Alexandre Desplat: Ο συνθέτης των Οσκαρ στο Ηρώδειο
Ο πολυβραβευμένος Ελληνογάλλος δημιουργός μιλά στο GALA για την ανεκπλήρωτη ακόμα επιθυμία του να γράψει μουσική για ελληνική ταινία λίγες ημέρες πριν απότην πολυαναμενόμενη συναυλία του στην Αθήνα
Κώστας Μπουρούσης
Το να αραδιάζει κανείς στη σειρά τα βραβεία του Αλεξάντρ Ντεσπλά, όπως τα δύο Οσκαρ Πρωτότυπης Μουσικής με τα οποία τιμήθηκε το 2014 και το 2017 για το «Grand Budapest Hotel» του Γουές Αντερσον και το «Shape of Water» του Γκιγέρμο Ντελ Τόρο, είναι μάλλον αναμενόμενο και, εδώ που τα λέμε, κάπως άδικο για τον Ελληνογάλλο συνθέτη. Ναι, μπορεί λίγες ημέρες πριν από τη συναυλία του στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού, όπου θα διευθύνει τη Συμφωνική Ορχήστρα της ΕΡΤ, ο ίδιος να δηλώνει παραπάνω από ευγνώμων για την αναγνώριση και την οικουμενική εκτίμηση που απολαμβάνει η μουσική του, όμως δεν παραγνωρίζει την πίεση που ασκούν τα βραβεία σε έναν δημιουργό. «Πρέπει πάντα να είσαι ο καλύτερος εαυτός σου ή, τέλος πάντων, να εμφανίζεσαι όσο καλός υπήρξες», λέει ο ίδιος.
Για τον 61χρονο συνθέτη η μουσική είναι πρωτίστως βιολογική ανάγκη, την οποία ανακάλυψε στην εφηβεία του και έκτοτε δεν καταπίεσε και δεν παραμέλησε ποτέ. Γι’ αυτό και αντί να περιαυτολογεί για το αναμφίβολα σημαντικό έργο του προτιμά να παραλληλίζει τον εαυτό του με έναν ψαρά που βγαίνει κάθε πρωί στη θάλασσα έχοντας έναν και μόνο σκοπό: να πιάσει ψάρια. Ταπεινόφρων; Το δίχως άλλο. Τόσο πολύ ώστε αδυνατεί να κατανοήσει τον λόγο που κανένας Ελληνας σκηνοθέτης μέχρι σήμερα δεν του έχει ζητήσει να γράψει μουσική για κάποιο φιλμ του, πράγμα που για τον Ντεσπλά δεν είναι απλώς μύχιο όνειρο, αλλά εκπεφρασμένη πλέον μέσα από αυτή τη συνομιλία μας επιθυμία.
GALA: Τι σημαίνει για σας η επιστροφή στην πατρίδα της μητέρας σας γι’ αυτή τη συναυλία;
ΑΛΕΞΑΝΤΡ ΝΤΕΣΠΛΑ: Το να έρχομαι στην Ελλάδα μού δημιουργεί από μόνο του συναισθηματική φόρτιση. Αγαπώ το τοπίο, τους ανθρώπους, τη γλώσσα. Είναι σαν να επιστρέφω σπίτι μου. Το να διευθύνω μια ελληνική ορχήστρα και να παίζω για το ελληνικό κοινό είναι προνόμιο και τιμή. G.: Εχει διαφορά το να ερμηνεύετε τη μουσική σας σε ελληνικό ακροατήριο;
Α.ΝΤ.: Τώρα που το σκέφτομαι είναι όντως διαφορετικό. Για έναν πολύ απλό λόγο. Οταν παίζω στην Κίνα δεν ξέρω κανέναν. Στην Ελλάδα υπάρχουν φίλοι και συγγενείς στο ακροατήριο, οπότε είναι πολύ διαφορετική η αίσθηση. Νομίζω πως το κοινό αντιλαμβάνεται και εισπράττει το πόσο απολαμβάνω να είμαι και να παίζω τη μουσική μου στην Ελλάδα.
G.: Πρώτη φορά στο Ηρώδειο;
Α.ΝΤ.: Εχω εμφανιστεί ξανά στο Ηρώδειο πριν από εννέα ή δέκα χρόνια. Βρίσκεσαι στη σκιά της Ακρόπολης, δεν μπορείς να μην είσαι συγκλονισμένος από την αδιαπραγμάτευτη ομορφιά. Και από την Ιστορία. Είναι πραγματικά απίστευτο να διευθύνεις μια ορχήστρα στο Ηρώδειο και να ακούς τον ήχο σου στον συγκεκριμένο χώρο.
G.: Εχετε ήδη εικόνα των συνθέσεων που θα ακούσουμε;
Α.ΝΤ.: Ακόμα όχι ακριβώς. Αλλά σίγουρα θα ακουστούν κάποιες από τις κλασικές δουλειές μου. Οπως η μουσική για το «Παιχνίδι της μίμησης» ή για τη «Μορφή του νερού». Θέλω να υπάρχει μια ισορροπία ανάμεσα σε παλαιότερες δουλειές μου για το Χόλιγουντ και τις πιο πρόσφατες.
G.: Υπάρχει κάποιο φιλμ για το οποίο γράφετε αυτή τη στιγμή;
Α.ΝΤ.: Αυτή την περίοδο συνθέτω και πολύ σύντομα θα μπω στο στούντιο για να ηχογραφήσω μουσική για την ταινία «Lee» στην οποία πρωταγωνιστούν η Κέιτ Γουίνσλετ και η Μαριόν Κοτιγιάρ. Εχει να κάνει με τη ζωή της Λι Μίλερ, της Αμερικανίδας μοντέλου που έγινε εμβληματική φωτογράφος μόδας και τελικά μία από τις πρώτες πολεμικές ανταποκρίτριες στην Ιστορία.
G.: Πρώτα συνθέτετε ή πρώτα παρακολουθείτε ένα φιλμ;
Κλείσιμο
Α.ΝΤ.: Οπωσδήποτε πρέπει πρώτα να συζητήσω με τον σκηνοθέτη και να δω την ταινία. Κάθε φορά που αλλάζει ο σκηνοθέτης μιας ταινίας, αλλάζει και ο τρόπος που συνθέτω μουσική. Τα πλάνα, η φωτογραφία, η διαχείριση των ηθοποιών επηρεάζουν τη δουλειά μου. Εννοείται ότι επηρεάζομαι πολύ και από τους χαρακτήρες κάθε ταινίας.
G.: Χρειάζεται να υπερασπιστείτε τη μουσική σας απέναντι στους σκηνοθέτες και τη θεώρησή τους;
Α.ΝΤ.: Δεν θα χρησιμοποιούσα τη λέξη «υπεράσπιση». Νομίζω πως οι σκηνοθέτες εκτιμούν την εμπειρία, το ταλέντο και την ακεραιότητά μου και με αντιμετωπίζουν με σεβασμό, ως ισότιμο συνεργάτη. Στην πραγματικότητα δημιουργείς μια σχέση με τον σκηνοθέτη, ανταλλάσσεις απόψεις και βέβαια συχνά χρειάζεται να προσαρμοστείς. Αν ένας σκηνοθέτης απεχθάνεται την τζαζ, δεν θα γράψω τζαζ μουσική για την ταινία του.
G.: Και πόσο καιρό παίρνει η σύνθεση;
Α.ΝΤ.: Εξαρτάται από τη διάρκεια κάθε ταινίας. Μπορεί να πάρει από τρεις εβδομάδες μέχρι μήνες. Γενικά προτιμώ να σκέφτομαι και να δουλεύω γρήγορα. Είμαι πια αρκετά έμπειρος για να καταλαβαίνω τι χρειάζεται.
G.: Εχετε συνθέσει μουσική για περισσότερα από 70 φιλμ. Βαρεθήκατε ποτέ; Σκεφτήκατε να τα παρατήσετε;
Α.ΝΤ.: Ούτε στιγμή. Είναι αυτό που ξέρω να κάνω. Είμαι σαν ψαράς. Κάθε πρωί πηγαίνω στη θάλασσα και πρέπει να πιάσω ψάρια για να ζήσω. Δεν μπορώ να γυρίσω με άδειο καλάθι. Γιατί ο σκηνοθέτης και ο παραγωγός περιμένουν κάτι από μένα. Πρέπει να δουλέψεις κάθε μέρα. Δεν γίνεται διαφορετικά. Η σύνθεση, ξέρετε, δεν είναι μόνο πράξη. Πρώτα απ’ όλα είναι σκέψη. Εχω βιβλία ολόκληρα γεμάτα σημειώσεις με τις σκέψεις μου για κάθε ταινία.
G.: Αλήθεια, έχετε γράψει ποτέ μουσική για ελληνική ταινία;
Α.ΝΤ.: Ποτέ. Δεν υπήρξε κάποιος σκηνοθέτης που μου το ζήτησε.
G.: Μάλλον επειδή είστε πολύ διάσημος.
Α.ΝΤ.: Αυτά είναι ανοησίες. Οποιοσδήποτε σκηνοθέτης μπορεί να με καλέσει. Είμαι ανοιχτός και προσβάσιμος. Ζω στο Παρίσι, έρχομαι συχνά στην Ελλάδα, οπότε θα ήταν εύκολο να υπάρξει μια συνεργασία. Δεν ξέρω γιατί δεν έχει συμβεί. Θα ήθελα πάντως πολύ να γίνει. Το εύχομαι. Είναι πολύ απλό νομίζω.
G.: Είναι επιλογή σας να ζείτε στο Παρίσι και όχι στο Λος Αντζελες;
Α.ΝΤ.: Ηταν μια απόφαση που πήραμε από κοινού με τη σύζυγό μου. Ταξιδεύω πολύ στις ΗΠΑ, όμως γράφω μουσική και για πολλές ευρωπαϊκές ταινίες. Σε κάθε περίπτωση είμαι χαρούμενος για την επιλογή μας.
G.: Είστε διαφορετικός καλλιτέχνης όταν συνθέτετε μουσική και διαφορετικός όταν διευθύνετε μια ορχήστρα που ερμηνεύει τη μουσική σας;
Α.ΝΤ.: Το πιο συναρπαστικό είναι να συνθέτω, η στιγμή που η φαντασία μου παίρνει μπροστά. Το να διευθύνω μια ορχήστρα σημαίνει ότι κάνω στην πραγματικότητα μια αναδρομή σε αυτά που έχω ήδη γράψει, στο παρελθόν μου. Σαν να ξεφυλλίζω ένα φωτογραφικό άλμπουμ με καλές αλλά καμιά φορά και με άσχημες στιγμές μου. Είναι φορές που ακούω για πρώτη φορά κομμάτια που έχω γράψει. Ξέρετε, δεν ακούω ποτέ τη μουσική μου.
G.: Η μουσική ήταν παιδικό όνειρο;
Α.ΝΤ.: Το πρώτο πράγμα που ήθελα να γίνω όταν ήμουν μικρός ήταν αρχαιολόγος. Προφανώς με επηρέασαν οι παραστάσεις που είχα από την Ελλάδα. Ομως η μουσική άρχισε να μου γίνει απαραίτητη, σαν βιολογική ανάγκη, όταν ήμουν στην εφηβεία. Ηταν ο τρόπος για να εκφράσω και να ερμηνεύσω τα συναισθήματά μου. Ξέρετε ποιο είναι το καταπληκτικό με αυτή τη δουλειά; Οτι μπορώ να έχω τους καλύτερους μουσικούς στον κόσμο να ερμηνεύουν τη μουσική που βγαίνει από το μυαλό και την καρδιά μου. Αυτό είναι εξαιρετική τύχη.
G.: Πώς είναι η ζωή με δύο Οσκαρ;
Α.ΝΤ.: Είναι απίστευτο να έχεις δύο Οσκαρ. Είναι σαν να πραγματοποιείς ένα όνειρό σου εις διπλούν. G.: Το είχατε φανταστεί;
Α.ΝΤ.: Ποτέ. Θα ήθελα όμως και ένα τρίτο βραβείο, για να πλησιάσω το ρεκόρ του Μορίς Ζαρ. Το κακό με το να βραβεύεσαι με Οσκαρ είναι ότι γίνεσαι σημείο αναφοράς. Πρέπει πάντα να δίνεις το καλύτερο κομμάτι του εαυτού σου κι αυτό μπορεί να γίνει πολύ πιεστικό. Πρέπει να είσαι τουλάχιστον όσο καλός υπήρξες.
G.: Τα Οσκαρ βρίσκονται σπίτι σας;
Α.ΝΤ.: Είναι παράξενο... Τα περισσότερα βραβεία μου φυλάσσονται σε ένα χρηματοκιβώτιο. Παρότι τα σέβομαι και είναι η απτή απόδειξη ότι η μουσική μου έχει φτάσει στον κόσμο και έχει εκτιμηθεί, δεν έχω καθημερινή οπτική επαφή μαζί τους. Για να είμαι ειλικρινής, πρόσφατα τοποθέτησα στο στούντιό μου κάποια από τα βραβεία μου, σαν παιχνίδια. Ενα Σεζάρ, ένα Οσκαρ, μια Χρυσή Σφαίρα, ένα BAFTA. Ομολογώ ότι μου δημιούργησε ένα παράξενο συναίσθημα. Ηταν σαν να κοιτούσα διαρκώς στο παρελθόν ενώ πρέπει να βλέπω προς το μέλλον. Συνεπώς δεν μπορώ να βρίσκομαι για πολύ καιρό κοντά στα βραβεία μου. Είναι σαν να κοιτάζω μια φωτογραφία μου από την εποχή που ήμουν μωρό. Θα ήταν περίεργο. Δεν βρίσκετε; Η ζωή συνεχίζεται. Οφείλουμε να γινόμαστε καλύτεροι, να θέτουμε προκλήσεις, να αλλάζουμε.
G.: Εχετε κάποια μικρή ιεροτελεστία στην καθημερινότητά σας;
Α.ΝΤ.: Βλέπω ταινίες, ακούω κλασική μουσική -συνήθως Στραβίνσκι ή Ραβέλ-, παίζω λίγη τζαζ στο πιάνο και ασχολούμαι με τα πάθη μου, όπως ας πούμε με την ιαπωνική τέχνη.
Οδηγός εκλογών 2023: Πώς ψηφίζω - Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε για την ΝΕΑ εκλογική αναμέτρηση
Εκλογές 2023:Όλες οι ειδήσεις για την ΝΕΑ εκλογική αναμέτρηση, τον προεκλογικό αγώνα των κομμάτων, τις δημοσκοπήσεις, τα αποτελέσματα των εκλογών, τα exit polls.
