Χρύσανθος Πανάς: Συλλέκτης εμπειριών και έργων τέχνης

Ο Χρύσανθος Πανάς δεν φημίζεται μόνο ως ο άνθρωπος που δημιουργεί επιτυχημένους χώρους στην Αθήνα, αλλά και ως φανατικός συλλέκτης έργων τέχνης. Στη συνάντησή μας στο σπίτι του, στο κέντρο της πόλης, ο ίδιος μου εξηγεί τον αριστοτεχνικό τρόπο με τον οποίο συνδυάζει την επιχειρηματική του δράση με την αγάπη του για την τέχνη. «Οταν η διασκέδαση αναμειγνύεται με τον πολιτισμό, όπως έλεγαν και οι αρχαίοι, άγει την ψυχή και επομένως γίνεται ψυχαγωγία. Εγώ αυτό προσπαθώ εδώ και χρόνια να κάνω: να φέρω τον πολιτισμό μέσα από τη διασκέδαση», μου λέει. Οι τοίχοι του σπιτιού του είναι γεμάτοι από σημαντικά έργα τέχνης, τα οποία εκείνος μου δείχνει ένα-ένα. «Γεννήθηκα και μεγάλωσα μέσα στις τέχνες. Αυτός ο πίνακας που απεικονίζει τον Λιστ ζωγραφίστηκε το 1924 από τη γιαγιά μου. Εδώ υπάρχουν έργα της προγιαγιάς μου και της αδελφής του παππού μου. Η αδελφή του πατέρα μου ήταν σημαντική αρχιτέκτονας, ανήκε στην ομάδα των ανθρώπων που έφτιαξαν την Τράπεζα της Ελλάδος. Οι χώροι που δημιουργούμε μαζί με τον αδελφό μου Σπύρο δεν αντιγράφουν χώρους του εξωτερικού, κακώς έχει ειπωθεί κάτι τέτοιο. Πατούν στις δικές μας καλλιτεχνικές αναζητήσεις, προάγουν τον πολιτισμό και είναι μοναδικοί καθώς θα μπορούσαν να σταθούν παντού, από το Παρίσι μέχρι τη Νέα Υόρκη. Το πιο ωραίο κομπλιμέντο το έχω ακούσει από τα χείλη του fashion designer Βαλεντίνο, ο οποίος είπε ότι δημιουργώ χώρους world class».

Αυτές τις ημέρες στις αίθουσες του Ιδρύματος Μιχάλης Κακογιάννης εκτίθεται τμήμα της συλλογής του Χρύσανθου Πανά υπό τον τίτλο «Greek Kaleidoscope». Η έκθεση περιλαμβάνει έργα Ελλήνων καλλιτεχνών, όπως του Βασίλη Φωτόπουλου, του Αλέξη Ακριθάκη, του Γιάννη Μόραλη και του Αλέκου Φασιανού, μεταξύ άλλων. Στα εγκαίνια που πραγματοποιήθηκαν πριν από λίγες ημέρες όλη η Αθήνα ήταν εκεί. «Γνώριζα εξαρχής ότι η σχέση μου με την τέχνη ήταν ομολογία έλξης και δέσμευσης συγχρόνως. Ασκώντας τα προσωπικά μου αισθητικά κριτήρια μέσα από ένα δίκτυο επαφών με Ελληνες και ξένους επιμελητές, αλλά και με γκαλερί του εξωτερικού, η τέχνη που αποτελούσε δομικό στοιχείο της οικογενειακής μου καθημερινότητας εξελίχθηκε με συνέπεια και μέθοδο σε προσωπική αναζήτηση», αναφέρει ο ίδιος.

Πλέον η συλλογή του περιλαμβάνει έργα των Μαρίνα Αμπράμοβιτς, Στίβεν Αντωνάκος, Takis, Γκρέγκορι Κρούντσον, Απόστολου Γεωργίου, Γιάννη Βαρελά κ.ά. από τους τομείς της ζωγραφικής, των εγκαταστάσεων και των NFTs/digitals.

«Τα έργα τέχνης είναι δεμένα με τη ζωή του ιδιοκτήτη τους. Αλλοτε σε κάνουν να χαίρεσαι, άλλοτε να νοσταλγείς ή να μελαγχολείς. Ανάμεσα σε εκείνον που επιλέγει ένα έργο και στον ιδιοκτήτη υπάρχει πάντα ένας εποικοδομητικός διάλογος, που εμένα μου άρεσε από παιδί», τονίζει ο επιχειρηματίας και συμπληρώνει: «Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι οι χώροι μας διέθεταν πάντα ενδιαφέροντα έργα τέχνης». Ανοιχτή σε όλους όσοι ενδιαφέρονται για τη διαδρομή της ελληνικής σύγχρονης δημιουργίας των τελευταίων δεκαετιών, η έκθεση είναι το αποτέλεσμα της διαρκούς συνεργασίας του Χρύσανθου Πανά με τη σπουδαία ομάδα του Ιδρύματος, την πρόεδρό του, Ξένια Καλδάρα, και την προσωπική του φίλη Ντόρα Βυζοβίτου, η οποία και τον ενθάρρυνε να παρουσιάσει τα έργα της συλλογής του. «Τα έργα μιας συλλογής δεν μένουν πάντοτε τα ίδια. Ο συλλέκτης συνεχώς αλλάζει και συνεχώς εξελίσσεται. Αυτό είναι κανόνας, γι’ αυτό και πολύ συχνά οι συλλέκτες βγάζουν κομμάτια της συλλογής τους προς πώληση».

Η διαδρομή του πάντως ήταν άκρως ενδιαφέρουσα. «Από τότε που άρχισα να πηγαίνω σε εκθέσεις έχει περάσει καιρός. Τώρα πια γνωρίζω γκαλερίστες και καλλιτέχνες. Στην πορεία όλο αυτό μου έγινε ανάγκη. Αγόραζα τέχνη γιατί μου άρεσε και όχι από διάθεση να επενδύσω στην τέχνη. Για εμένα η τέχνη είναι ο τρόπος να βλέπεις τα πράγματα, με άλλα λόγια ένας ενδιαφέρων τρόπος ζωής». Τον ρωτώ για το πρώτο έργο που απέκτησε και τον έβαλε με το δεξί στον χώρο της τέχνης. Γελά. «Επρόκειτο για έναν καλλιτέχνη που τα βιβλία χαρακτηρίζουν “αναρχικό της τέχνης”. Ονομάζεται Χρήστος Θεοφίλης. Ημουν μόλις 18 ετών και εκείνος έδειχνε τη δουλειά του στην γκαλερί “Τρίτο Μάτι”. Για πολλά χρόνια αγόραζα μόνο Ελληνες καλλιτέχνες. Αυτά που εκθέτω φέτος στο Ιδρυμα Κακογιάννης είναι το ελληνικό κομμάτι. Επομένως, είναι κάτι σαν documentary για το πώς εξελίχθηκε η ελληνική τέχνη από το ’70-’80 μέχρι σήμερα. Τώρα πια αγοράζω έργα μεγάλων διεθνών ονομάτων. Το πιο σημαντικό έργο που έχω στη συλλογή μου είναι του Στάνλεϊ Γουίτνεϊ. Aυτό είναι και το πιο πρόσφατο έργο που αγόρασα» ◆