Ρενάτο Τζανέλλα: Ο μεγάλος ρομαντικός της σκηνής

Ο Ρενάτο Τζανέλλα είναι ομιλητικός τύπος. Προσηνής, φιλικός, ευπροσήγορος. Στην Αθήνα βέβαια έχει έναν λόγο παραπάνω να νιώθει σαν στο σπίτι του, αφού από το 2011 και για τέσσερα χρόνια θήτευσε ως διευθυντής μπαλέτου της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Εντεκα χρόνια μετά την πρώτη γνωριμία του με τον καλλιτεχνικό οργανισμό αλλά και με το αθηναϊκό κοινό, ο Ιταλός χορογράφος, που πλέον έχει αναλάβει τη διεύθυνση του μπαλέτου της Οπερας της Σλοβενίας, επιστρέφει σε οικεία για εκείνον λημέρια, αναμετρώμενος ξανά με τον «Φάουστ» του Σαρλ Γκουνό και κυρίως βάζοντας στοίχημα να μην επαναλάβει τον εαυτό του.

«Οι πρόβες πηγαίνουν καταπληκτικά. Είναι μια όπερα που είχα κάνει ξανά, το 2012, για τη Λυρική και είχαμε παρουσιάσει στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Πλέον όλοι έχουμε μεγαλώσει και έχουμε ωριμάσει. Κι αυτό είναι το ωραίο τελικά. Να εμπνευστείς ξανά από το ίδιο θέμα, σε μια διαφορετική όμως φάση της ζωής σου και να βρεις νέες, βαθύτερες αναγνώσεις. Δεν ήθελα να κάνω μια παράσταση copy paste. Γι’ αυτό και ήταν στρατηγική επιλογή να αλλάξω ακόμα και κάποιες μικρές λεπτομέρειες». Ο Τζανέλλα, παρότι όταν συναντιόμαστε βρίσκεται εν μέσω μιας από τις τελευταίες πρόβες της παράστασης και είχε μια επεισοδιακή ημέρα, καθυστερώντας να φτάσει από τη Βιέννη, όπου ζει, στην Αθήνα λόγω μιας overbooked πτήσης, είναι ο άνθρωπος που έχεις περισσότερο από ποτέ ανάγκη στο τέλος της ημέρας. Ακόμα και αν δεν το γνωρίζεις. Ο τρόπος του έχει κάτι το ιαματικό.

Αλήθεια, όμως, ποιες συνάψεις βρίσκει ανάμεσα σε μια grand opera, όπως ο «Φάουστ», και σε αυτό που συμβαίνει σήμερα; Γιατί το κοινό του 2022 θα συγκινηθεί από ένα έργο τέχνης με ημερομηνία δημιουργίας το 1859; «Για μένα ο “Φάουστ” δεν είναι ένα ρεαλιστικό έργο. Είναι ένα ψυχόδραμα, ένα παιχνίδι του μυαλού. Είναι και μια αλληγορία. Το γνωρίζουμε, κανείς δεν μπορεί να κατακτήσει την αιώνια νεότητα.

Ομως, αν δούμε τι συμβαίνει αυτή τη στιγμή στην Ευρώπη με τον πόλεμο στην Ουκρανία, πολλοί άνθρωποι ανατρέχουν στο παρελθόν, βλέπουν πώς ήταν τα πράγματα αλλά και πώς θα έπρεπε να είναι σε σχέση με αυτό που τελικά συμβαίνει. Το να μεγαλώνει πάντως κάποιος είναι ένα διαχρονικό πρόβλημα για τον άνθρωπο, γι’ αυτό δεν πρέπει να μένουμε στο προφανές, αλλά να εστιάζουμε στην ψυχολογική ερμηνεία του θέματος», λέει ο Ιταλός χορογράφος.

Μιλώντας για ένα ζήτημα που υπαρξιακά, άρα μοιραία, μας απασχολεί όλους, δηλαδή τη νεότητα, ο Τζανέλλα επιμένει πως δεν είναι από τους ανθρώπους της αναπόλησης, αλλά από εκείνους της ενατένισης του μέλλοντος. «Αν μου λείπει η νεότητά μου; Καθόλου. Πάντα περίμενα με λαχτάρα την επόμενη δεκαετία της ζωής μου. Είμαι ο άνθρωπος που μετρά τη ζωή σε δεκαετίες. Βρίσκομαι ήδη στην έβδομη, είμαι 61 ετών, και πάντα κοιτάζω μπροστά, περιμένω τι θα φέρει το μέλλον. Ισως φταίει το γεγονός ότι είχα μια καλή ζωή. Καλλιτεχνικά μιλώντας, η ιστορία μου θυμίζει εκείνη της Σταχτοπούτας, όμως η μεγάλη εικόνα λέει πως έχω ζήσει μια καλή ζωή. Εμαθα να ξεκινάω από την αρχή, να φτάνω ψηλά και να πέφτω, να ξανασηκώνομαι και να μην τα παρατάω ποτέ. Αυτή νομίζω είναι και η διαδικασία της ωριμότητας. Σταματάς να είσαι μαθητής και γίνεσαι πια δάσκαλος για τους νεότερους».

Οσο για το εάν τώρα νιώθει καλύτερος καλλιτέχνης απ’ ό,τι, λόγου χάρη, στα 34 του χρόνια, όταν ανέλαβε τη διεύθυνση του μπαλέτου της Κρατικής Οπερας της Βιέννης; «Δεν ξέρω αν είμαι καλύτερος καλλιτέχνης. Είμαι σίγουρα πιο έμπειρος καλλιτέχνης. Νεότερος είχα ανεξάντλητο θάρρος και πείσμα, αλλά πολύ λιγότερη εμπειρία. Διάλεγα πάντα δύσκολα έργα, καλούς συνεργάτες. Ηθελα να περνάω μέσα από τοίχους. Πρώτη φορά σκηνοθέτησα στα 32 μου, στη Βιέννη. Σήμερα διευθύνω τον πέμπτο καλλιτεχνικό οργανισμό στην καριέρα μου. Ξέρετε, είναι πολλοί για μια ζωή».

Ωστόσο, δεν είναι ότι θέλει να παραμένει ενεργός και να δηλώνει παρών επειδή δεν ξέρει να κάνει κάτι άλλο. Αλλά διότι έχει κάτι σημαντικό -κατά τον ίδιο- να πει. Οπως, για παράδειγμα, να θυμίζει την πρωταρχική σημασία της τέχνης. «Οι παραστατικές τέχνες έχουν χάσει τον λόγο για τον οποίο υπάρχουν. Δεν είμαι συντηρητικός, όμως θέλω και επιμένω να θυμίζω στον κόσμο πόσο όμορφη γίνεται η ζωή μέσα από την τέχνη. Και μάλιστα χρησιμοποιώντας τα λιγότερα φαντασμαγορικά εφέ. Σε αυτή τη δεκαετία της ζωής μου ο στόχος μου είναι να ξαναδώσω στην τέχνη το πραγματικό νόημα και την αληθινή αξία της. Θα ήταν μοιραίο για τους ανθρώπους να χάσουν τη δημιουργικότητά τους. Ακόμα κι αν δεν είναι εύκολο να το κάνω, είμαι υποχρεωμένος να το κάνω. Το θέατρο κράτησε ζωντανές τις αξίες μου. Μου αρέσει να λέω στους ανθρώπους να μη φοβούνται και να μη δαιμονοποιούν τα αληθινά συναισθήματα της ζωής. Την αγάπη, την ομορφιά, τον ενθουσιασμό. Να τολμήσουν να παρακολουθήσουν μια παράσταση του “Ρωμαίος και Ιουλιέτα” και να δακρύσουν», καταλήγει δηλώνοντας αμετανόητα ρομαντικός τύπος.

Εδώ που τα λέμε, δεν θα μπορούσε να είναι κι αλλιώς ένας άνθρωπος που, όπως λέει, δεν επέλεξε την τέχνη, αλλά τον επέλεξε εκείνη. «Οταν το συνειδητοποίησα, άλλαξε η στάση μου απέναντι στη ζωή. Κι αυτό είναι κάτι που δεν ξέχασα ποτέ. Γιατί τότε δεν θα ήμουν καλλιτέχνης. Μεγάλωσα με τον κλασικό ιταλικό μάτσο τρόπο. Πήγα σε κανονικό σχολείο, ήμουν μπασκετμπολίστας, δεν είχα χορέψει ποτέ. Στα 17 μου η αδελφή μου μού ζήτησε να κάνω έναν βοηθητικό ρόλο σε μια παράσταση της “Ζιζέλ”. Γέλασα όταν μου το είπε, αλλά τελικά το έκανα. Κι έμεινα έκθαμβος. Ηταν το πιο ωραίο άθλημα που είχα δει ως τότε. Δυο χρόνια μετά το έσκασα στη Γαλλία για να σπουδάσω Χορό. Οι δικοί μου επί μήνες δεν ήξεραν πού βρίσκομαι. Εφυγα από την Ιταλία το 1981 και από τότε δεν σταμάτησα να χορεύω. Ξέρετε τι κατάλαβα τελικά; Οτι η ζωή είναι υπέροχη όταν τη ζεις ως καλλιτέχνης».

info: «Φάουστ» στην Εθνική Λυρική Σκηνή στις 7, 8, 9, 10, 12, 14, 16 & 17 Απριλίου, nationalopera.gr

Styling: Λίζη Παπάζογλου. Make up-Hair: Αχιλλέας Χαρίτος . Βοηθός styling: Ελένη Εξάρχου
Η φωτογράφηση πραγματοποιήθηκε στην Εθνική Λυρική Σκηνή