Δημήτρης Δασκαλόπουλος: Ο μεγάλος συλλέκτης και η δωρεά-μαμούθ

Πριν από μερικά χρόνια οι «New York Times» έκαναν λόγο για τον συλλέκτη που έχει τον τρόπο να ταράζει τα λιμνάζοντα νερά της τέχνης. Αναφέρονταν φυσικά στον Δημήτρη Δασκαλόπουλο. Οι πολέμιοί του, λοιπόν, όταν δημοσιεύτηκαν τα νούμερα των εισιτηρίων που έχουν κόψει οι εκθέσεις με τις συλλογές του στο εξωτερικό, ίσως και να μούδιασαν. Τις 600.000 άγγιξε η έκθεσή του στο Μπιλμπάο, τις 300.000 στο Λονδίνο, ενώ στη μικρή Σκωτία ξεπέρασε τις 100.000. «Την ώρα που κάποιοι σχολίαζαν τους ουρητήρες που τοποθετούσε στην γκαλερί “Whitechapel” και τα συκωτάκια αγελάδας μέσα στη φορμόλη που αναδείκνυε με περίσσια υπερηφάνεια στο περίφημο μουσείο Γκούγκενχαϊμ, o Δασκαλόπουλος έπαιρνε την εκδίκησή του, δείχνοντας ότι ο κόσμος, αν μη τι άλλο, τον ακολουθεί», ισχυρίζονται οι φαν των εκκεντρικών επιλογών του, που τονίζουν ότι ο άλλοτε πανίσχυρος άνδρας της Vivartia κατάλαβε νωρίς το νόημα: αν θέλεις να κάνεις τη διαφορά στη σύγχρονη τέχνη, πρέπει να σοκάρεις.

Σήμερα, ο διάσημος Ελληνας συλλέκτης ταράζει ξανά τα νερά: δωρίζει περισσότερα από 350 έργα σύγχρονης τέχνης 142 καλλιτεχνών από την πολύτιμη συλλογή του σε μεγάλα μουσεία του κόσμου, από τα οποία 140 προορίζονται για το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στην Αθήνα, περίπου 100 για τα μουσεία Γκούγκενχαϊμ στη Νέα Υόρκη και MCA στο Σικάγο και 110 για την γκαλερί Tate στο Λονδίνο. Παραχωρώντας τα όλα αυτά, ο Δασκαλόπουλος δημιουργεί ένα πρωτοποριακό πλέγμα συνεργιών σε τέσσερα μουσεία τριών χωρών σε δυο ηπείρους και μια ιδιωτική συλλογή μετατρέπεται σε δημόσιο αγαθό.

Ο ίδιος κατά τη διάρκεια μιας προσωπικής συζήτησής μας είχε πει παλαιότερα: «Θα μπορούσα να ασχοληθώ με τους άστεγους της Αθήνας και τα συσσίτια των ασθενέστερων κοινωνικών ομάδων. Ισως να με κατακρίνουν κάποιοι που δεν το κάνω. Καθένας όμως επιλέγει το δικό του μετερίζι αρωγής. Εγώ την τέχνη τη θεωρώ τροφή. Και μάλιστα όχι μόνο για τη δική μου γενιά αλλά και για τις επόμενες, γι’ αυτό και θέλω να προσφέρω αυτό που μετά από πολλά χρόνια ενασχόλησης θεωρώ ότι γνωρίζω. Κάποτε ήθελα να φτιάξω τον δικό μου χώρο τέχνης και να τοποθετήσω μέσα όλα τα έργα της συλλογής μου. Επειτα σκέφτηκα ότι καθένας που έχει μια συλλογή κάνει και κάτι δικό του. Ομως η τέχνη ανήκει σε όλους, γι’ αυτό και πήρα την απόφαση να δανείζω τα έργα μου σε οποιοδήποτε μουσείο μού ζητηθεί».

Υμνος στον δημόσιο χώρο

Παράλληλα φέτος, για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά, ο πολιτιστικός Οργανισμός του Δημήτρη Δασκαλόπουλου ΝΕΟΝ ενεργοποιεί τον εμβληματικό χώρο του πρώην Δημόσιου Καπνεργοστασίου ως χώρο πολιτισμού, στο πλαίσιο της συνεργασίας με τη Βουλή των Ελλήνων, και παρουσιάζει την έκθεση σύγχρονης τέχνης «Dream On».

Με επιμέλεια του ιστορικού τέχνης και συμβούλου της Συλλογής Δ. Δασκαλόπουλου, Δημήτρη Παλαιοκρασσά, η έκθεση αυτή, που υμνεί τον ρόλο της τέχνης στον δημόσιο χώρο, συγκεντρώνει 18 εγκαταστάσεις μεγάλης κλίμακας από διεθνείς και Ελληνες δημιουργούς που προέρχονται από τη Συλλογή Δ. Δασκαλόπουλου, καθώς και μία νέα ανάθεση, ενώ συμπληρώνεται από 20 σχέδια.

Στη σημαντική έκθεση παρουσιάζονται εμβληματικά έργα από τους καλλιτέχνες John Bock, Helen Chadwick, Abraham Cruzvillegas, Μάρθα Δημητροπούλου, Peter Fischli & David Weiss, David Hammons, Thomas Hirschhorn, Damien Hirst, Michael Landy, Μαρία Λοϊζίδου, Paul McCarthy, Annette Messager, Μάρω Μιχαλακάκου, Wangechi Mutu, Paul Pfeiffer, Matthew Ritchie, Αννα-Μαρία Σαμαρά και Αλέξανδρο Ψυχούλη. Και δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι κάποιοι από αυτούς αντιπροσωπεύουν την καλλιτεχνική ελίτ της εποχής.

Το εικαστικό όνειρο

Λένε πως αν ένας θεατής προβληματιστεί έστω για λίγα λεπτά μπροστά σε ένα έργο, τότε οι καλλιτέχνες έχουν επιτύχει τον στόχο τους. Μ’ αυτό το σκεπτικό ζητήσαμε από τον Δημήτρη Παλαιοκρασσά να σχολιάσει τη διάσημη συλλογή και το πάθος του ιδιοκτήτη της Δημήτρη Δασκαλόπουλου. «Ο διάσημος Γερμανός σκηνοθέτης Βέρνερ Χέρτζογκ είχε κάποτε ένα όνειρο. Για τις ανάγκες της θρυλικής ταινίας του “Φιτζκαράλντο” θέλησε να σύρει ένα πλεούμενο 300 τόνων από έναν ποταμό σε έναν άλλο περνώντας το από ένα απόκρημνο βουνό∙ ένα υπέρμετρα φιλόδοξο εγχείρημα, ένα άπιαστο όνειρο. Η παραγωγή, φυσικά, αντιμετώπισε τόσο μεγάλα προβλήματα στη ζούγκλα του Περού, που έμεινε διαβόητη στην ιστορία του κινηματογράφου.

Οταν ρωτήθηκε από τους χρηματοδότες του αν θα ήταν εφικτή η συνέχεια της παραγωγής, εκείνος τους απάντησε: “Πώς μπορείτε να μου κάνετε αυτή την ερώτηση; Αν εγκαταλείψω αυτό το εγχείρημα, θα είμαι ένας άνθρωπος δίχως όνειρα και δεν θέλω να ζήσω έτσι. Σε αυτό το εγχείρημα θα ζήσω ή θα πεθάνω». Οσο για τον τίτλο της έκθεσης «Dream Οn», ο Δημήτρης Παλαιοκρασσάς αναφέρει: «Ο πατριάρχης της σύγχρονης τέχνης Γιόζεφ Μπόις έχει πει την περίφημη ρήση “Κάθε ανθρώπινο πλάσμα είναι καλλιτέχνης”. Θα μπορούσαμε, λοιπόν, να κάνουμε ένα άλμα προεκτείνοντας αυτή τη βαθυστόχαστη δήλωση στην παράφραση ότι κάθε άνθρωπος έχει ένα όνειρο. Το πάθος μάς οδηγεί να παλέψουμε για το φως των ονείρων μας. Από τη βαθιά μας λαχτάρα να λουστούμε στη ζεστή λάμψη αυτού του φάρου ξεδιπλώνεται το νήμα της ζωής μας, ακολουθώντας το ασύλληπτο όνειρο.

Αλλωστε, δεν ταξιδεύουμε όλοι οι άνθρωποι στη ζωή με δημιουργικές φιλοδοξίες, στόχους και οράματα; Δεν αποτυγχάνουμε στην πραγματοποίησή τους αρκετές φορές; Και σύμφωνα με τα διάσημα λόγια του Μπέκετ, “προσπαθούμε ξανά, αποτυγχάνουμε ξανά και αποτυγχάνουμε καλύτερα”; Και, κάποιες φορές, καταφέρνουμε ακόμη και να κάνουμε τα όνειρά μας αλήθεια».

Οταν με το τέλος του καλοκαιριού ολοκληρωθεί η έκθεση στο Καπνεργοστάσιο, τέσσερα από τα έργα της Συλλογής Δ. Δασκαλόπουλου θα πάρουν τον δρόμο για αναγνωρισμένους χώρους τέχνης στο εξωτερικό, στο πλαίσιο της απρόσμενης δωρεάς παγκόσμιου ενδιαφέροντος που αποφάσισε πρόσφατα ο ίδιος. Αλλωστε η τέχνη ανήκει σε όλο τον κόσμο και ο πρώην πρόεδρος του ΣΕΒ το συνειδητοποίησε νωρίς αυτό ◆