Αλεξάντερ Ντούγκιν: Ο «Ρασπούτιν του Πούτιν» και το όραμα της Μεγάλης Ρωσίας
Ποιος είναι ο αυστηρός διανοούμενος, ιδεολογικός πατέρας του ευρασιανισμού που προπαγάνδιζε την εισβολή στην Ουκρανία ασκώντας «ισχυρή επιρροή» στον Ρώσο πρόεδρο - Tεράστιο προσωπικό πλήγμα η δολοφονία της κόρης του Ντάρια μπροστά στα μάτια του
Τον είπαν «Ρασπούτιν του Πούτιν». Ομως, ο Αλεξάντερ Ντούγκινούτε διορίζει, ούτε απολύει υπουργούς, ούτε καν μπαινοβγαίνει στο Κρεμλίνο, ούτε βάζει λόγια στο στόμα του Ρώσου προέδρου. Και πολύ περισσότερο δεν είναι ένας «Ρασπούτιν», μάλλον είναι το ακριβώς αντίθετο. Είναι ένας αυστηρός διανοούμενος, ιδεολογικός πατέρας της Μεγάλης Ρωσίας και του ευρασιανισμού, που θέλει το Κρεμλίνο να υπηρετεί αυτό το ιδεολόγημα. Κι όταν κρίνει ότι δεν το υπηρετεί επαρκώς, η γλώσσα του γίνεται μαστίγιο ακόμα και για τον Ρώσο πρόεδρο. Αυτός είναι, ίσως, ο λόγος που ο Βλαντιμίρ Πούτιν πριν περίπου από μία δεκαετία είχε απομακρύνει τον Ντούγκιν από την καθηγητική του έδρα στο Πανεπιστήμιο της Μόσχας. Από τότε, όμως, έχει κυλήσει πολύ νερό στο αυλάκι.
Η φράση-κλειδί που τον συνδέει με τον Πούτιν είναι η «Russkiy Mir», που σημαίνει ρωσικός κόσμος, κατά μία έννοια και ρωσική ειρήνη. Είναι αυτή που σε μεγάλο βαθμό βρίσκεται και πίσω από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Στα μάτια των Δυτικών, το ιδεολόγημα αυτό είναι μια μορφή εθνοφυλετικού θρησκευτικού φονταμενταλισμού, που επικαλείται το αίμα, τη γη, την πίστη, το έθνος, τον λαό, τη γλώσσα και τον ηγέτη. Αυτή, ωστόσο, είναι μια μάλλον χονδροειδής απεικόνιση της ιδεολογίας του Ντούγκιν.
Αυτός, όπως και ο Πούτιν σε πολιτικό επίπεδο, οραματίζεται τη «Μεγάλη Ρωσία», η οποία περιλαμβάνει τις γειτονικές με τη σημερινή Ρωσία περιοχές που μοιράζονται κοινή Ιστορία, τον ρωσικό πολιτισμό και τη ρωσική Ορθοδοξία. Σύμφωνα με Δυτικές πηγές, ο Ντούγκιν πραγματοποίησε από τις αρχές της δεκαετίας του 2000 άτυπες διπλωματικές αποστολές στην Τουρκία, στο Ιράν και την Κίνα το 2018.
Ο Αλεξάντερ Ντούγκιν µε την κόρη του, Ντάρια, που σκοτώθηκε όταν βόµβα εξερράγη στο αυτοκίνητό της, στα περίχωρα της Μόσχας
Το εάν είχε κινηθεί για λογαριασμό του Κρεμλίνου ή στο πλαίσιο της ακαδημαϊκής του ιδιότητας παραμένει αμφιλεγόμενο. Η ουσία είναι ότι προωθούσε με δυναμισμό το όραμά του για μια πολυπολική παγκόσμια τάξη πραγμάτων, στην οποία η ισχύς των ΗΠΑ και των «δυνάμεων της θάλασσας» θα αντισταθμιζόταν και θα υποσκελιζόταν από τις «ηπειρωτικές δυνάμεις» με κέντρο και ηγέτιδα τη Ρωσία. Στο πλαίσιο αυτό, εντάσσονται και τα ταξίδια του στην Ελλάδα. Ο ίδιος, εξάλλου, θεωρεί ότι οι Ρώσοι είναι οι «Ελληνες του Βορρά».
Στην πορεία, όμως, φάνηκε ο Ντούγκιν να περιθωριοποιείται από το Κρεμλίνο. Ισως επειδή η ρητορική του ήταν αυστηρή και ο ίδιος αντιμετώπιζε τον Ρώσο πρόεδρο ως μαλθακό. Παρ’ όλα αυτά, τα κείμενά του είχαν βαθιά επιρροή στη Ρωσία, ειδικά στην πτέρυγα του καθεστώτος που είχε πειστεί ότι η Δύση ήθελε να ταπεινώσει τη Ρωσία και όχι να συνεργαστεί μαζί της. Αυτή είναι η άποψη που έχει επικρατήσει, τουλάχιστον εντός της χώρας. Ο Ντούγκιν έχει εκ των πραγμάτων αναγορευτεί σε ιδεολογικό πατέρα της ρωσικής εισβολής, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι ήταν ποτέ ένας κραυγαλέος και πολύ περισσότερο φτηνός προπαγανδιστής.
Αν και ποτέ δεν κατείχε κρατικό αξίωμα, η επιρροή που ασκούσε και ασκεί στις άρχουσες ελίτ της Ρωσίας ήταν και παραμένει αδιαμφισβήτητη. Ενδεικτικό παράδειγμα είναι ο όρος «Novorossiya» (Νέα Ρωσία), ο οποίος χρησιμοποιείται για την Ανατολική Ουκρανία και το τελευταίο διάστημα έχει ενταχθεί στη ρητορική του Ρώσου προέδρου. Για όποιον έχει διαβάσει Ντούγκιν, οι απόηχοι της σκέψης του είναι εμφανείς στις πρόσφατες ομιλίες του.
Η «προφητεία»
Οταν ρωτήθηκε το 2008 για την ανάπτυξη των σχέσεων μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και των εκτός Ρωσίας πρώην σοβιετικών δημοκρατιών, ο Ντούγκιν δεν άφησε περιθώριο παρερμηνείας. Υποστήριξε ότι η Ρωσία θα έπρεπε να αντιμετωπίσει αυτές τις σχέσεις ως «δήλωση ψυχολογικού, γεωπολιτικού, οικονομικού και ανοιχτού πολέμου». Σε άλλη συνέντευξή του, την ίδια χρονιά, είχε προειδοποιήσει ότι, αν η Ουκρανία επιχειρήσει να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ ή στην Ε.Ε., «η Ρωσία θα έπρεπε να αντιδράσει υποστηρίζοντας μια εξέγερση στις ανατολικές περιοχές και την Κριμαία».
Κλείσιμο
Ο Ντούγκιν σοκαρισμένος μπροστά στο φλεγόμενο αυτοκίνητο, λίγο προτού φτάσουν τα σωστικά συνεργεία
Είχε, μάλιστα, προσθέσει: «Δεν θα μπορούσα να αποκλείσω την είσοδο των ενόπλων δυνάμεων εκεί»... Αυτός είναι και ο λόγος που η δολοφονία της κόρης του δεν αποτελεί μονάχα χτύπημα κατά του ίδιου και της οικογένειάς του. Τα απόνερα φτάνουν μέχρι και το Κρεμλίνο. Το 2014, όταν η Ρωσία προσάρτησε την Κριμαία, έχασε τη θέση του στο Πανεπιστήμιο της Μόσχας, επειδή από το Διαδίκτυο παρότρυνε τους οπαδούς του στη βία εναντίον της Ουκρανίας. Δεν αιφνιδιάστηκε κανείς, λοιπόν, όταν εκείνος υποδέχτηκε με ενθουσιασμό την είδηση της ρωσικής εισβολής τον περασμένο Φεβρουάριο. Σύμφωνα με τον ίδιο, η εισβολή υποσχόταν μια οριστική «απελευθέρωση» της Ουκρανίας από τη Δυτική επιρροή και μέσω αυτής «μια ολοκληρωτική αλλαγή στην αρχιτεκτονική ολόκληρης της παγκόσμιας τάξης».
Το σχεδόν κοσμικό πλαίσιο αυτής της σύγκρουσης από τον Ντούγκιν απηχεί τον ισχυρισμό του Πατριάρχη Μόσχας και Πασών των Ρωσιών Κυρίλλου ότι η εισβολή συνεπάγεται έναν «μεταφυσικό πόλεμο». Ο Αλεξάντερ Ντούγκιν γεννήθηκε στη Μόσχα το 1962. Ηταν από νωρίς αποφασισμένος να ακολουθήσει ακαδημαϊκή σταδιοδρομία, αλλά με τους δικούς του όρους, χωρίς να υποστείλει την έντονη ιδεολογική και πολιτική σημαία του, γεγονός που τον διαφοροποιούσε από τους συναδέλφους του. Η θεωρία του έχει ρίζες που εντοπίζονται σε κείμενο του Πλάτωνα.
Κατ’ αυτόν, όλη η έκταση από την Πορτογαλία έως τον Βερίγγειο πορθμό συνιστά μία και μόνη ήπειρο, την Ευρασία, η οποία από τη φύση της βρίσκεται σε αντίθεση με τους «Λαούς της Θάλασσας», των οποίων ηγούνται οι Αγγλοσάξονες. Το πρωτοποριακό του έργο είναι το βιβλίο «The Foundations of Geopolitics: The Geopolitical Future of Russia» (1997), το οποίο μάλιστα έγινε τόσο δημοφιλές που τα σούπερ μάρκετ το τοποθετούσαν στα ταμεία τους! Θεωρήθηκε οδηγός για το πώς έπρεπε να αντιμετωπιστεί η Δύση από τη Ρωσία. Μεταξύ άλλων, προτείνει δραστικές μεθόδους, ικανές να εξουδετερώσουν την υπονομευτική δραστηριότητα των Δυτικών εναντίον της Ρωσίας. Πριν από 20 χρόνια ο Ντούγκιν επιχείρησε να συνδυάσει το διανοητικό όραμά του με την πολιτική δράση. Ετσι, ίδρυσε το Κόμμα Ευρασίας.
«Από εκείνο το κόμμα πολλοί κατευθύνθηκαν προς την κυβέρνηση του Πούτιν», έχει γράψει το «Foreign Affairs». Η εξωτερική εμφάνιση του Ντούγκιν, η οποία θυμίζει μοναχό, δεν είναι τυχαία. Παραπέμπει στη σχέση του με τους Ρώσους παλαιόπιστους. Πρόκειται για ορθόδοξους που έχουν απορρίψει τις μεταρρυθμίσεις που επέβαλε ο Πατριάρχης Μόσχας Νίκων στο β’ μισό του 17ου αιώνα. Παραμένει ένας δημοφιλής σχολιαστής στη ρωσική τηλεόραση και ίσως ο κορυφαίος σε αποδοχή σύγχρονος Ρώσος φιλόσοφος. Το αν ασκεί επιρροή στον Πούτιν δεν μπορεί να απαντηθεί.
Ας αρκεστούμε, όμως, στο τι είχε πει ο ίδιος. Μιλώντας σε ιταλικό τηλεοπτικό δίκτυο είχε αρνηθεί ότι είναι πρεσβευτής-σύμβουλος του Ρώσου προέδρου. Είχε επιβεβαιώσει, όμως, δίχως δισταγμό, ότι οι γεωστρατηγικές του Κρεμλίνου αντικατοπτρίζουν τις θεωρίες του. «Η επιρροή μου πάνω του είναι ισχυρή, αν και έμμεση», είχε εξηγήσει. «Στη Σοβιετική Ενωση με θεωρούσαν δεξιό αντιφρονούντα και την εποχή του Γέλτσιν μού απαγόρευσαν εντελώς τη δημόσια ζωή, κατηγορώντας με ότι ήμουν αριστερός εξτρεμιστής. Αλλά όταν ο Πούτιν ανέβηκε στην εξουσία, μου δόθηκε η ευκαιρία να επιστρέψω στην τηλεόραση και να διαδώσω ανοιχτά το μήνυμά μου». Η δολοφονία της κόρης του μπροστά στα μάτια του είναι τεράστιο προσωπικό πλήγμα. Ο ίδιος, εξάλλου, είχε κάποτε πει ότι πορεύεται με άξονα την οικογένεια, την πατρίδα και τον Θεό. Πόσο μάλλον όταν η 30χρονη κόρη του ακολουθούσε με μεγάλη επιτυχία τα βήματα του πατέρα της και ήταν το καμάρι του.
