Χέλμουτ Νιούτον: Ο θρύλος της τέχνης της φωτογραφίας και η πολύτιμη κληρονομιά του

Πριν λίγες ημέρες, σπάνιες φωτογραφίες ενός από τους διασημότερους φωτογράφους του κόσμου φιλοξενήθηκαν  στο ίδρυμα που φέρει το όνομά του, το Helmut Newton Foundation, στο Βερολίνο. Η έκθεση «Helmut Newton. Legacy» είναι η τρανή απόδειξη του μεγαλείου του Χέλμουτ Νιούτον, του καλλιτέχνη που μετά θάνατον δεν έχασε ούτε πόντο από τη φήμη του, διαψεύδοντας το ρητό «ουδείς αναντικατάστατος».

Η ιστορία του

Στις εικόνες του Χέλμουτ Νιούτον η λάμψη της ματαιοδοξίας δεν είναι απατηλή. Παιδί εύπορης εβραϊκής οικογένειας στο Βερολίνο, ακολουθούσε με την κάμερά του τον λαμπερό κόσμο της μόδας από τα 16 του. Βέβαια, την πρώτη του φωτογραφία την τράβηξε στα 12 και απεικόνιζε τον γερμανικό ραδιοφωνικό πύργο Funkturm. Στα 16 του, όμως, ήταν που ξεκίνησε τη θητεία του ως βοηθός φωτογράφου της αναγνωρισμένης τότε φωτογράφου μόδας Ιβα. Στο δικό της φωτογραφικό στούντιο απέκτησε αρκετή αυτοπεποίθηση για να κάνει τα πρώτα δικά του πορτρέτα. Την ίδια περίοδο, όμως, η δημιουργικότητα του έφηβου Χέλμουτ Νιουστάντερ σκιαζόταν από την ολοένα αυξανόμενη απειλή του ναζισμού και το επακόλουθο κυνηγητό των εβραϊκών οικογενειών του Βερολίνου.

Ετσι, το 1938, στα 18 του, αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη γενέτειρά του. Ταξίδεψε στην Τεργέστη απ’ όπου πήρε το πλοίο για τη Σιγκαπούρη. Εκεί εργάστηκε για σύντομο χρονικό διάστημα ως φωτορεπόρτερ στους «Straits Times». Το 1940 μετανάστευσε στην Αυστραλία. Μετά τον πόλεμο, άνοιξε στη Μελβούρνη ένα φωτογραφικό στούντιο. Εκεί γνώρισε τη μελλοντική του σύζυγο, την ηθοποιό Τζουν Μπρουνέλ, με την οποία θα έμενε μέχρι το τέλος της ζωής του. Εκείνη, παράλληλα με την καριέρα της, ξεκίνησε να τον βοηθά στον σκοτεινό θάλαμο. Δυστυχώς, οι φωτογραφίες εκείνης της περιόδου, είτε από γάμους, είτε μόδας, έχουν χαθεί.

Το 1956, ο Χέλμουτ αγγλοποίησε το όνομά του σε Νιούτον και άρχισε με την Τζουν τα ταξίδια στην Ευρώπη. Τότε ήταν που υπέγραψε συμβόλαιο ενός χρόνου με τη βρετανική «Vogue». Επιστρέφοντας στη Μελβούρνη, άρχισε να εργάζεται και στο αυστραλέζικο ομώνυμο περιοδικό. Ο κόσμος της μόδας -και το Παρίσι- χαιρέτισε την έλευση του νέου φωτογράφου που μόλις ξεκινούσε μία από τις πιο σημαντικές περιόδους διαμόρφωσης της καριέρας του. Σε αυτό το κεφάλαιο της ζωής του συναντάμε πορτρέτα και φωτογραφίες μόδας που τράβηξε στους δρόμους του Λονδίνου και του Ρίο, ένα «φωτογραφικό μυθιστόρημα» από τα γαλλοβελγικά σύνορα και ένα editorial για την ανδρική μόδα τυλιγμένο σε μια ιστορία του Ρέιμοντ Τσάντλερ. «Οι ιστορίες με τους ντετέκτιβ των Αμερικανών συγγραφέων ήταν οι αγαπημένες του», μου εξηγεί η υπεύθυνη επικοινωνίας του Helmut Newton Foundation, Ναντίν Ντίντερ, στη διάρκεια της περιήγησης που έκανε αποκλειστικά για το «Gala» στην έκθεση «Helmut Newton. Legacy».

Θα έχει πάντα το Παρίσι

Το 1961 ο Χέλμουτ και η Τζουν μετακόμισαν στο Παρίσι. «Ο Νιούτον δημιούργησε το αμίμητο στυλ του στο Παρίσι τη δεκαετία του 1960. Το δυναμικό του όραμα εκδηλώθηκε σε μια σειρά φωτογραφιών των τότε επαναστατικών σχεδίων μόδας του Aντρέ Κουρέζ που τράβηξε για το βρετανικό περιοδικό “Queen” το 1964. Εκ των υστέρων είναι σαφές ότι χρειαζόταν έναν κατάλληλο συνεργάτη. Η συνεργασία με “συγγενικά πνεύματα” ήταν απαραίτητη για την επιτυχή εκπλήρωση οποιασδήποτε φωτογραφικής αποστολής και τελικά άνοιξε την πόρτα στην πρωτοπορία. Αυτή η συμβίωση επαναλήφθηκε στις γεμάτες ένταση και πάθος συνεργασίες του με τους Yves Saint Laurent, Karl Lagerfeld και Thierry Mugler», λέει ο διευθυντής του Helmut Newton Foundation Mατίας Χάρντερ.

Η πρωτεύουσα της μόδας ανέδειξε τον Γερμανοαυστραλό, εμβληματικό σήμερα, φωτογράφο σε κυρίαρχο στο είδος του. «Οι ενίοτε αυστηροί όροι και οι πάντα υψηλές προσδοκίες των πελατών του ήταν γι' αυτόν κίνητρο να αντιταχθεί στους παραδοσιακούς τρόπους έκφρασης. Για όποιον έχει ανήσυχο και δημιουργικό πνεύμα, όπως ο Νιούτον, όταν εργαζόταν σύμφωνα με τους καθιερωμένους κανόνες που υπαγόρευαν οι αποστολές για τα πιο γνωστά περιοδικά της εποχής, ήταν απαραίτητο να ξεπεράσει τα όρια», εξηγεί ο Ματίας Χάρντερ.

Στα μέσα της δεκαετίας του 1960, ο Χέλμουτ Νιούτον αγόρασε ένα σπίτι κοντά στο Σεν Τροπέ και την Κυανή Ακτή, μια ειδυλλιακή τοποθεσία που έγινε το σκηνικό για αμέτρητες λήψεις. Το ενδιαφέρον του για το μοτίβο του doppelgänger (σωσία), οι αντιγραφές εικόνων και τα ζευγάρια μανεκέν και ζωντανών μοντέλων εμφανίζονται σε δουλειές για περιοδικά που τον οδήγησαν σε διάφορες πόλεις, όπως η Βενετία, το Λονδίνο, το Μιλάνο, η Ρώμη, το Μόντρεαλ και η Τύνιδα. Ο Νιούτον δούλευε πιο συχνά στους δρόμους του Παρισιού, en plein air που λένε και οι Γάλλοι, δηλαδή σε εξωτερικά shootings. «Τα γυναικεία μοντέλα του εμφανίζονται μεμονωμένα ή σε ομάδες, συνήθως κομψά και ερωτικά, μερικές φορές άναρχα και παιχνιδιάρικα. Αν και είναι κυρίως εικόνες μόδας, ταυτόχρονα σχολιάζουν διακριτικά τη σύγχρονη κοινωνία, διερευνώντας θέματα όπως οι διαδηλώσεις στις πόλεις της Ευρώπης και η ριζοσπαστικοποίηση της αστικής νεολαίας. Η έγχρωμη φωτογραφία του μόδας για το αμερικανικό περιοδικό “Essence”, τραβηγμένη στο Παρίσι το 1970, μοιάζει σαν ο Νιούτον, με το πρόσχημα του φωτογράφου δρόμου, να είχε καταγράψει μια αυθόρμητη διαδήλωση. Στην πραγματικότητα, οι πέντε μαύρες γυναίκες που εμφανίστηκαν να φωνάζουν συνθήματα καθώς τρέχουν προς τον θεατή φορώντας σχέδια από τη συλλογή Rive Gauche του Yves Saint Laurent, είχαν προηγουμένως επιλεχθεί σε κάστινγκ. Ο Νιούτον έβρισκε πάντα έμπνευση για τις παρουσιάσεις του σε πραγματικές καταστάσεις, αλλά στην περίπτωσή του ποτέ δεν μπορεί κανείς να είναι σίγουρος πού τελειώνει η πραγματικότητα και πού αρχίζει η ψευδαίσθηση», λέει ο Χάρντερ.

Ενώ οι συντάκτες περιοδικών και οι καλλιτεχνικοί διευθυντές καθόρισαν τη σειρά και την περικοπή των εικόνων και διαμόρφωσαν τις ερμηνείες της μόδας του Νιούτον εκείνα τα χρόνια, ο φωτογράφος είχε σχεδόν απεριόριστη ελευθερία. Για μια φωτογράφηση μαγιό για την αμερικανική «Vogue» το 1971, για παράδειγμα, είχε ζητήσει ελικόπτερο για να μεταφέρει το μοντέλο στη Χαβάη. Για μια σειρά εσωρούχων για τη «Nova» το ίδιο έτος, χρησιμοποίησε ένα ξενοδοχείο στο Παρίσι όπου νοίκιασε δωμάτια για ζευγάρια ανά ώρα. Φυσικά το μπάτζετ των περιοδικών εκείνη την εποχή έφτανε σε ασύλληπτα ύψη.

Ο κίτρινος Τύπος

Στον Χέλμουτ Νιούτον πάντα άρεσε να εκπλήσσει και να πολώνει το κοινό, μια προσέγγιση που τον καθιέρωσε παγκοσμίως και καθόρισε το στυλ της υπογραφής του. Για έξι δεκαετίες, το cross-genre και προκλητικό έργο του αψηφά την κατηγοριοποίηση. Ο Νιούτον συνδύασε το εμπόριο με την κομψότητα και την ηδονοβλεψία με το στυλ, για να δημιουργήσει το δικό του αμίμητο ύφος που δύσκολα θα μπορούσε κάποιος να μπερδέψει με κάποιου άλλου. Ο ίδιος εμπνεόταν από τις φωτογραφίες των παπαράτσι που φιλοξενούνται στον κίτρινο Τύπο και από τα κραυγαλέα εγκληματολογικά ρεπορτάζ με την αισθητική ταμπλόιντ. Αυτό ήταν και το θέμα της έκθεσής του «Yellow Press» (Κίτρινος Τύπος), που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στην γκαλερί του στη Ζυρίχη το 2002.

Λίγο μετά την τελευταία του έκθεση εκεί, το φθινόπωρο του 2003, έκλεισε ένας κύκλος στη ζωή του. Εξήντα πέντε χρόνια αφότου άφησε την πατρίδα του, επέστρεψε στο Βερολίνο, επιλέγοντας την τραπεζαρία των πρώην αξιωματικών της πρωσικής επικράτειας ως έδρα για το ίδρυμα «Helmut Newton». Λίγους μήνες αργότερα, ο φωτογράφος πέθανε. Το αρχείο του στο Ιδρυμα είναι σχεδόν πλήρες, το περιεχόμενό του είναι συστηματικά καταλογογραφημένο και επεξεργασμένο. Η βάση για την έκθεση «Helmut Newton. Legacy» ήταν μια εκτενής εξέταση αυτού του αρχείου, συμπεριλαμβανομένων χιλιάδων εκτυπώσεων και slides με σημειώσεις του Νιούτον. Μαζί με πολλές γνωστές εικόνες παρουσιάζονται και κάποιες λιγότερο γνωστές, οι οποίες δημοσιεύτηκαν από τη δεκαετία του 1950 και μετά σε περιοδικά όπως τα «Adam», «Queen», «Nova», «Elle», «Linea Italiana», «Vogue», «Playboy» και «Oui» ή μεταγενέστερες φωτογραφίες που είχαν παραγγελθεί απευθείας από οίκους μόδας.


Ειδήσεις σήμερα:

«Πόλεμος» κατά του νοσοκομείου Καλαμάτας από δικηγόρο μετά τη διασωλήνωση 37χρονης

Ήθελε να εμβολιαστεί ο μοναχός που κατέληξε λόγω Covid στο Άγιο Όρος και δεν τον άφηναν

Πρόταση δυσπιστίας ετοιμάζει η αντιπολίτευση στην Βόρεια Μακεδονία αν δεν παραιτηθεί μέχρι αύριο ο Ζάεφ