένο τρόπο τις καινούριες του θεωρίες για τα παράλληλα σύμπαντα, την ιδέα ότι το σύμπαν μπορεί να αναδείχθηκε από την ανυπαρξία και τη μηδαμινότητα και το ότι οι νόμοι της φύσης φαίνονταν συντονισμένοι με τρόπο που είναι απαραίτητος για να υπάρχει ζωή. Επικοινωνούσαμε συχνά με βιντεοκλήση. Πήγαινα επίσης από την Καλιφόρνια στο Κέιμπριτζ όπου βρισκόταν ο Στιβ και συνεχίσαμε έτσι μέχρι την ολοκλήρωση του βιβλίου το 2010».
Από την κινηματογραφική μεταφορά της ζωής του, «Η Θεωρία των Πάντων» (2014)
Οχτώ χρόνια αργότερα ήρθε το τέλος του μεγάλου φυσικού. Οπως αποκάλυψε ο Μλοντίνοφ στο «Gala»: «Οταν πληροφορήθηκα τον θάνατό του σκεφτόμουν ότι είναι περίεργο, αλλά δεν με εξέπληξε κιόλας αυτό που του συνέβη γιατί με τα χρόνια η ασθένεια του προχωρούσε. Ο ίδιος πίστευε ότι ο θάνατος είναι το τέλος. Η Φυσική μάς δίδαξε πως μια μέρα όχι μόνο τα αγαπημένα μας πρόσωπα αλλά κι εμείς θα φύγουμε για πάντα. Οταν κοίταξα το ικανοποιημένο πρόσωπο του Στίβεν στο φέρετρο, αναλογίστηκα τη δύναμή του, θυμήθηκα το μεγάλο χαμόγελο της εκτίμησης αλλά και τους σκληρούς μορφασμούς αποδοκιμασίας του. Ο Στίβεν έγινε γνωστός σε ολόκληρο τον κόσμο για τον τρόπο με τον οποίο ανακίνησε τη φυσική επιστήμη, για τον τρόπο με τον οποίο διατύπωσε τις θεωρίες του στα βιβλία του. Κέρδισε τελικά την αθανασία, αν και κατοικώντας σε ένα κατεστραμμένο σώμα».
Ο Στίβεν Χόκινγκ με τους ηθοποιούς της ταινίας
«Η αγάπη είναι ζωή»
Το εντυπωσιακό στη ζωή του Στίβεν Χόκινγκ είναι ότι παρότι κατά το μεγαλύτερο τμήμα της ήταν καθηλωμένος σε αναπηρικό καροτσάκι, είχε καλούς φίλους και έζησε τρεις μεγάλους έρωτες. «Δεν τον ήξερα ακόμα όταν γνώρισε την πρώτη του γυναίκα, αλλά αυτό που τον έκανε πολύ ελκυστικό στο άλλο φύλο ήταν σίγουρα η πολύ καλή αίσθηση του χιούμορ που είχε. Ηταν πολύ αισιόδοξος και τρομερά ενεργητικός. Ηταν ένα υπέροχο μυαλό», μας λέει ο Μλοντίνοφ.
Παντρεύτηκε δύο φορές, απέκτησε τρία παιδιά ενώ η δεύτερη σύζυγός του υπήρξε πρώτα -εκτός από νοσοκόμα- και ερωμένη του. Και όλα αυτά ενώ ήταν καθηλωμένος σε αναπηρική πολυθρόνα για το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του. Ατομο εκκεντρικό από τη νεαρή του ηλικία, δεν υπολόγιζε τις κοινωνικές συμβάσεις, καθώς κάποια στιγμή βρέθηκαν να ζουν στον ίδιο χώρο αυτός, η ερωμένη του, η γυναίκα του και ο εραστή της: «Οταν χώρισε με την πρώτη γυναίκα του Τζέιν ήταν επειδή είχαν αρχίσει να απομακρύνονται. Αυτή βρήκε κάποιον άλλο, αυτός βρήκε την Ιλέιν. Στην αρχή προσπάθησαν να τα βρουν και οι τέσσερις τους αλλά το σχήμα ήταν πολυπληθές και δυσκίνητο. Ο γάμος τους απαιτούσε ένα ζευγάρι και οι καρδιές τους επιθυμούσαν κάτι άλλο. Ετσι χώρισαν σαν ένα μόριο που διασπάται στα δύο γιατί ένας από τους δεσμούς του είναι αδύναμος. Ο χωρισμός του Στίβεν από την Ιλέιν ήταν διαφορετικός. Συνέβη χωρίς να υπάρχει τρίτο πρόσωπο. Τον περιέβαλαν πλέον τα media και όχι η σύντροφός του ή κάποιος φίλος. Μέχρι που εμφανίστηκε μια ακόμα νοσοκόμα που τον φρόντιζε, η κατά 39 χρόνια νεότερή του Νταϊάνα. Τα παιδιά του όμως, δεν την ήθελαν γιατί έπασχε από μανιοκατάθλιψη».
Το 2009 ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα απένειμε στον Στίβεν Χόκινγκ το Προεδρικό Μετάλλιο της Ελευθερίας, το υψηλότερο τιμητικό βραβείο της χώρας σε καιρό ειρήνης
Πολλοί ισχυρίζονταν τότε ότι η δεύτερη σύζυγος του Χόκινγκ, Ιλέιν, τον κακοποιούσε. Η υπόθεση ερευνήθηκε και από τη βρετανική Αστυνομία, χωρίς αποτέλεσμα. Ο Μλοντίνοφ δεν παίρνει θέση: «Υπήρχαν κατηγορίες, ωστόσο υπήρχαν και άνθρωποι που δεν τις συμμερίστηκαν. Τη μια ήταν ένα κομμένο χείλος. Την άλλη ένα μαυρισμένο μάτι. Την τρίτη ότι άφησε επίτηδες τον Στιβ πολύ χαμηλά στο μπάνιο για να μπει νερό στο στόμιο που υπήρχε στον λαιμό του. Τα παιδιά του Τιμ και Λούσι πίστεψαν αυτές τις ιστορίες. Οπως και πολλοί από αυτούς που φρόντιζαν τον Στίβεν. Από την άλλη πλευρά, η αδελφή του Μαίρη και οι φίλοι του Κιπ και Ρόμπερτ Ντόνοβαν, όχι. Τελικά ο ίδιος ο Χόκινγκ το διέψευσε. Αλλά και η βρετανική Αστυνομία που το ερεύνησε δεν βρήκε κανένα ενοχοποιητικό στοιχείο».
Λίγο προτού ολοκληρώσουμε τη συνέντευξή μας, ζητήσαμε από τον Μλοντίνοφ να μοιραστεί μια φράση του Χόκινγκ που θα μείνει ανεξίτηλη στη μνήμη του: «Δεν θα ξεχάσω ποτέ την κουβέντα που είχα μαζί του όταν βρέθηκα κάποια στιγμή στο νοσοκομείο μετά από ένα ατύχημα. Του είπα ανάμεσα σε άλλα “φαντάσου τι θα προσέφερες στη Φυσική αν δεν είχες αυτήν την αναπηρία”. Συνοφρυώθηκε σαν να διαφωνούσε. “Βοήθησε”, μου απάντησε. “Βοήθησε στο να συγκεντρωθώ”. Τότε του αντέτεινα “Για σένα η Φυσική είναι ζωή”. Η απόκρισή του ήταν: “Η αγάπη είναι ζωή”».