Ρομέν Γαβράς: «Με έχουν στοιχειώσει οι αρχαιοελληνικοί μύθοι»

Oσοι έχουν ήδη δει τα εθιστικά και σπιντάτα τρέιλερ για την ταινία «Athena» και το project «GENER8ION» μπορούν να διακρίνουν τα χαρακτηριστικά σημεία της καλλιτεχνικής σφραγίδας του: άψογη κινηματογράφηση, υποβλητικά πλάνα, αυξημένοι ρυθμοί που σε κάνουν να θες να σηκωθείς από την καρέκλα και να βγεις έξω μαζί του στους γκρεμισμένους δρόμους των γαλλικών προαστίων, να σερφάρεις στον Ισθμό της Κορίνθου και να κρυφτείς σε τρομακτικά, σαν στοιχειωμένα δάση.

Γιατί, είτε πρόκειται για ταινίες του με διάσημες πρωταγωνίστριες, όπως το «Ο κόσμος σού ανήκει» με την Ιζαμπέλ Ατζανί, είτε για διαφημιστικά του Yves Saint Laurent και του Dior που ζουμάρουν στη ροκ πλευρά της Σαρλίζ Θερόν ή του Ρόμπερτ Πάτινσον, είτε για ανατρεπτικά βιντεοκλίπ του Jay-Z ή της M.I.A, που έκαναν πολιτική ακόμα και τη χορευτική μουσική, το σύμπαν του Ρομέν Γαβρά ξεχειλίζει από ενέργεια και σε πείθει ότι ο κόσμος όντως του ανήκει για τα καλά.

Εχοντας επιστρέψει από τη Βενετία, όπου η ταινία του «Athena» διαγωνίστηκε στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου λίγες μόλις ημέρες προτού προβληθεί στο Netflix και λίγο πριν από την παγκόσμια πρεμιέρα του πολύπτυχου project «GENER8ION» στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση, ο Ρομέν Γαβράς μιλάει με ενθουσιασμό για την ευτυχή συγκυρία που τον φέρνει και πάλι στη χώρα καταγωγής του: «Χαίρομαι πάρα πολύ που βρίσκομαι ξανά στην Ελλάδα ύστερα από την αναβολή που μεσολάβησε λόγω κορωνοϊού», λέει συμπληρώνοντας ότι διατηρεί πολύ ζωντανές αναμνήσεις από τα σημεία όπου έγιναν τα γυρίσματα του «GENER8ION», όπως τον Ισθμό της Κορίνθου, όπου πήγαινε μικρός με τον πατέρα του Κώστα Γαβρά, τα διυλιστήρια, μέρη τα οποία επαναφέρει με φουτουριστικό τρόπο, βγαλμένα από το δυστοπικό μέλλον της Αθήνας του 2034, για να μιλήσει για έναν κόσμο τόσο οικείο αλλά και τόσο ξένο. Βλέποντας πάντως τις νέες δουλειές του, διακρίνω ένα άγριο ρομαντικό κομμάτι και δεν μπορώ να μην τον ρωτήσω πώς νιώθει ως ένας νεορομαντικός σε έναν κυνικό κόσμο.

«Μου αρέσει που το θέτεις έτσι γιατί, όντως, έτσι βλέπω τα πράγματα. Πολλοί μου λένε ότι είναι βίαια αυτά που κάνω αλλά εγώ προτιμώ να τα αποκαλώ ρομαντικά, γιατί μπορεί να είναι ακραία αλλά είναι γεμάτα πάθος και το πάθος είναι ρομαντικό». Μήπως γι’ αυτό ακριβώς οι εικόνες του αποπνέουν έντονη ομορφιά; «Επειδή όταν ήμουν μικρός οι γονείς μου με απέτρεπαν από το να βλέπω τηλεόραση, διάβαζα μανιωδώς εικονογραφημένα με αρχαιοελληνικούς μύθους, την “Οδύσσεια” και την “Ιλιάδα” και ένιωθα να θαμπώνομαι απ’ όλες αυτές τις εικόνες με τις γυναίκες που μεταμορφώνονταν σε κάτι άλλο, με τους εκδικητικούς ήρωες που πλάγιαζαν με τη μητέρα τους και σκότωναν τον πατέρα τους. Για μένα τότε όλες αυτές οι ιστορίες είχαν εκπληκτική ομορφιά παρά τη βιαιότητά τους.

Ψάχνοντας λοιπόν το γιατί με έχουν στοιχειώσει τόσο οι αρχαιοελληνικοί μύθοι, εκ των υστέρων κατάλαβα ότι μάλλον έχει να κάνει με όλα αυτά που διάβαζα μικρός». Αναρωτιέμαι αν για τον ίδιο λόγο οι ταινίες του παρότι ultra μοντέρνες έχουν τη στόφα του κλασικού. «Η αλήθεια είναι πως είτε πρόκειται για το “Athena”, είτε για sci fi projects όπως το “GENER8ION”, αυτό που λέω πάντα στους συνεργάτες μου είναι ότι αυτό που δείχνουμε δεν πρέπει να υπακούει στις νόρμες της εποχής, αλλά να είναι κλασικό, κυρίως επειδή το κλασικό δεν έχει ηλικία, δεν υπόκειται σε τάσεις και συγκεκριμένες μόδες που θα μοιάζουν παράδοξες μετά από χρόνια».

Του επισημαίνω ότι τόσο τα μακρινά πλάνα από το «Athena» όσο και το επικό στοιχείο και ο τρόπος κινηματογράφησης και η υπόθεση θυμίζουν το «Ραν» του Ακίρα Κουροσάβα και ξαφνιάζεται, αποκαλύπτοντάς μου ότι η συγκεκριμένη ταινία αποτελεί μεγάλη πηγή έμπνευσης για εκείνον. «Είναι ακριβώς το επικό στοιχείο που αναμοχλεύω στο “Athena”, αφού ήθελα να προσεγγίσω το θέμα μέσα από το πρίσμα της αρχαιοελληνικής τραγωδίας, εν πολλοίς ως μια σαιξπηρική συνθήκη, αλλά ο Σαίξπηρ έτσι κι αλλιώς τους αρχαίους Ελληνες είχε ως πηγή έμπνευσής του. Το “Ραν” του Κουροσάβα είναι λοιπόν μια σαιξπηρική ταινία που συνδέει με ανάλογο τρόπο το προσωπικό με το κοινωνικό στοιχείο, δείχνοντας πως τελικά ο θυμός που ξεκινάει από τον πυρήνα της οικογένειας μεταβαίνει στη γειτονιά και τελικά φτάνει να εξεγείρεται ένα ολόκληρο έθνος».

Παρότι οι ταινίες του Γαβρά αναφέρονται στο μέλλον, μιλάνε ωστόσο για ένα γεγονός σαν να συμβαίνει τώρα με τον χαρακτήρα του κατεπείγοντος: «Αυτό δεν γίνεται με τον τρόπο που παρουσιάζουν το γεγονός οι τηλεοράσεις, οι οποίες στις ειδήσεις το κάνουν να μοιάζει ήδη μπαγιάτικο, σαν κάτι να έχει συμβεί στο μακρινό παρελθόν. Αν δεις το βράδυ τις ειδήσεις, θα καταλάβεις ότι είναι εντελώς ίδιος ο τρόπος που χειρίζονται τα faits divers (οι μικρές ιστορίες που αναπτύσσουν γύρω από ένα γεγονός στις ειδήσεις), σαν κάτι που έχει συμβεί ξανά και μάλιστα με τον ίδιο τρόπο. Το αντίθετο, δηλαδή, από αυτό που δείχνω στην ταινία, αφού ήθελα τα πράγματα να μοιάζουν ότι συμβαίνουν τη στιγμή που τα βλέπεις, ότι δεν υπάρχει κανένα χρονικό περιθώριο αναμονής».

Πάντως, έχει κανείς την αίσθηση ότι τόσο οι πιτσιρικάδες από το «Athena» όσο και οι neo-surfers και οι παράξενοι αντάρτες/συνωμοσιολόγοι του Ιντερνετ από το «GENER8ION» μοιράζονται κάτι κοινό, όπως η αυθάδεια απέναντι στην ίδια την Ιστορία λειτουργώντας με τη λογική της ανατροπής. «Σε μεγάλο βαθμό ναι, γιατί παρότι μιλάμε για παιδιά από ένα άγνωστο μέλλον, για συνθήκες που δεν ξέρουμε πώς ακριβώς θα είναι, αυτό που ξέρουμε είναι ότι οι πιτσιρικάδες θα είναι πάντα οι ίδιοι, θα κάνουν τις ίδιες τρέλες με σερφ και μηχανάκια, θα παθιάζονται και θα εξεγείρονται με τον ίδιο τρόπο». Οσο για το «Agartha» -ένα από τα τρία feature films/εγκαταστάσεις που θα προβληθούν στη Στέγη μαζί με το «Νeo Surf» και το «Emotions»- ομολογεί πως το γύρισμα ήταν παραπάνω από δύσκολο, καθώς έγινε στα δυσπρόσιτα δάση της Ουκρανίας, εκεί όπου όπως μου αφηγείται «μαίνονταν κάποτε οι μάχες ανάμεσα στους Ρώσους και τους Γερμανούς κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Είχε κάτι αλλόκοτο η περιοχή, μια βαρύτητα, γι’ αυτό την επέλεξα. Βλέπεις ακόμα τρύπες στα δέντρα από εκείνη την εποχή. Και είναι τα ίδια μέρη όπου τώρα επαναλαμβάνεται το σκηνικό του πολέμου, αυτή τη φορά ανάμεσα στους Ρώσους και τους Ουκρανούς». Ανατριχιαστικό αν το σκεφτείς - και με τον Γαβρά κατά κάποιον τρόπο σε ρόλο σκηνοθέτη-τρελού προφήτη.

Η Σαρλίζ Θερόν

Καθώς το τρίτο ταινιάκι/μέρος του project «Emotions» που θα προβληθεί στη Μάντρα της Διονυσίου Αεροπαγίτου γυρίστηκε στη Βομβάη με πρωταγωνίστρια τη Σαρλίζ Θερόν, δεν μπορούμε να μην τον ρωτήσουμε όχι μόνο για τη συμμετοχή της σταρ αλλά και για το πώς κατάφερε να τη μετατρέψει σε cyborg. «Είχαμε συνεργαστεί στο διαφημιστικό του Dior και μπορείς να φανταστείς τι τρέλα επικρατούσε στα γυρίσματα με εμένα να επιμένω ότι πρέπει η σκηνή να γυριστεί με συγκεκριμένο τρόπο, εκείνη να αρνείται κατηγορηματικά, αλλά στο τέλος να τα βρίσκουμε και να αναπτύσσεται μια αμοιβαία εμπιστοσύνη. Γενικά είναι σχιζοφρενικό για εμένα να προσπαθώ να συμβιβάσω την καλλιτεχνική μου ιδιότητα που θέλει τις ταινίες να γυρίζονται για να απελευθερώσουν, με τα διαφημιστικά σποτ που γίνονται για να πουλήσουν ένα προϊόν. Είναι πραγματική σχιζοφρένεια. Εχω μάθει, όμως, πολλά από αυτή τη διαδικασία».

Το κάνει, ωστόσο, και στις δυο περιπτώσεις με τον δικό του τρόπο, κάτι που του έχει δώσει τη σφραγίδα Γαβράς. «Ναι, αλλά είναι τρέλα. Μπορεί να με βοήθησε το γεγονός ότι μεγάλωσα τη δεκαετία του ’90 παρακολουθώντας σπουδαίες κλασικές ταινίες μαζί με τον πατέρα μου αλλά παράλληλα ανακάλυπτα τα διαφημιστικά σποτ και τα μουσικά βιντεοκλίπ που είχαν εφεύρει μια εντελώς διαφορετική εικονοποιία και τρόπο προσέγγισης, αλλά είναι τρέλα. Αυτοί οι δύο κόσμοι με επηρέασαν τα μάλα, αλλά σίγουρα το διαφημιστικό είναι νηπιαγωγείο μπροστά στο σινεμά».

Ως ολοκληρωμένες κινηματογραφικές ταινίες αντιμετώπισε, πάντως, ο ίδιος τα feature films από το καλλιτεχνικό πρότζεκτ «GENER8ΙON» για τα οποία ετοιμάζει ένα μεγάλο πάρτυ με djs από τη Γαλλία, με τον κατεξοχήν συνεργάτη του Surkin, ο οποίος θα έρθει στην Ελλάδα - και με τον ίδιο σε ρόλο πρωταγωνιστή. «Τα φιλμάκια αυτά σφραγίζουν κατά κάποιον τρόπο τον κύκλο των νέων μου ταινιών. Μπορεί η ολοκλήρωσή τους να μη σημαίνει το τέλος του κόσμου αλλά έτσι ακριβώς ήθελα να κλείνει αυτό το κεφάλαιο».