Heidi Horten: Tα «ματωμένα» διαμάντια της δισεκατομμυριούχου

Περισσότερα από 700 αντικείμενα που συγκέντρωσε η εκλιπούσα Αυστριακή συλλέκτρια έργων τέχνης Χάιντι Χόρτεν κόσμησαν τις βιτρίνες της πολυαναμενόμενης δημοπρασίας του οίκου Christie's στη Γενεύη, στις 15 Μαΐου. Η πολυτιμότερη ιδιωτική συλλογή κοσμημάτων στον κόσμο πραγματοποίησε παγκόσμια περιοδεία, με σταθμούς τη Νέα Υόρκη, τη Σιγκαπούρη, την Ταϊπέι και το Λονδίνο, ενώ τα κορυφαία κομμάτια εκτέθηκαν δημόσια στην αίθουσα δημοπρασιών St. James's στο κεντρικό Λονδίνο. Η μυθική συλλογή περιλαμβάνει ένα δαχτυλίδι Cartier από λευκόχρυσο και διαμάντια με το ρουμπίνι Sunrise Ruby, τον πολυτιμότερο πολύτιμο λίθο στον κόσμο, το οποίο η Χόρτεν αγόρασε έναντι 30,4 εκατ. ευρώ σε δημοπρασία πριν από οκτώ χρόνια. Το σπάνιο ρουμπίνι της Μιανμάρ, 25,59 καρατίων, με το «αίμα του περιστεριού», περιγράφεται από το ελβετικό Gemmological Institute ως «μοναδικός θησαυρός της φύσης» και πωλήθηκε έναντι σχεδόν 20 εκατ. ευρώ. Το εκπαιδευμένο βλέμμα των συλλεκτών εστίασε επίσης στο απίθανο «Briolette of India», ένα αριστουργηματικό άχρωμο διαμάντι 90,38 καρατίων που κόπηκε από τον θρυλικό κοσμηματοπώλη Χάρι Ουίνστον, και ένα κολιέ από τρία φυσικά μαργαριτάρια με κούμπωμα από ροζ διαμάντι 11 καρατίων, με τιμή εκκίνησης τα 7 έως 10 εκατ. ευρώ.

Η κοσμηματοθήκη της Χόρτεν έφτασε να περιέχει ακόμη και το μαργαριτάρι της Μαρίας Αντουανέτας, το οποίο η κληρονόμος αγόρασε το 2018 σε δημοπρασία του οίκου Sotheby’s έναντι του αστρονομικού ποσού των 36 εκατ. ευρώ. «Από δημιουργίες του οίκου Bulgari μέχρι του Van Cleef & Arpels κι από ένα μικρό προσωπικό αναμνηστικό μέχρι το διαμάντι Μπριολέ από την Ινδία, αυτό είναι το απόλυτο όνειρο ενός συλλέκτη», δήλωσε ο Ραούλ Καντάκια, διεθνής επικεφαλής του Christie’s για τα κοσμήματα, σχετικά με τους θησαυρούς της περίφημης χήρας, τους οποίους χαρακτήρισε ως «συλλογή μιας ζωής».

Η Χάιντι Χόρτεν, η οποία είχε κληρονομήσει γύρω στα 2,7 δισ. ελβετικές λίρες από τον σύζυγό της -τον μεγιστάνα των πολυκαταστημάτων Helmut Horten, ο οποίος έφυγε από τη ζωή το 1987-, πέθανε τον Ιούνιο του 2022 χωρίς άμεσους κληρονόμους αλλά με μια ασφυκτικά γεμάτη μπιζουτιέρα. Οπως έγινε γνωστό, όλα τα έσοδα από τη συγκεκριμένη δημοπρασία πρόκειται να διατεθούν στο Ιδρυμα Χάιντι Χόρτεν, το οποίο ίδρυσε η ίδια το 2020 με σκοπό να φτιάξει ένα μουσείο τέχνης στη Βιέννη που θα στέγαζε την τεράστια συλλογή της με αυθεντικά έργα και να στηρίξει ιατρικές έρευνες. Η Χόρτεν πέθανε το 2022, λίγες ημέρες μετά τα εγκαίνια του μουσείου της, στο οποίο εκτίθενται δημιουργίες των Φράνσις Μπέικον, Γκούσταβ Κλιμτ, Ντάμιεν Χιρστ, Εγκον Σίλε και Πάμπλο Πικάσο. Ο αγαπημένος της συγγραφέας, Ονορέ ντε Μπαλζάκ, όμως, είχε πει πως «πίσω από κάθε μεγάλη περιουσία κρύβεται ένα μεγάλο έγκλημα».

Η πώληση από τον οίκο Christie's περίπου 100 σπάνιων κοσμημάτων από τη συλλογή της περιβόητης δισεκατομμυριούχου ξεπέρασε τις προσδοκίες, αποφέροντας στον οίκο δημοπρασιών 180 εκατ. ευρώ, την προηγούμενη εβδομάδα, στη Γενεύη. Το ποσό-ρεκόρ επετεύχθη παρά την κατακραυγή τις ημέρες και τις εβδομάδες που προηγήθηκαν της δημοπρασίας σχετικά με την πηγή του τεράστιου πλούτου που συγκέντρωσε ο Χέλμουτ Χόρτεν, για τον οποίο λέγεται ότι θησαύρισε εξαγοράζοντας με ελάχιστο κόστος εβραϊκές εταιρείες, επωφελούμενος από την τραγική κατάσταση των ιδιοκτητών τους κατά τη διάρκεια της επέλασης του ναζισμού.

Η Χάιντι παντρεύτηκε τον Χέλμουτ το 1966. Ο οίκος Christie's δεν συμπεριέλαβε αρχικά αυτή την πληροφορία στο δελτίου Τύπου που εξέδωσε για τη δημοπρασία, η οποία αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες και πολυτιμότερες δημοπρασίες κοσμημάτων στην ιστορία, ξεπερνώντας στα έσοδα ακόμη και εκείνη με τα κοσμήματα της Ελίζαμπεθ Τέιλορ και της οικογένειας Αλ Θάνι.

Πολύ σύντομα, όμως, αναγκάστηκε να απολογηθεί σχετικά με τις συνθήκες που περιέβαλλαν τον πλούτο του Χέλμουτ Χόρτεν. Σε δήλωσή της η πρόεδρος του Christie's για την Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή και την Αφρική ανέφερε ότι η απόφαση του οίκου να αναλάβει την πώληση ελήφθη μετά από προσεκτική μελέτη. «Γνωρίζαμε το ιστορικό των ενεργειών του Χέλμουτ Χόρτεν κατά τη διάρκεια της ναζιστικής περιόδου, όταν εξαγόρασε εβραϊκές επιχειρήσεις που πωλήθηκαν υπό συνθήκες πίεσης για τους ιδιοκτήτες. Οι μελετημένες κινήσεις του οδήγησαν στον μετέπειτα πλουτισμό του. Ωστόσο -και χωρίς να αγνοούμε ή να δικαιολογούμε τις πράξεις του Χόρτεν με οποιονδήποτε τρόπο- η συλλογή κοσμημάτων της συζύγου του συγκεντρώθηκε δεκαετίες αργότερα, μεταξύ των αρχών της δεκαετίας του 1970 και του 2022, τη χρονιά που εκείνη πέθανε. Οπως συμβαίνει με όλες τις δημοπρασίες που εμπιστεύονται στον οίκο Christie's, η συλλογή αυτή έχει υποβληθεί σε ενδελεχή διαδικασία επαλήθευσης. Η προέλευση καθενός από τα 700 αντικείμενα που τίθενται σε δημοπρασία είναι καλά τεκμηριωμένη, με λεπτομερείς αποδείξεις αγοράς, και κανένα από αυτά τα κοσμήματα δεν είναι προϊόν εξαναγκαστικής πώλησης από Εβραίο ιδιοκτήτη».

Το σύννεφο που περιβάλλει την αμύθητη περιουσία των Χόρτεν δεν φάνηκε να έχει την παραμικρή σημασία σε αυτή τη δημοπρασία πάντως. Ο διεθνής επικεφαλής του τμήματος κοσμημάτων του Christie's πριν χτυπήσει το σφυρί διευκρίνισε ότι τα έσοδα από τις πωλήσεις θα διατεθούν για φιλανθρωπικούς σκοπούς. Επιπλέον, ο οίκος θα συνεισφέρει από τα ίδια έσοδα σε εβραϊκές οργανώσεις και θα προωθήσει περαιτέρω τη ζωτικής σημασίας έρευνα και πληροφόρηση γύρω από το Ολοκαύτωμα ◆